سال ۲۴۱ هجری قمری

از ویکی شیعه
سال ۲۴۱ هجری قمری
 
امامت
امام هادی(ع)
(دوره امامت: ۳۴ سال (۲۲۰ تا ۲۵۴ق)
حکومت‌های سرزمین‌های اسلامی
عباسی در عراقمتوکل عباسی
طاهریان در خراسانطاهر بن عبدالله
بنی‌امیه در اندلسمحمد بن عبدالرحمن
ادریسیان در مراکشیحیی بن محمد بن ادریس
اغلبیان در الجزائر و سیسیلمحمد اول
وقایع مهم
کشتار اسیران مسلمان بدستور ملکه روم شرقی
زلزله شدید در ری
وزش طوفان سرد که باعث سرماخوردگی گسترده در ایران شد.
بارش شهاب سنگ
تولدها و وفات‌ها
کشته‌شدن عیسی بن جعفر عاصمی
درگذشت احمد بن حنبل
درگذشت ابن کلاب
تولد ابوالحسن‌ علی بن‌ فرات
تولد ابواسحاق الزجاج


سال ۲۴۱ هجری قمری، دویست (دو صد) و چهل و یکمین سال از تقویم هجری قمری است. این سال هم‌زمان با بخش‌هایی از سال‌های ۲۳۴و۲۳۵ هجری خورشیدی و ۸۵۵ و ۸۵۶ میلادی بود. امام شیعیان جعفری در این سال، امام هادی(ع) (امامت:۲۲۰-۲۵۴ق) بود و فرزندش امام حسن عسکری(ع) (۲۳۲-۲۶۰ق) در سن کودکی به سر می‌برد.

امام هادی(ع)، مقیم سامرا و تحت نظر متوکل عباسی بود. قدرت عباسیان به‌خاطر حضور ترکان کمرنگ شده بود و در مناطق تابعه دور و نزدیک آنان، امیران مستقل یا نیمه مستقل قدرت داشتند. درگیری پراکنده مسلمانان در شمال شام با نیروهای مسیحی روم شرقی ادامه داشت که باعث کشتار هزاران اسیر مسلمان توسط ملکه روم شرقی شد.

آغاز و پایان

نخستین روز این سال، چهارشنبه ۱ محرم ۲۴۱ قمری، برابر با ۵ خرداد ۲۳۴ هجری شمسی و ۲۶ می ۸۵۵ میلادی بود. آخرین روز ۲۴۱ق، شنبه ۲۹ ذی‌الحجه، هم‌زمان با ۲۴ اردیبهشت سال ۲۳۵ هجری شمسی و ۱۳ می ۸۵۶ میلادی بود.[۱]

امامت

در سال ۲۴۱ هجری قمری، امام هادی (ع) (۲۱۲-۲۵۴ق)[۲] ۲۹ ساله بود و بیست و یکمین سال امامت (امامت:۲۲۰ق-۲۵۴ق) و هشتمین سال اقامتش را در سامراء (از ۲۳۳ق[۳])، تحت نظر متوکل عباسی (حکومت:۲۳۲-۲۴۷ق) می‌گذراند. او از طریق وکیلان خود، با شیعیان در ارتباط بود و نیز آنان را درباره غالیان، آگاهی می‌داد.[۴]

شیعیان معاصر

حاکمان و افراد قدرتمند

در این سال، فتح بن خاقان و احمد بن طولون، اولی کاتب متوکل عباسی[۱۲] و دومی، مسئول مرزها، از ترکان ماوراءالنهر بودند.[۱۳][یادداشت ۱] در نیمه غربی خراسان طاهر بن عبدالله، (حکومت:۲۳۰-۲۴۸ق) چهارمین امیر طاهریان حکومت می‌کرد.[۱۴] در هرات و در نیمه جنوبی ماوراءالنهر، شهرهای سمرقند و چاچ و فرغانه، فرزندان اسد سامانی: احمد، یحیی، نصر و الیاس از طرف بنی‌عباس حاکم بودند.[۱۵] در سیستان، صالح بن نصر بُستی[۱۶] در کابل، غزنی و زمین داور، رُتبیل/زُنبیل،[۱۷] در شمال و جنوب یمن، بنی‌زیاد و ابراهیم یعفر بن عبدالرحیم، قدرت داشتند.[۱۸] در مراکش، ادریسیان (علوی)(مخالف بنی‌عباس)،[۱۹] در الجزایر، رستمیان (خوارج اباضیه) (مخالف بنی‌عباس)،[۲۰] در تونس و جنوب الجزایر، اغلبیان (طرفدار بنی‌عباس)[۲۱] و در اسپانیا، محمد بن عبدالرحمن، معروف به محمد اول، از حاکمان امویان اندلس[۲۲] حکومت می‌کردند. در شمال شام، در ترکیه فعلی و یونان، روم شرقی، به سلطنت خود ادامه می‌داد.[۲۳] در این سال، یعقوب لیث، ۱۶ ساله بود.(۲۲۵ق-۲۶۵ق)[۲۴]

درگذشت

تولد

  • ابوالحسن‌ علی بن‌ فرات (درگذشت:۳۲۲ق)، که عقاید شیعی داشت و وزیر المقتدر عباسی (حکومت:۲۹۵ق-۳۲۰ق) بود.[۳۵]
  • ابواحمد یحیی بن علی بن یحیی (درگذشت:۳۰۰ق). ابواحمد در ادبیات و موسیقی فعالیت و آثاری داشت. پدر و پدر بزرگش، از منجمان معروف بوده و فرزندان آنان به بنی‌منجم مشهور شدند. [۳۶]
  • ابواسحاق الزجاج ابراهيم بن السری بن سهل (فوت: ۳۱۱ق)، ادیب عرب، نویسنده کتابهای معانی القرآن و الامالی و الاشتقاق.[۳۷]

سیاسی و اجتماعی

  • متوکل دستور ساخت چندین قصر برای خودش داد. یعقوبی نام این قصرها را الشاة، العروس، الشبداز، البديع، الغريب و البرج ثبت کرده است.[۳۸]
  • شورش قبایل غیرمسلمان بجاة در مصر: افراد قبایل بجاة در شرق مصر، مسلمانان را که در معادن طلای آنجا کار می‌کردند کشتند و از پرداخت خمس معادن خودداری کردند. متوکل لشکری را فرستاد و پس از نبرد سنگین، آنان تسلیم شدند. سپس متوکل، رییس آنان، علی بابا را به سامراء آورد، مورد احترام قرار داد و بازگرداند.[۳۹]
  • کشتار اسرای مسلمان توسط ملکه روم شرقی و آزادی باقی‌مانده با پرداخت فدیه: ملکه روم، تئودورا (مادر میخاییل، امپراتور روم شرقی)، پس از کشتن ۱۲ هزار اسیر مسلمان که مسیحی نشدند، برای آزادی هزار نفر باقی‌مانده، از حکومت بنی‌عباس فدیه گرفت. طبری تاریخ آزادی آنان را عید فطر نوشته است.[۴۰]
  • شورش مسیحیان در حمص و سرکوب آن: تعدادی از مسیحیان و مسلمانان حمص، علیه حاکم جدید، محمد بن عبدون، شورش کردند و متوکل با فرستادن نیروی کمکی، شورش را سرکوب، مسیحیان آنجا را اخراج و کنیسه‌شان را خراب کرد.[۴۱]
  • سربازان روم به منطقه عین زربه در شمال شام (سوریه) حمله کردند و تعدادی مرد و زن مسلمان را، از قبیله زط که در ۲۲۱ق به آنجا منتقل شده بودند، اسیر گرفتند.این اسیران به بالکان، برده شدند.[۴۲]
  • شورش طلیطله و سرکوب آن. محمد بن عبدالرحمن (حکومت:۲۳۸-۲۷۳ق) حاکم اموی اندلس، شورش در شهر طلیطله (تولدو) را سرکوب کرد و سپس به جنگ فرانک‌ها رفت.[۴۳]

حوادث طبیعی

  • باران شدید در سامراء[۴۴]
  • زلزله در ری که تا چهل روز، پس‌لرزه‌های آن ادامه داشت. ری ویرانه شد و بسیاری کشته شدند.[۴۵]
  • وزش باد سنگین (طوفان) از سمت بلاد تُرک (شمال خراسان بزرگ) به سرخس و نیشابور که تا ری، همدان و حُلوان (سر پل ذهاب) ادامه داشت. تعدادی مُردند و سرماخوردگی گسترده بوجود آمد.[۴۶]
  • ابتدای جمادی الاخر، بارش شهاب‌سنگ‌ها از اول شب تا صبح ادامه داشت.[۴۷]

پانویس

  1. سایت با حساب، بخش تبدیل تاریخ
  2. کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۹۷.
  3. یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۸۴.
  4. جعفریان، حیات فکری-سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۶۵۴.
  5. جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ۱۳۸۵ش، ص۱۴۲.
  6. تهرانی، الذریعة،‌ دار الاضواء، ج۷، ص۱۹۰.
  7. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۳۸۸.
  8. طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۸، ۵۴۳.
  9. نجاشی، رجال، ۱۴۰۷ق، ص۷۷.
  10. طبری، تاریخ طبری، ۱۸۷۹م، ج۹، ص۶۶۶.
  11. رحمتی، دانشنامه جهان اسلام، ج۱۹، ص۸۰۹تا۸۱۲.
  12. زرکلی، اعلام، ۱۹۸۰م، ج۵، ص۱۳۳.
  13. ابن تغری بردی، النجوم الزاهره، ۱۳۴۲ق، ج۳، ص۳و۴.
  14. کلیفورد، سلسله‌های اسلامی، ۱۳۷۱ش، ص۱۵۷.
  15. کلیفورد، سلسله‌های اسلامی، ۱۳۷۱ش
  16. فرای، تاریخ ایران کیمبریج، ۱۳۹۴ش، ج۴، ص‌۹۰.
  17. رحمتی، دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۹۳ش، ج۱۹، ۵۱۴تا۵۱۶.
  18. استنلی، بارتولد، تاریخ دولتهای اسلامی و خاندانهای حکومتگر، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۱۸و۱۶۹.
  19. کلیفورد، سلسله‌های اسلامی، ۱۳۷۱ش، ص۴۷-۴۵.
  20. کلیفورد، سلسله‌های اسلامی، ۱۳۷۱ش، ص۵۱-۴۸.
  21. کلیفورد، سلسله‌های اسلامی، ۱۳۷۱ش، ص۵۲-۵۱.
  22. کلیفورد، سلسله‌های اسلامی، ۱۳۷۱ش، ص۳۶-۳۲.
  23. صياميان گرجى،عودى و ناجى، دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۷۵ش، ج۲۰، ص۷۱۷ـ۷۲۶.
  24. فرای، تاریخ ایران کیمبریج، ۱۳۹۴ش، ج۴، ص‌۹۶.
  25. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۳۳۹.
  26. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۳۳۹.
  27. کشی، رجال، ۱۳۴۸ش، ص۶۰۳.
  28. ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۷۶.
  29. ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۵۲۳-۵۲۲.
  30. ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۵۲۳-۵۲۲.
  31. فروزانی، تاریخ تحولات ایران در دوره سامانیان، ۱۳۹۵ش، ص۵۱و۵۲.
  32. مجتهد شبستری، دانشنامه بزرگ اسلامی، ۱۳۷۰ش، ج۴، ص۵۱۹-۵۲۱.
  33. دهخدا، لغتنامه، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۳۵۶-۳۵۷، لغت «ابن‌عبدالحکم»
  34. دهخدا، لغتنامه، ۱۳۷۷ش، ج۱۳، ص۱۹۸۵۹، لغت «لئون چهارم»
  35. سجادی، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۰ش، ج۴، ص۳۸۴-۳۸۹.
  36. کحاله، معجم المؤلفین، دمشق، ج۱۳، ص۲۱۵.
  37. زرکلی، اعلام، ۱۹۸۰م، ج۱، ص۴۰.
  38. یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۹۱.
  39. ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۷۶.
  40. طبری، تاریخ طبری، ۱۸۷۹م، ج۷، ص۳۷۶؛ ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۷۶.
  41. ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۷۶.
  42. ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۷۶؛ ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۵۲۳-۵۲۲.
  43. ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۸۰.
  44. ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۷۹.
  45. ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۸۰.
  46. ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۷۹.
  47. یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۴۸۴.

یادداشت

  1. احمد بن طولون بعدها حاکم مصر شد و دولت طولونیان در انجا بوجود آمد


منابع