سید محمدرضا سعیدی (۱۳۰۸ش - ۱۳۴۹ش) روحانی شیعی و از مبارزان سیاسی انقلاب اسلامی بود. وی از حامیان امام خمینی در مبارزه با حکومت پهلوی بود که دستگیر، زندانی و شکنجه شد و در نهایت به شهادت رسید. سید محمد سعیدی تولیت حرم حضرت معصومه و سید محسن سعیدی نماینده مردم ایلام در مجلس خبرگان رهبری، فرزندان او هستند. سید احمد خاتمی امام جمعه موقت تهران داماد او است.
| از مبارزان سیاسی قبل از انقلاب اسلامی | |
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۲ اردیبهشت سال ۱۳۰۸ شمسی |
| زادگاه | نوقان، مشهد |
| محل دفن | وادی‌السلام قم |
| تاریخ شهادت | در شب ۲۱ خرداد ۱۳۴۹ش، توسط ساواک |
| محل شهادت | زندان «قزل قلعه»، تهران |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمد تقی ادیب نیشابوری • سید حسین بروجردی • امام خمینی • هاشم قزوینی |
| محل تحصیل | حوزه علمیه مشهد • حوزه علمیه قم |
| تألیفات | آزادی در اسلام • آیا دین موجب عقب ماندگی است؟ • رساله امر به معروف و نهی از منکر و ... |
| سایر | تأسیس حوزه علمیه، تشکیل گروه امر به معروف و نهی از منکر • تأسیس کتابخانه و ... |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | از حامیان امام خمینی در مخالفت با «لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی»، «انقلاب سفید» و لایحه مصونیت قضایی مستشاران نظامی آمریکا (کاپیتولاسیون) |
زندگینامه و تحصیلات
سید محمدرضا سعیدی در ۲ اردیبهشت سال ۱۳۰۸ش در محله نوغان مشهد متولد شد.[۱] در کودکی مادرش را از دست داد. پدرش سید احمد از روحانیون و وعاظ منطقه بود. سعیدی دروس مقدماتی را نزد پدر آغاز و با حضور در درس استادان حوزه علمیه مشهد نظیر ادیب نیشابوری، عبدالله یزدی، هاشم قزوینی، مجتبی قزوینی و کاظم دامغانی، تحصیلات حوزوی را ادامه داد.[۲] وی در سال ۱۳۳۰ش برای ادامه تحصیل به قم رفت و با شرکت در درس خارج فقه سید حسین طباطبایی بروجردی[۳] و خارج فقه و اصول امام خمینی بیش از ده سال، به درجه اجتهاد رسید و حاشیه بر کتاب عروة الوثقی نوشت.[۴] ابوالقاسم خزعلی، علی‌اکبر مشکینی، عبدالرحیم ربانی شیرازی، اکبر هاشمی رفسنجانی و جعفر سبحانی از هم‌بحث‌های سعیدی بودند.[۵]
سعیدی در ۲۱ سالگی با خدیجه طباطبائی شیرازی از نوادگان میرزای شیرازی ازدواج کرد که حاصل این ازدواج پنج پسر و چهار دختر بود.[۶] سید محمد سعیدی تولیت حرم حضرت معصومه(س) و سید محسن سعیدی نماینده مردم ایلام در مجلس خبرگان رهبری از فرزندان او هستند. همچنین سید احمد خاتمی[۷] نماینده مردم کرمان در مجلس خبرگان رهبری و امام جمعه موقت تهران، داماد اوست.
آثار
- آزادی در اسلام
- اتحاد در اسلام
- کار در اسلام
- تقریرات درس آیت الله بروجردی
- آیا دین موجب عقب ماندگی است؟
- رساله امر به معروف و نهی از منکر
- نقد و بررسی بسیاری از کتاب‌های اجتماعی و سیاسی[۸]
فعالیت‌های تبلیغی و سیاسی
سعیدی در اواخر دهه سی برای سفر تبلیغی به اتفاق ابوالقاسم خزعلی، مکارم شیرازی، جعفر سبحانی و علی دوانی به خوزستان رفته بود و در خسروآباد آبادان انتقاداتی به حکومت پهلوی مطرح کرد که باعث شد تا وی مدتی زندانی شود.[۹] پس از درگذشت آیت الله بروجردی، سعیدی از مطرح کنندگان مرجعیت امام خمینی بود. وی در جریان مخالفت آیت الله خمینی با «لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی»، «انقلاب سفید» و لایحه مصونیت قضایی مستشاران نظامی آمریکا (کاپیتولاسیون) از حامیان امام خمینی بود. سعیدی در زمان واقعه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ در سفر تبلیغی کویت بود و پس از اطلاع از این حادثه طی یک سخنرانی کشتار مردم و دستگیری امام خمینی را محکوم کرد.[۱۰] او به همراه تعدادی از فضلا به آیت الله سید محسن حکیم و آیت‌الله خویی نامهای نوشت.[۱۱]
پس از تبعید امام خمینی به ترکیه، سعیدی به همراه تعدادی از فضلای حوزه قم در نامهای به هویدا در ۳۰ مهر ۱۳۴۴ش خواستار بازگرداندن وی به ایران شدند؛ سپس سعیدی به عراق و به نجف اشرف رفت. او معتقد بود که امام را باید به حوزه علمیه نجف شناساند. وی در یکی از مدارس علمیه در چند جلسه به معرفی آیت‌الله خمینی پرداخت.[۱۲]
سکونت در تهران
سعیدی در سال ۱۳۴۴ش به دعوت اهالی منطقه غیاثی در جنوب تهران به این شهر نقل مکان کرده، فعالیت خود را در مسجد موسی بن جعفر(ع) ادامه می‌دهد. تأسیس حوزه علمیه، تشکیل کلاس برای بانوان، تشکیل گروه امر به معروف و نهی از منکر و تأسیس کتابخانه از فعالیت‌های وی در این دوره است.[۱۳]
سعیدی در این سال‌ها سخنرانی‌های سیاسی انجام می‌داد و از امام خمینی دفاع و از حکومت پهلوی انتقاد می‌کرد. در گزارش شب ۴۴/۴/۱۳ ساواک آمده است:
- «طبق اطلاع واصله ساعت ۲۰/۳۰ روز ۴۴/۴/۱۳ جلسه موسی بن جعفر با حضور قریب یکهزار نفر از طبقات مختلف تشکیل گردیده است. در این جلسه سعیدی ابتدا چند دقیقه درباره آیت الله خمینی و کتک زدن طلبه ها در قم صحبت کرد و مردم با شنیدن اسم خمینی صلوات فرستادند.
نامبرده...ضمن حمله به یهودیان فلسطین و آمریکا اضافه کرد: این‌ها کارشان در این مملکت بالا گرفته و دستشان در همه کار باز است و کسی از آنها جلوگیری نمی‌کند ولی جلسات ما را تعطیل می‌نمایند. سه سال پیش آیت‌الله خمینی از دولت خواست که اسرائیل در کشور سفارتخانه نداشته باشد ایشان این جریانات را پیش‌بینی می‌کرد».[۱۴]
- «طبق اطلاع واصله ساعت ۲۰/۳۰ روز ۴۴/۴/۱۳ جلسه موسی بن جعفر با حضور قریب یکهزار نفر از طبقات مختلف تشکیل گردیده است. در این جلسه سعیدی ابتدا چند دقیقه درباره آیت الله خمینی و کتک زدن طلبه ها در قم صحبت کرد و مردم با شنیدن اسم خمینی صلوات فرستادند.
نگرش
شهید سعیدی در یکی از بازجویی‌های ساواک منبع اصلی دیدگاه‌های خود را اسلام و انگیزه اصلی‌اش برای مبارزه با رژیم شاه را ترویج دین و احکام الهی اعلام می‌کند.[۱۵] وی رژیم شاه را رژیمی ظالم، مروج فساد و بی‌عفتی در جامعه و نابود کننده اسلام و مظاهر دینی در جامعه می‌دانست.[۱۶] روحانیون را هم از حافظان و مروجان دین دانسته که همواره در مقابل ظلم می‌ایستند. جدایی انداختن بین مردم و روحانیت را نیز از توطئه‌های دشمنان می‌دانست.[۱۷]
دستگیری
سعیدی پس از اعلام خبر مربوط به کنسرسیوم سرمایه‌گذاری آمریکا در ایران در اردیبهشت ۱۳۴۹ش، با آن مخالفت کرده و آن را مصیبتی بزرگتر از نهضت تنباکو و کاپیتولاسیون اعلام نمود.[۱۸] و در این رابطه نامه‌هایی به علما نوشت.[۱۹] ساواک در ۱۱ خرداد ۱۳۴۹وی را دستگیر کرد.
شهادت
وی پس از شکنجه در زندان «قزل قلعه» در شب ۲۱ خرداد ۱۳۴۹ در ۴۱ سالگی به شهادت رسید.[۲۰] ساواک به منظور ایجاد ارعاب در بین مبارزان، شهادت او را در مقاطعی خودکشی، خونریزی لوزالمعده و یا سکته قلبی[۲۱] جلوه داد. به نقل زندانیان پس از قطع برق و ایجاد تاریکی تعدادی ناشناس به سلول وی رفته و پس از درگیری وی را به شهادت رساندند.[۲۲][۲۳]
پانویس
- ↑ رنجبر، عروج از زندان، ۱۳۸۵ش، ص۴۷.
- ↑ رنجبر، عروج از زندان، ۱۳۸۵ش، ص۴۹.
- ↑ رنجبر، عروج از زندان، ۱۳۸۵ش، ص۵۰.
- ↑ رنجبر، عروج از زندان، ۱۳۸۵ش، ص۵۰.
- ↑ رنجبر، عروج از زندان، ۱۳۸۵ش، ص۵۳.
- ↑ رنجبر، عروج از ندان، ۱۳۸۵ش، ص۴۸-۴۹.
- ↑ «زندگینامه»، وبگاه خبری تابناک.
- ↑ رنجبر، عروج از زندان، ۱۳۸۵ش، ص۵۶.
- ↑ رنجبر، عروج از زندان، ۱۳۸۵ش، ص۲۰-۲۱.
- ↑ رنجبر، عروج از زندان، ۱۳۸۵، ص۳۲-۳۴.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، گلشن ابرار، ج۲، ص۷۳۷.
- ↑ میری، فصلنامه ۱۵ خرداد ۱۳۸۴ش، شماره ۳.
- ↑ رنجبر، عروج از زندان، ۱۳۸۵ش، ص۱۵۶-۱۶۱.
- ↑ میری، فصلنامه ۱۵ خرداد ۱۳۸۴ش، شماره ۳.
- ↑ رنجبر، مقصود،عروج از زندان، ۱۳۸۵، ص۷۸.
- ↑ رنجبر، عروج از زندان، ۱۳۸۵ش، ص۷۸-۸۰.
- ↑ رنجبر، عروج از زندان، ۱۳۸۵ش، ص۹۷-۸۷.
- ↑ رنجبر، عروج از زندان، ۱۳۸۵ش، ص۱۵۱-۱۵۵.
- ↑ زندگینامه آیت‌الله شهید سعیدی، ص۱۸.
- ↑ لبیکی، تندیس استقامت، ۱۳۸۲، ص۵۹.
- ↑ گردآوری وزارت اطلاعات، یاران امام به روایت اسناد ساواک ۱۳۷۶، ج۱، صص۴۸۰-۴۸۲.
- ↑ گردآوری وزارت اطلاعات، یاران امام به روایت اسناد ساواک ۱۳۷۶، ج۱، ص۴۸۰.
- ↑ بررسی گمانه‌های گوناگون درباره شهادت آیت‌الله سعیدی.
منابع
- بررسی گمانه‌های گوناگون درباره شهادت آیت الله سعیدی.
- تعدادی از طلاب دفتر تبلیغات، زندگینامه آیت‌الله شهید سعیدی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، بی‌تا.
- رنجبر، مقصود، عروج از زندان (زندگی و مبارزات شهید آیت الله سعیدی)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۵ش.
- «زندگینامه»، وبگاه خبری تابناک، تاریخ بازدید: ۴ شهریور ۱۴۰۲ش.
- گردآوری وزارت اطلاعات، یاران امام به روایت اسند ساواک (شهید آیت‌الله سید محمدرضا سعیدی)، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ۱۳۷۶، ج۱.
- لبیکی، مصطفی، تندیس استقامت (ویژه‌نامه شهید آیت‌الله محمدرضا سعیدی)، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ۱۳۸۲ش.
- جمعی از نویسندگان، گلشن ابرار، قم، نشر معروف، ۱۳۸۴ش.
- میری، زینب سادات، فصلنامه ۱۵ خرداد ۱۳۸۴ شماره ۳.