حمله وهابی‌ها به کربلا
| زمان | سال ۱۲۱۶ق |
|---|---|
| مکان | کربلا |
| علت | شرک دانستن بنای بر قبور و زیارت قبور |
| عاملان | وهابی‌ها |
| پیامدها | کشتار شیعیان، تخریب و غارت حرم امام حسین(ع) |
| تلفات | ۴۵۰۰ کشته |
| واکنش‌ها | قتل عبدالعزیز بن محمد |
| مرتبط | حمله وهابی‌ها به نجف |
حمله وهابی‌ها به کربلا واقعه‌ای است که به‌دستور عبدالعزیز بن محمد و به فرماندهی فرزندش سُعُود بن عبدالعزیز در سال ۱۲۱۶ق و در روز عید غدیر رخ داد.[۱] در این روز، بسیاری از اهالی کربلا بر اساس رسم همیشگی در روز عید غدیر، به زیارت حرم امام علی(ع) در نجف رفته بودند و از این‌رو، شهر کربلا خالی از مردان بود.[۲] وهابی‌ها در این حمله، حرم امام حسین(ع) و حرم حضرت عباس(ع) را تخریب کردند و اموال آنها را به غارت بردند.[۳] آنان به حرم امام حسین(ع) صدمات بسیاری وارد کرده، افرادی را کشتند، تعدادی از زنان را اسیر کردند و ذخائر و اشیای قیمتی حرم‌ها را به غارت بردند.[۴] بنابر نقل کتاب تراث کربلاء، در این واقعه ۴۵۰۰ نفر کشته شدند.[۵]
از کسانی که در این حمله به شهادت رسید، عبدالصمد همدانی عارف و فقیه شیعی قرن سیزدهم قمری صاحب کتاب بحر المعارف است.[۶] به‌گفته عبدالجواد کلیدار نویسنده کتاب تاریخ کربلا و حائر حسینی، این حمله بزرگ‌ترین فاجعه‌ای بود که پس از واقعه عاشورا برای کربلا رخ داده است.[۷]
نظر به این که پس از رسول خدا محمد بن عبدالله شرک و بت‌پرستی در امت شیوع یافته بود، چنانچه مردم سرزمین کربلا و نجف نزد قبوری که از سنگ و گل ساخته شده، به خاک می‌افتند و سجده کرده،... این بنده ضعیف خدا… کمر همت به تصفیه دین مبین بسته،... و ساکنان کربلا و نجف را که به هواهای نفسانی دچار گشته و از کارهای‌شان خودداری نمی‌کردند، صلاح را بر این دیدم که تنها راه چاره آنان، از بین بردن و نابودی آنان است. هرکس بر شرک و کفر اصرار ورزد، به او همان خواهد رسید که به ساکنان کربلا رسید.[۸]
اصفهانی در کتاب مسیر طالبی، براین باور است که مشرکانه‌دانستن زیارت قبور و ساختن گنبد، بنا، تزیین و شمع و چراغ گذاشتن بر آنها عامل اصلی این حمله بوده است.[۹] گفته شده پس از حمله وهابی‌ها به کربلا، سید علی طباطبایی مشهور به صاحب ریاض در سال ۱۲۱۷ق دور شهر کربلا را دیوار کشید و شش دروازه در جهت‌های مختلف شهر احداث کرد.[۱۰]
همچنین بیان شده وهابی‌ها پس از حمله به شهرهای گوناگون از جمله کربلا، به ضعف دولت عثمانی پی بردند و در نتیجه بعد از حمله به کربلا توسعه قدرت خود بر حجاز را با عزم و پافشاری بیشتری آغاز کردند به‌گونه‌ای که سال بعد از این واقعه حمله وهابی‌ها به مناطق مختلف حجاز از جمله طائف و مکه آغاز شد و در سال ۱۲۲۰ق، شریف مکه، سلطه وهابی‌ها را پذیرفت.[۱۱]
بنا به نقل عبدالجواد کلیدار در کتاب چهار قرن از تاریخ کربلا، عبدالعزیز بن سعود توسط فردی از اهالی افغانستان و ساکن بغداد به قتل رسید. بنا بر این گزارش، انگیزه قاتل گرفتن انتقام فرزندانش بود که در این واقعه حمله وهابی‌ها به کربلا به قتل رسیده بودند.[۱۲]
محمدرضا ازری (درگذشت: ۱۲۴۰ق) درباره این واقعه قصیده ۶۵ بیتی سروده است از جمله:
ترجمه: و آواز داد بدان آوازدهنده خیر، در حالی که تعیین تاریخ می‌کرد. هر آینه امروز، مصیبت‌های کربلا، برای ما تازه گردید![۱۳]
همچنین محمد سماوی نجفی (درگذشت: ۱۳۷۰ق) نویسنده کتاب مجالی اللطف بارض الطف اشعاری در این باره سروده است:
ترجمه: پس هجوم آورد و فطرت اولیه بر میل ثانوی‌اش فائق نگشت و قرآن و آیات آن را پاره کرد! و پنجره‌ها و شبستان را ویران ساخت و زیورها و آویزها را ربود! و زنان و کودکان را به قتل رساند! زیرا در شهر کربلا، مردی نیافت زیرا مردان کربلا برای زیارت غدیر به نجف رفته بودند. تاریخ این غارت را (بغدیر=۱۲۱۶) تعیین نمودند.[۱۴]
وهابی‌ها در جمادی‌الثانی ۱۲۲۳ق بار دیگر با ۲۰ هزار نفر سرباز به کربلا حمله کردند. در این حمله مردم کربلا پشت دیوارهای شهر آنها را محاصره کردند و در درگیری‌ها از دو طرف عده‌ای کشته شدند.[۱۵]
پانویس
- ↑ طعمه، تراث کربلاء، ۱۳۹۳ش، ص۱۱۶.
- ↑ طعمه، تراث کربلاء، ۱۳۹۳ش، ص۱۱۶.
- ↑ طعمه، سلمان‌هادی، تاریخ مرقد الحسین و العباس، ۱۴۱۶ق، ص۲۶۳.
- ↑ طعمه، تراث کربلاء، ۱۳۹۳ش، ص۱۱۶.
- ↑ طعمه، تراث کربلاء، ۱۳۹۳ش، ص۱۱۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۷؛ خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۱۹۸.
- ↑ کلیدار، تاریخ کربلا و حایر حسینی، ۱۳۸۹ش، ص۳۰۷.
- ↑ اصفهانی، مسیر طالبی، ۱۳۸۳ش. ج۳، ص۴۱۲.
- ↑ اصفهانی، مسیر طالبی، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۴۱۲.
- ↑ «گذری بر تاریخچه خیمه‌گاه حسینی»، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت.
- ↑ زینی‌دحلان، امراء البلد الحرام، دار المتحدة للنشر، ص۲۹۴–۳۲۳؛ وهبه، جزیرة العرب فی القرن العشرین، ۱۴۳۰ق، ص۲۲۱–۲۲۵ به نقل از: محمدحسینی، «نخستین گزارش‌های غربیان از یورش آل سعود و وهابیان به کربلا(۱۲۱۶ق)»، ص۸۲.
- ↑ مستر استفان همیسلی لونکریک، چهار قرن از تاریخ کربلا، ص۲۴۶ به نقل از: کلیدار، تاریخ کربلا و حائر حسینی، ۱۳۸۹ش، ص۳۲۱.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۲۸۵.
- ↑ کلیدار، تاریخ کربلا و حائر حسینی، ۱۳۸۹ش، ص۳۲۲.
- ↑ طعمه، تراث کربلاء، ۱۳۹۳ش، ص۱۲۱.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالاضواء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
- اصفهانی، ابوطالب بن محمد، مسیر طالبی، تصحیح: حسین خدیوجم، تهران، شرکت انشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم، ۱۳۸۳ش.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعة، تحقیق حسن امین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات فی أحوال العلماء و السادات، تحقیق: اسدالله اسماعیلیان، قم، اسماعیلیان، چاپ اول، ۱۳۹۰ق.
- طعمه، سلمان‌هادی، تاریخ مرقد الحسین و العباس (علیهما السلام)، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۶ق.
- طعمه، سلمان‌هادی، تراث کربلاء، تهران، مشعر، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
- کلیدار، عبدالجواد، تاریخ کربلا و حائر حسینی، ترجمه: مسلم صاحبی، تهران، نشر مشعر، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
- «گذری بر تاریخچه خیمه‌گاه حسینی»، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، تاریخ درج مطلب: ۱۸ آذر ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۹ بهمن ۱۴۰۲ش.
- محمدحسینی، کامران، «نخستین گزارش‌های غربیان از یورش آل سعود و وهابیان به کربلا(۱۲۱۶ق)»، در مجله میقات حج، ش۱۱۰، زمستان ۱۳۹۸ش.