محمدسرور رجایی

محمدسرور رجایی

اطلاعات
زمینه فعالیت	فرهنگ و ادبیات
ملیت	هزاره
محل زندگی	کابل، تهران
محل دفن	بهشت زهرای تهران
علت شهرت	فعالیت‌های ادبی و فرهنگی برای همبستگی دو ملت ایران و افغانستان

محمدسَروَر رجایی (۱۳۴۷-۱۴۰۰ش) شاعر، نویسنده و فعال فرهنگی شیعه افغانستانی. وی در سال ۱۳۷۳ش، پس از حمله طالبان به ایران مهاجرت کرد و با نویسندگان و شاعران افغانستانی ارتباط گرفت که حاصل آن، تأسیس خانه ادبیات افغانستان در تهران بود. مسئولیت خانه ادبیات افغانستان و دفتر شعر و داستان افغانستان و همکاری در نشریات فرهنگی به‌عنوان سردبیر، مدیرمسئول و عضو هیئت تحریریه از دیگر فعالیت‌های فرهنگی او بوده است.

او چند کتاب در زمینه‌های شعر و داستان و خاطره نوشته است که برخی عبارت‌اند از: گل‌های باغ کابل (شعر کودکان)، در آغوش قلب‌‏ها (مجموعه شعر و خاطره)، از دشت لیلی تا جزیره مجنون (خاطرات رزمندگان افغانستانی در جنگ ایران و عراق)، و گرگ‌های مهربان کوه تخت (داستان).

تولد و مرگ

محمدسرور رجایی در ۲۸ مرداد سال ۱۳۴۷ش در یکی از روستاهای کابل متولد شد. پدربزرگش روحانی بود. وی تحصیلات را در کابل تمام کرد و در ۱۳۶۵ش برای ادامه تحصیل به ایران رفت، ولی جایی پذیرفته نشد و برگشت. وی سپس در بهسود، از شهرهای شیعه‌نشین افغانستان به مجاهدین پیوست. پس از ورود مجاهدین به کابل (اردیبهشت ۱۳۷۱ش) به زادگاهش بازگشت و با نزدیک شدن طالبان به کابل در ۱۳۷۳ش به ایران هجرت کرد.

رجایی در ایران ازدواج کرد و در ۷ مرداد سال ۱۴۰۰ش در تهران به‌دلیل ابتلاء به ویروس کرونا فوت کرد. رجایی در بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد. چند مقام رسمی و فرهنگی ایران پس از مرگش پیام تسلیت دادند.

فعالیت

حضور رجایی در جلسه نقد فیلم مستندی درباره پناهجویان افغانستانی در ایران

رجایی در سال‌های اخر دانش‌آموزی، عضو یکی از احزاب شیعه جهادی افغانستان شد. او پس از فوت امام خمینی (خرداد ۱۳۶۸ش)، فیلم تشییع جنازه وی را به همراه چند فیلم‌ سینمایی مربوط به جنگ ایران و عراق با امکانات ابتدایی در برخی روستاهای هزارستان به نمایش درآورد. وی در پاییز ۱۳۶۸ش به دفتر نمایندگی حزب در پیشاور پاکستان منتقل شد و از طریق خانه علم و فرهنگ ایران در آن شهر، برخی نشریات و کتب ایرانی را دریافت کرد و به‌گفته خودش، علاقمند به نوشتن شد.

اولین سروده‌ها و نوشته‌های رجایی در فضای جنگ و در نشریات گروه‌های مجاهدین چاپ شد. رجایی در ایران هم‌زمان با کارگری، با شاعران و نویسندگان افغانستانی نیز آشنا شد و به جلسات آنان در حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی تهران رفت‌وآمد کرد. در پی این آشنایی و ارتباط، مؤسسه خانه ادبیات افغانستان در ۱۳۸۲ش در تهران پایه‌ریزی شد و رجایی مدتی مسئولیت این مرکز و نیز دفتر شعر و داستان افغانستان را در حوزه هنری به‌عهده گرفت.

سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران در پیام تسلیت درگذشت رجایی، یکی از کارهای او را تلاش برای ایجاد همدلی و همراهی بین شاعران و نویسندگان افغانستان و ایران اعلام کرد. او در این پیام به پژوهش وی درباره شهدای افغانستانی جبهه ایران و چند شهید ایرانی جهاد افغانستان اشاره کرد.

رجایی در شعر و داستان برای کودکان نیز چند اثر تولید کرده مانند انتشار مجله باغ (از خرداد (ماه) ۱۳۹۰ش) و مجله طراوت. وی به‌عنوان هیئت‌تحریریه، سردبیر، مدیرمسئول، مدیر اجرایی یا نویسنده همکار در چند مجله از جمله نشریه «راه» وابسته به دفتر فرهنگی مطالعات انقلاب اسلامی ایران حضور داشت. از دیگر عناوین اجرایی این نویسنده افغانستانی، مسئول اجرایی هفت دوره جشنواره ادبی قند پارسی، دبیر چهار دوره همایش فرهنگی هنری «روایت همدلی» و دبیر شب شعر شاعران افغانستان با عنوان (محفل ری) در دهمین جشنواره بین‌‏المللی شعر فجر است.

افتخارات

• مقام دوم مسابقه شعر ولایی ویژه‌ عبدالعظیم حسنی، ۱۳۸۶ش.
• عکاس برگزیده در دومین جشنواره عکس کودک، آیینه معنویت، تهران، ۱۳۸۶ش.
• قرار گرفتن در جمع ده خبرنگار برتر ایران، از سوی انجمن روزنامه‌نگاران مسلمان ایران، ۱۳۸۷ش.

آثار

کتاب و مجله

کتاب «از دشت لیلی تا جزیره مجنون»

• «گل‌های باغ کابل» (مجموعه شعر کودکان)، هرات، ۱۳۸۶ش.
• «در آغوش قلب‌‏ها» (مجموعه شعر و خاطره)، اشعار و خاطراتی از فعالان فرهنگی افغانستان درباره امام خمینی، قم، دفتر نشر معارف (نهاد نمایندگی در دانشگاه‌ها)، ۱۳۹۵ش.
• «از دشت لیلی تا جزیره مجنون»، خاطرات رزمندگان افغانستانی در جنگ ایران و عراق، قم، دفتر نشر معارف (نهاد نمایندگی در دانشگاه‌ها)، ۱۳۹۶ش.
• «مامؤریت خدا»، هفت روایت از احمدرضا سعیدی، مجاهد جوان ایرانی کشته‌شده در افغانستان توسط نیروهای شوروی (۱۳۵۹ش)، تهران، نشر راه یار، ۱۳۹۹ش.
• گرگ‌های مهربان کوه تخت (داستان)، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۹۹ش.
• سفیدتر از آفتاب، گزیده‌ شعرهای حیدری وجودی، تهران، نشر آمو، ۱۳۹۹ش.
• مجله باغ، (انتشار از ۱۳۹۰ش)، ویژه کودکان، تهران، مؤسسه فرهنگی ماه نو، مدیرمسئول: محمدسرور رجایی.
• خون‌شریکی (مجموعه یادداشت‌های مطبوعاتی محمدسرور رجایی)، به کوشش پژمان عرب، تهران، انتشارات راه‌یار، ۱۴۰۰ش.

ویرایش و نقد

• «گوانتانامویی که من دیدم»، نقد کتاب «حقایق ناگفته از گوانتانامو»، اثر محمدعلی‌شاه موسوی گردیزی، مجاهد شیعه زندانی در گوانتانامو و کشته شده توسط داعش، نشریه کتاب ماه (تاریخ و جغرافیا)، ش۱۳۸، آبان ۱۳۸۸ش.
• خاطرات محمدعلی‌شاه موسوی گردیزی، ویراستار: محمدسرور رجایی، در حال آماده‌سازی برای نشر.
• «زادگاه من، زمین»، داستان‌های کوتاه مردم افغانستان، نویسنده: سمیه‌سادات حسینی؛ ویراستار: مهدی سجودی‌مقدم و محمدسرور‌ رجایی، تهران، نشر مهراندیش‏‫، ۱۳۹۶ش.‬

مقاله و گزارش

• «از یثرب و کابل»، شعر و شخصیت سید محمدکاظم بلبل کابلی، نشریه شعر، ش۶۲، آبان ۱۳۸۷ش.
• «ای روح ارغوانی آتشناک»، شعر و شخصیت محمدشاه واصف باختری، نشریه شعر، ش۵۴، زمستان ۱۳۸۶ش.
• «سکوت تماشایی»، گزارش جلسه نقد مجموعه «ترنم داوودی سکوت»، از قربان ولیئی، نشریه شعر، ش۵۵، فروردین ۱۳۸۶ش.
• «پلی بر رودخانه خشک»، نگاهی به سینمای مستند افغانستان، مجله سوره، دوره جدید، ش۱۸، تیر و مرداد ۱۳۸۴ش.
• «حرفه‌ای خطیر و مسئولیت‌آور»، نگاهی به استقلال حرفه‌ای و امنیت شغلی روزنامه‌نگاران افغانستان، مجله سوره، دوره جدید، ش۳۹، شهریور و آبان ۱۳۸۷ش.

مصاحبه

• «کار فرهنگی، هیاهو نمی‌خواهد»، مصاحبه محمدسرور رجایی و نعمت‌الله سعیدی با سید ابوطالب مظفری، نشریه شعر، ش۷۰، پاییز ۱۳۹۲ش.
• «شعرهای یک رنگ»، مصاحبه محمدسرور رجایی با خالده فروغ، نشریه شعر، ش۵۲، تابستان ۱۳۸۶ش.
• «من برای زنده‌ها آمده‌ام»، مصاحبه محمدسرور رجایی با آیت‌الله محمدآصف محسنی، نشریه سوره، ش۳۹، شهریور و مهر و آبان ۱۳۸۷ش.
• «جنگ مدل زندگی»، نگاهی به مراحل پروژه خاورمیانه بزرگ در گفتگو با حسن عباسی، محمد سرور‌رجایی، محمد‌امین وکیلی، مجله سوره، دوره جدید، ش۲۴، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۵ش.

وبلاگ

• «باغ بالا» نام وبلاگ محمدسرور رجایی بود که از خرداد ۱۳۸۶ تا آخر ماه بهمن سال ۱۳۹۲ش در آن مطالبی برای کودکان افغانستان می‌نوشته است.

مطالعه بیشتر

• وبلاگ مجله باغ.
• وبلاگ «باغ بالا»