سجده تلاوت
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
این مقاله دربارهٔ سجده‌ای است که با خواندن برخی آیات قرآن به جا آورده می‌شود است. برای آشنایی با سوره‌های سجده‌دار، مدخل عزائم را ببینید.
سجده تلاوت، سجده‌ای که هنگام قرائت یا شنیدن آیات سجده‌دار قرآن، واجب یا مستحب می‌شود.[۱] از نظر فقیهان شیعه، آیه ۱۵ سوره سجده، ۳۷ سوره فصلت، ۶۲ سوره نجم و ۱۹ سوره علق سجده واجب دارند.[۲] به این چهار سوره (سجده، فصلت، نجم و علق)، سوره‌های عزائم گفته می‌شود. همچنین به گفته صاحب جواهر، ۱۱ آیه قرآن، سجده مستحب دارند.[۳] این آیات عبارتند از آیه ۲۰۶ سوره اعراف، آیه ۱۵ رعد، آیات ۴۹-۵۰ نحل، آیه ۱۰۹ اسراء، آیه ۵۸ مریم، آیه ۱۸ و ۷۷ حج، آیه ۶۰ فرقان، آیه ۲۶ نمل، آیه ۲۴ ص، و آیه ۲۱ انشقاق.[۴] بر اساس آنچه به شیخ صدوق منسوب شده است، وجود کلمه «سجده» در آیه، موجب می‌شود آن آیه سجده مستحب داشته باشد.[۵]
ذکر سجده تلاوت
- «لا اِلهَ اِلَّا اللهُ حَقًّا حَقًّا، لا اِلهَ اِلَّا اللهُ ایماناً وَ تَصْدیقاً، لا اِلهَ اِلَّا اللهُ عُبُودِیةً وَرِقّاً، سَجَدْتُ لَک یا رَبِّ تَعَبَّداً وَرِقّاً، لا مُسْتَنْکفاً وَ لا مُسْتَکبِراً، بَلْ اَنَا عَبْدٌ ذَلیلٌ ضَعیفٌ خائفٌ مُسْتَجیرٌ»[۶]
از سجده تلاوت و احکام آن در باب‌های طهارت[۷] و نماز[۸] کتاب‌های فقهی سخن گفته شده است. برخی از احکام آن عبارتند از:
- سجده واجب قرآن وجوب فوری دارد؛ از این‌رو با خواندن یا شنیدن آیات سجده‌دار سوره‌های عزائم، بلافاصله سجده واجب می‌شود.[۹]
- در سجده تلاوت، وضو، غسل، رو به قبله بودن و ذکر خاصی شرط نیست اما باید پیشانی بر چیزی گذاشته شود که سجده بر آن صحیح است.[۱۰] با این حال ذکرهای خاصی برای سجده تلاوت نقل شده است.[۱۱]
- اگر جنب و حائض آیات سجده‌دار را شنیدند واجب است که سجده کنند.[۱۲] البته به فتوای فقیهان خواندن عزائم بر جُنُب[۱۳] و حائض[۱۴] حرام است.
- اگر کسی یکی از سوره‌های عزائم را سهوا در نماز بخواند در صورتی که پیش از رسیدن به آیه سجده‌دار یا نصف سوره متوجه شود، باید سوره سجده‌دار را رها کرده و سوره دیگری بخواند. اما اگر پس از آیه سجده‌دار یا نصف سوره متوجه شود، درباره چگونگی به جای آوردن سجده و نماز میان فقیهان اختلاف‌نظر وجود دارد.[۱۵] بنا به فتوای امام خمینی در این صورت باید با اشاره سجده کند و به خواندن سوره سجده‌دار اکتفا نماید.[۱۶] همچنین به فتوای آیت‌الله سیستانی و سید موسی شبیری زنجانی اگر سجده واجب را به جای نیاورد نمازش صحیح است گرچه گناه کرده است.[۱۷] به فتوای فقیهان شیعه، خواندن عمدی سوره‌های دارای سجده واجب، در نمازهای واجب سبب باطل شدن نماز می‌گردد.[۱۸]
پانویس
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بيت(ع)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم السلام، ۱۳۹۲–۱۳۹۵ش، ج۴، ص۳۹۱.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۷۷.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۰، ص۲۱۷.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۷۷-۵۷۸.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۰، ص۲۱۷.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۸۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ج۱، ص۵۱۰ و ص۶۰۳
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۷۸.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۷۸.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۸۲-۵۸۳.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۸۴.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۸۳.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۵۱۰.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۶۰۳.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۴۶-۵۴۵، حواشی م۹۸۴.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۴۵، م۹۸۴.
- ↑ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۴۶، حواشی م۹۸۴.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۸۰؛ امام خمینی، توضیح المسائل(محشی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۵۴۵، م۹۸۳.
منابع
- امام خمینی، سید روح‌الله، توضیح المسائل(محشی)، تصحیح سید محمدحسین بنی هاشمی خمینی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۲۴ق.
- بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسن، توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر نشر اسلامی، ۱۳۷۸ش.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة‌الوثقی، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۹ق.
- طریحی، فخرالدین، مجمع‌البحرین، تحقیق سید احمد حسینی، تهران، کتاب‌فروشی مرتضوی، ۱۴۱۶ق.
- طوسی، محمد بن حسن، تهذیب‌الاحکام، تحقیق حسن خرسان موسوی، تهران، دارالکتب العلمیه، ۱۴۰۷ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهرالكلام فی شرح شرائع الاسلام، تحقیق عباس قوچانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.
- مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم السلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بيت(ع)، ۱۳۹۲–۱۳۹۵ش.