جنبش جهاد اسلامی فلسطین

جنبش جهاد اسلامی فلسطین

آرم جنبش جهاد اسلامی فلسطین
نام	حَرِکَة الجِهاد الاسلامی فی فلسطین
رهبر(ان)	فتحی شقاقی • رمضان عبدالله • زیاد نخاله
رهبر فعلی	زیاد نخاله
بنیانگذار(ان)	فتحی شقاقی
شخصیت‌های برجسته	عبدالعزیز عوده • اکرم العجوری • نافذ عزام
آرمان	مقابله مسلحانه با اسرائیل، آزادسازی تمامی سرزمین‌های اشغالی، تشکیل دولت فلسطینی
مذهب	سنی
وب‌گاه	https://jehad.ps/
کشور	فلسطین

جنبش جهاد اسلامی فلسطین یکی از جنبش‌های سیاسی، نظامی سنی‌مذهب در فلسطین، که به تأثیر از اندیشه‌های امام خمینی، قائل به آزادی کامل سرزمین‌های فلسطین از راه مقاومت در برابر اشغالگری اسرائیل است. این جنبش را جنبشی اسلامی، مردمی، جهادی و مستقل معرفی کرده‌اند که مبتنی بر آموزه‌های دین اسلام است. جهاد اسلامی مورد حمایت مالی، تسلیحاتی و آموزشی ایران قرار دارد.

گردان‌های قدس، شاخه نظامی جنبش جهاد اسلامی است که عملیات‌های متعددی علیه اسرائیل انجام داده است. تعدادی از فرماندهان این گردان‌ها توسط اسرائیل ترور شده‌اند. این سازمان در فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا، اتحادیه اروپا، انگلیس و برخی دیگر از کشورها قرار دارد.

جنبش جهاد اسلامی توسط فتحی شقاقی در سال ۱۹۸۱م در غزه تأسیس گردید. پس از ترور فتحی شقاقی، به دست اسرائیل، رمضان عبدالله به عنوان دبیرکل جهاد اسلامی، جانشین وی شد. پس از وی نیز زیاد نَخاله جایگزی او گردید.

توصيف و تأسیس

جنبش جهاد اسلامی، یکی از بارزترین جنبش‌های مقاومت فلسطین به شمار می‌رود که تنها راه آزادی قدس را مقاومت می‌داند و مخالف توافق با اسرائیل است. این جنبش نسبت به جنبش حماس و فتح، از پشتوانه اجتماعی کمتری برخوردار است. حضور نظامی جهاد در کرانه باختری، یکی از نقطات قوت آن به شمار رفته است. به گفته برخی رسانه‌های اروپایی، این سازمان از یک ساختار مخفی و منظم تشکیل شده است.

از مهمترین اقدامات سیاسی جنبش جهاد اسلامی می‌توان به مخالفت این جنبش با پیمان اسلو (۲۰۰۳م)، تحریم انتخابات مجلس قانون‌گذاری (۲۰۰۶م)، مخالفت با معاهده صلح مصر در سال ۲۰۱۴م و اقدام برای رفع تنش بین حماس و دولت مصر (۲۰۱۴م) اشاره کرد.

جنبش جهاد اسلامی در سال ۱۹۸۱م توسط فَتحی شَقاقی، پزشک فلسطینی با همکاری افرادی همچون عَبدُالعزیز عَوده، رمضان عبدالله و نافِذ عَزّام در غزه تأسیس گردید. تبعید اعضای این جنبش به لبنان در سال ۱۹۸۷م، زمینه رابطه نزدیک آنها با حزب‌الله لبنان فراهم کرد و آنان را از آموزش‌های نظامی از نیروهای سپاه پاسداران، بهره‌مند ساخت. مقر رسمی این جنبش در سال ۱۹۸۹م، به دمشق منتقل شد.

فتحی شقاقی، مؤسس و اولین دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین

فتحی شقاقی دبیرکل و مسؤول نظامی جنبش جهاد اسلامی در سال ۱۹۹۵م به دست موساد در جزیره مالت ترور شد و رمضان عبدالله شَلّح (درگذشت: ۲۰۲۰م) جانشین وی گردید. رمضان عبدالله نقش مؤثری در پویایی سیاسی این جنبش ادا کرد. در پی بیماری رمضان عبدالله، زیاد نَخاله در سال ۲۰۱۸م به دبیرکلی این جنبش منصوب گردید.

جنبش جهاد اسلامی در فهرست گروه‌های تروریستی کشورهای آمریکا، اتحادیه اروپا، انگلیس، کانادا، ژاپن و چند کشور و نهاد بین‌المللی دیگر قرار گرفته است.

اصول و اهداف

برای جنبش جهاد اسلامی، اصولی تعریف شده است که طبق آن، دین اسلام مبنای اعتقادات و اقدامات این جنبش قرار گرفته است. طبق این اصول، تمامی سرزمین فلسطین، سرزمین اسلامی و عربی محسوب شده است و به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی در این سرزمین حرام دانسته شده است و حضور اسرائیل در فلسطین، به معنای سیطره و تجزیه سرزمین اسلامی قلمداد شده است. فلسطین قضیه اصلی امت اسلامی است و ملت‌های مسلمان و عربی پشتوانه ملت فلسطین و جنگ فلسطین، جنگ همه امت اسلام به شمار می‌رود و آنها باید با تمامی امکانات در آن مشارکت داشته باشند. هر اقدامی که در راستای رسمیت دادن به رژیم صهیونیستی باشد، غیر قابل پذیرش عنوان شده است.

جنبش جهاد اسلامی فلسطین، هدف اصلی خود را آزادی کامل فلسطین و نابودی رژیم صهیونیستی و برقراری حکومت اسلامی عنوان کرده است. اهداف دیگر این جنبش، آماده سازی مردم فلسطین برای جهاد نظامی و سیاسی، ساماندهی مسلمانان دنیا و ترغیب آنها به انجام وظیفه خود در قبال فلسطین‌، تلاش برای یکپارچه ساختن اقدامات اسلامی در رابطه با فلسطین و مستحکم ساختن روابط با جنبش‌های اسلامی و آزادی‌بخش، قلمداد شده است. دعوت به اسلام و اجرا و تبلیغ آموزه‌های آن، از دیگر اهداف این جنبش به شمار رفته است.

دیدار زیاد نخاله دبیرکل جهاد اسلامی با اسماعیل هینه رئیس دفتر سیاسی حماس

روابط جنبش جهاد اسلامی با گروه‌های فلسطینی طبق این اصول و متناسب با رویکرد آنها تنظیم شده است. این جنبش روابط نزدیک و همکاری سیاسی و نظامی گسترده‌ای با جنبش حماس دارد. در مقابل؛ روابط جهاد اسلامی با سازمان آزادی‌بخش فلسطین به دلیل رویکرد سکولار این سازمان و تمایل به سازش با اسرائیل و به رسمیت شناختن آن، روابط مناسبی توصیف نشده است.

مقاوت علیه اشغالگری

گردان‌های قدس (به عربی: سرایا القدس)، شاخه نظامی و امنیتی جنبش جهاد اسلامی، در نیمه دوم دهه هشتاد قرن بیست میلادی تأسیس شد. پیش از این نیروهای مجاهد اسلامی و پیشتر کتائب سیف‌الاسلام نامیده می‌شد. گردان‌های قدس، بزرگترین نیروی نظامی غزه پس از شاخه نظامی حماس به شمار می‌رود.

برخی از فرماندهان جهاد اسلامی توسط اسرائیل ترور شده‌اند که نام افرادی همچون فتحی شقاقی، مؤسس و پدر معنوی جنبش (۱۹۵۵م)، عِصام بَراهَمه (۱۹۹۲م)، هانی عابد (۱۹۹۴م)، محمود الخَواجه (۱۹۵۵م)، محمود طوالِبه (۲۰۰۲م)، محمود الزَمطه (۲۰۰۳م)، بشیر الدَبِش (۲۰۰۴م)، خالد الدَحْدوح (۲۰۰۶م)، دانیال منصور (۲۰۱۴م) و حسام ابوهَربید، فرمانده شاخه نظامی گردان‌های قدس (۲۰۲۱) از جمله این افراد ذکر شده است.

عملیات‌ها

شاخه نظامی جهاد اسلامی عملیات متعددی علیه اشغالگری اسرائیل انجام داده است که مشهورترین آنها بیت لید، دیزِنگوف، کَفَر داروم، نِتساریم، شرق جبالیا، مُوراج و بشائر الانتصار عنوان شده است.

انتفاضه فلسطین

جنبش جهاد اسلامی در انتفاضه اول فلسطین (۱۹۸۷م) نقش مؤثری داشته است. سخنرانی‌های عبدالعزیز عوده در مسجد عزالدین قسام، از عوامل مهم شروع این انتفاضه به شمار رفته است. اسرائیل در انتفاضه دوم (۲۰۰۰م)، رمضان عبدالله را مسؤول اصلی بسیاری از علمیات‌‌های ضد اسرائیلی معرفی کرد. مشارکت مؤ‌ثر نیروهای نظامی جهاد اسلامی در این انتفاضه، علت ترور تعدادی از فرماندهان شاخه نظامی این جنبش توسط اسرائیل عنوان شده است.

طوفان الاقصی

مقالهٔ اصلی: طوفان الاقصی

به گفته برخی رسانه‌های اروپایی جنبش جهاد اسلامی در عملیات طوفان الاقصی (۲۰۲۳م) که منجر به کشته شدن ۱۴۰۰ اسرائیلی و به اسارت درآمدن چند صد اسرائیلی دیگر گردید، مشارکت داشته است. این جنبش اعلام کرد بیش از ۳۰ اسیر اسرائیلی در اختیار دارد که تنها از راه مبادله، آنها را تحویل خواهد داد.

ارتباط با انقلاب اسلامی ایران

جنبش جهاد اسلامی از ابتدای تأسیس، متأثر از تفکرات انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی بود. طبق این تفکر، تنها اسلام و آموزه‌های آن مبنای جهاد و مبارزه و وحدت قرار دارد. فتحی شقاقی، پیش از تأسیس این جنبش، کتابی با عنوان الخمینی الحل الاسلامی و البدیل (خمینی راه‌حل اسلامی و جایگزین) را منتشر ساخت که منجر به بازداشت او توسط دولت مصر شد. وی اندیشه و انقلاب امام خمینی را بهترین جایگزین برای روش‌های دیگر برای رسیدن به اهداف جهان اسلام خصوصا آزادی فلسطین اعلام کرد. جهاد اسلامی به دلیل حمایت این جنبش از امام خمینی و تفکر او و تأکید بر وحدت شیعه و سنی، متهم به شیعه بودن گردید. و ادعا شد که این جنبش، بازوی ایران در فلسطین است. جهاد اسلامی برای تکذیب این ادعا، بر پیابندی این جنبش به اصول مذهب اهل سنت تأکید کرد.

به گفته خالد البطش، عضو دفتر سیاسی جنبش جهاد اسلامی، ایران بزرگترین حامی این جنبش و مقاومت فلسطین به شمار می‌رود. وی کمک‌های ایران به این جنبش را در زمینه‌های سیاسی، مالی، تسلحاتی و آموزش نظامی برشمرد. این جنبش در جنگ داخلی سوریه و حمله ائتلاف عربی به حوثی‌ها بی‌طرف ماند که موجب سردی روابط آن با ایران در برهه کوتاه مدت شد.

شبکه تلویزیونی

شبکه ماهواره‌ای فلسطین الیوم، وابسته به جنبش جهاد اسلامی است که مرکز اصلی آن در غزه قرار دارد. مشکلات مالی، علت تعطیلی دفتر این شبکه در قدس (۲۰۱۵م) و انجام تعدیل نیرو در دفاتر دیگر اعلام شد. دفتر این شبکه در کرانه باختری در سال ۲۰۱۶م توسط اسرائیل تعطیل گردید.

پیوند به بیرون

• تأثیر جمهوری اسلامی ایران بر شکل‌گیری گروه جهاد اسلامی در فلسطین
• روابط جمهوری اسلامی ایران با جنبش‌های مقاومت اسلامی فلسطین (با تأکید بر جنبش جهاد اسلامی)