سِماک بن (اوس بن) خَرَشَة بن لَوذَان(شهادت ۱۲ق) معروف به اَبودُجانه، از انصار و صحابی پیامبر(ص). او در جنگ‌های بدر و احد و دیگر غزوات پیامبر(ص) شرکت داشت. وی از معدود اصحابی بود که در جنگ احد به رغم پیشروی و پیروزی قریشیان، از پیامبر(ص) جدا نشد. ابودجانه در جنگ با مسیلمه کذاب به شهادت رسید.
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابودجانه سماک بن اوس بن خَرَشَـة بن لَوذَان |
| لقب | اَبودُجانه |
| محل زندگی | مدینه |
| مهاجر/انصار | انصار |
| نسب/قبیله | بنی ساعده |
| شهادت | ۱۲ق |
| نحوه شهادت | در جنگ با مسیلمه کذاب |
| مشخصات دینی | |
| حضور در جنگ‌ها | بدر، احد، دیگر غزوات پیامبر(ص) و جنگ یمامه |
صحابه پیامبر(ص)
ابودجانه، صحابی پیامبر(ص)[۱] از انصار و از قبیله بنی ساعده بود.[۲] وی در جنگ‌های بدر و احد و دیگر غزوات پیامبر(ص) شرکت داشت.[۳]
پیامبر(ص) در جنگ احد شمشیری به او بخشید[۴] ابودجانه در این جنگ رشادت و پایداری بسیار از خود نشان داد و از معدود صحابی بود که به رغم پیشروی و پیروزی قریشیان، و فرار اکثریت یاران پیامبر(ص) و حتی با پیشنهاد پیامبر و برداشتن بیعت از او جدا نشد.[۵] و به همین سبب پیامبر(ص) او را دعا فرمود.[۶][یادداشت ۱] براساس برخی گزارش‌ها ابودجانه دستارى سرخ داشت که آن را در جنگ احد به سر بست و با تکبر بین دو لشکر به راه رفتن و رجزخوانى پرداخت. پيامبر خدا(ص) وقتى خراميدن او را ديد فرمود: «اين گونه راه رفتنى است كه خداوند آن را مگر در چنين جايگاهى خوش ندارد.» [۷]
در سال ۴ق، پس از پیروزی مسلمانان بر یهودیان بنی نضیر، پیامبر(ص) اموال آنها را میان مهاجران تقسیم کرد و با آنکه انصار از آن سهمی نیافتند، پیامبر(ص) سهمی به ابودجانه و سهل بن حنیف که فقیر بودند بخشید.[۸]
پس از پیامبر(ص)
پس از رحلت رسول خدا(ص)، ابودجانه در سال ۱۲ق در جنگ یمامه [یادداشت ۲]شرکت داشت. هنگامی که پیروان مسیلمه کذاب به باغی پناه برده بودند، وی شجاعانه مسلمانان را به جنگ برانگیخت و بر اثر پایداری و شجاعت او، مسلمانان به درون باغ نفوذ یافتند.[۹] گفته‌اند که وی بر مسیلمه زخم زد و جنگید تا به شهادت رسید.[۱۰] بنابر نقلی دیگر، مسیلمه او را به شهادت رساند.[۱۱] برخی دیگر براین باورند که ابودجانه زنده ماند تا در صفین در رکاب امیرالمؤمنین(ع) حضور یافت.[۱۲] [یادداشت ۳]
جایگاه وفضائل
دانشمندان رجالی شیعه و سنی نامش را به نیکی برده اند و برایش فضائل متعددی برشمرده‌اند.[۱۳][یادداشت ۴] شیخ مفید در ارشاد از امام صادق(ع) روایت کرده که ابودجانه یکی از ۲۷ نفری است که هنگام ظهور امام زمان(ع) از بیرون کوفه به حضرت ملحق خواهند شد و از یاوران و حاکمان زمان او خواهند بود. [۱۴][یادداشت ۵] برخی دیگر بر این باورند که وی زنده ماند تا این که در جنگ صفین در رکاب امیرالمؤمنین (ع) حضور پیدا کرد. [۱۵]
تشابه اسمی
شباهت نام ابودجانه (سماک) صحابی پیامبر(ص) با سماک بن مخرمة اسدی که از عثمانیان بود و از علی(ع) کناره گرفت، [۱۶] یا سماک بن خرشة جعفی[۱۷] سبب شده تا برخی گمان برند که وی در جنگ صفین حضور داشته است.[۱۸]
پانویس
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، ۱۹۳۶م، ج۲، ص۳۵۳؛ بلاذری، فتوح البلدان، قاهره، ج۱، ص۱۱۰؛ ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۲۸۰ق، ج۲، ص۳۵۲.
- ↑ ابن‌اسحاق، السیر و المغازی، ۱۳۹۸ق، ص۳۲۶؛ ابن‌هشام، السیرة النبویة، ۱۹۳۶م، ج۲، ص۳۵۳.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۹۶۶م، ج۱، ص۷۶؛ ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۲۸۰ق، ج۲، ص۳۵۲.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، ۱۹۳۶م، ج۳، ص۷۱؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، بیروت، ج۳، ص۵۶۶-۵۵۷.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، ۱۹۳۶م، ج۳، ص۸۷؛ واقدی، المغازی، ۱۹۶۶م، ج۱، ص۲۴۰؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۳۰۹.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۹۶۶م، ج۱، ص۲۴۶؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۲۰.
- ↑ کلینی، کافی،۱۴۰۷ ق، ج۵، ص۸.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۹۶۶م، ج۱، ص۳۷۹؛ بلاذری، فتوح البلدان، قاهره، ج۱، ص۱۸ـ۱۹.
- ↑ واقدی، الردة، ۱۴۰۹ق، ص۷۲، ۷۴.
- ↑ واقدی، الردة، ۱۴۰۹ق، ص۷۴؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، بیروت، ج۳، ص۵۵۷؛ بلاذری، فتوح البلدان، قاهره، ج۱، ص۱۱۰.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۳۰.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب،۱۴۱۲ق، ج۲، ص ۶۵۲.
- ↑ شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج۵، ص۳۰۹، مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۳۳، ص۳۶۵، ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۲، ص۶۵۲.
- ↑ شیخ مفید، ارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۸۶.
- ↑ الاستیعاب، به نقل از: شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۳۱۰.
- ↑ ثقفی، الغارات، ۱۳۵۵ش، ج۱، ص۳۲۳، ج۲، ص۴۸۴؛ دارقطنی، المؤتلف، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۳۱۳-۳۱۴.
- ↑ نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ۱۳۸۲ق، ص۳۷۵.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۶۱۵ـ۶۵۲؛ قس: ابن‌حجر، الاصابه، ۱۳۲۷ق، ج۲، ص۱۲۸؛ عسکری، خمسون، ۱۳۹۴ق، ج۲، ص۱۹۵.
یادداشت
- ↑ در جنگ احد در یکی از صحنه ها که یکی از دشمنان برای کشتن پیامبر بسیار به او نزدیک شد ابودجانه از پیامبر دفاع کرد وخودش را جان فدای پیامبر معرفی کرد و دشمن حضرت را با ضربه شمشیرش از میان برداشت. پیامبر(ص) در حقش این‌گونه دعا کرد:اللهُمّ ارْضَ عَنْ ابْنِ خَرَشَةَ كَمَا أَنَا عَنْهُ رَاضٍ. خدایا از ابن خَرَشه (ابودجانه) راضی باش همان گونه که من از او راضی‌ام. واقدی، مغازی، نشر اعلمی، ج۱، ص۲۴۶.
- ↑ از جنگ‌هایی است که پس از وفات پیامبر(ص) درزمان حکومت ابوبکر میان مرتدین، مدعیان نبوت و سرپیچی کنندگان از مرکز خلافت با مسلمانان رخ داد؛ این جنگ‌ها به جنگ‌های رده شهرت دارد.
- ↑ وقد قيل: إنه عاش حتى شهد مع علي بن أبي طالب رضي الله عنه صفين، والله أعلم
- ↑ كان أحد الشجعان، له مقامات محمودة في مغازي رَسُول اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وهو من كبار الأنصار، استشهد يوم اليمامة. ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۶۵۲
- ↑ براساس روایت امام صادق(ع) ۲۷ نفر عبارتند از: ۱۵ نفر از قوم موسی و ۷ نفر اصحاب کهف، و یوشع بن نون، سلمان، ابودجانه، مقداد، مالک اشتر شیخ مفید، ارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۸۶
منابع
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، اسدالغابة، قاهره، ۱۲۸۰ق.
- ابن‌اسحاق، محمد، السیر و المغازی، به‌کوشش سهیل زکار، بیروت، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م.
- ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصاحبة، قاهره، ۱۳۲۷ق.
- ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
- ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب. به‌کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
- ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویـة، به‌کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق/۱۹۳۶م.
- ابوعلی مسکویه، احمد بن محمد، تجارب الامم، به‌کوشش ابوالقاسم امامی، تهران، ۱۳۶۶ش.
- بلاذری، احمد ین یحیی، انساب الاشراف، به‌کوشش محمد حمید الله، قاهره، ۱۹۵۹م.
- بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، به‌کوشش صلاح الدین منجد، قاهره، ۱۹۵۶ـ۱۹۶۰م.
- ثقفی، ابراهیم بن محمد، الغارات، به‌کوشش جلال الدین محدث، تهران، ۱۳۵۵ش.
- دارقطنی، علی بن عمر، المؤتلف و المختلف، به‌کوشش موفق بن عبدالله، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- سهمی، حمزة بن یوسف، تاریخ جرجان، حیدرآباد دکن، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
- عسکری، مرتضی، خمسون و مائة صحابی مختلق، بیروت، ۱۳۹۴ق/۱۹۷۴م.
- کلینی، محد بن یعقوب، کافی، تحقیق وتصحیح: علی اکبرغفاری، محمد آخوندی،الناشر: دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ چهارم ۱۴۰۷ق.
- نصر بن مزاحم منقری، وقعة صفین، به‌کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۲ق.
- واقدی، محمد بن عمر، الردة، به روایت ابن‌اعثم کوفی، به‌کوشش محمد حمیدالله، پاریس، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
- واقدی، المغازی، به‌کوشش مارسدن جوئز، لندن، ۱۹۶۶م.
- یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، بیروت، ۱۳۷۹ق/۱۹۶۰م.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایرةالمعارف بزرگ اسلامی با ویرایش و اصلاحات.