سال ۲۴۱ هجری قمری
 سال ۲۴۲ هجری قمری سال ۲۴۰ هجری قمری  | |
| امامت | |
|---|---|
| امام هادی(ع) (دوره امامت: ۳۴ سال (۲۲۰ تا ۲۵۴ق) | |
| حکومت‌های سرزمین‌های اسلامی | |
| عباسی در عراق | متوکل عباسی |
| طاهریان در خراسان | طاهر بن عبدالله |
| بنی‌امیه در اندلس | محمد بن عبدالرحمن |
| ادریسیان در مراکش | یحیی بن محمد بن ادریس |
| اغلبیان در الجزائر و سیسیل | محمد اول |
| وقایع مهم | |
| کشتار اسیران مسلمان بدستور ملکه روم شرقی | |
| زلزله شدید در ری | |
| وزش طوفان سرد که باعث سرماخوردگی گسترده در ایران شد. | |
| بارش شهاب سنگ | |
| تولدها و وفات‌ها | |
| کشته‌شدن عیسی بن جعفر عاصمی | |
| درگذشت احمد بن حنبل | |
| درگذشت ابن کلاب | |
| تولد ابوالحسن علی بن فرات | |
| تولد ابواسحاق الزجاج | |
سال ۲۴۱ هجری قمری، دویست (دو صد) و چهل و یکمین سال از تقویم هجری قمری است. این سال هم‌زمان با بخش‌هایی از سال‌های ۲۳۴و۲۳۵ هجری خورشیدی و ۸۵۵ و ۸۵۶ میلادی بود. امام شیعیان جعفری در این سال، امام هادی(ع) (امامت:۲۲۰-۲۵۴ق) بود و فرزندش امام حسن عسکری(ع) (۲۳۲-۲۶۰ق) در سن کودکی به سر می‌برد.
امام هادی(ع)، مقیم سامرا و تحت نظر متوکل عباسی بود. قدرت عباسیان به‌خاطر حضور ترکان کمرنگ شده بود و در مناطق تابعه دور و نزدیک آنان، امیران مستقل یا نیمه مستقل قدرت داشتند. درگیری پراکنده مسلمانان در شمال شام با نیروهای مسیحی روم شرقی ادامه داشت که باعث کشتار هزاران اسیر مسلمان توسط ملکه روم شرقی شد.
آغاز و پایان
نخستین روز این سال، چهارشنبه ۱ محرم ۲۴۱ قمری، برابر با ۵ خرداد ۲۳۴ هجری شمسی و ۲۶ می ۸۵۵ میلادی بود. آخرین روز ۲۴۱ق، شنبه ۲۹ ذی‌الحجه، هم‌زمان با ۲۴ اردیبهشت سال ۲۳۵ هجری شمسی و ۱۳ می ۸۵۶ میلادی بود.[۱]
امامت
در سال ۲۴۱ هجری قمری، امام هادی (ع) (۲۱۲-۲۵۴ق)[۲] ۲۹ ساله بود و بیست و یکمین سال امامت (امامت:۲۲۰ق-۲۵۴ق) و هشتمین سال اقامتش را در سامراء (از ۲۳۳ق[۳])، تحت نظر متوکل عباسی (حکومت:۲۳۲-۲۴۷ق) می‌گذراند. او از طریق وکیلان خود، با شیعیان در ارتباط بود و نیز آنان را درباره غالیان، آگاهی می‌داد.[۴]
شیعیان معاصر
- عثمان بن سعید (درگذشت:۲۶۶ق) او وکیل امام هادی، امام حسن عسکری و امام مهدی بود.[۵]
- عبدالعظیم حسنی (درگذشت:۲۵۲ق)، راوی[۶]
- دِعبل (۱۴۸ق-۲۴۶ق)، شاعر[۷]
- فضل بن شاذان (درگذشت:۲۶۰ق)، متکلم.[۸]
- احمد بن محمد برقی (درگذشت:۲۸۰ق)، عالم شیعه در علم رجال.[۹]
- حسن بن زید (درگذشت:۲۷۰ق)، معروف به داعی کبیر. او پایه‌گذار دولت علویان در طبرستان بود[۱۰]
- قاسم بن ابراهیم الرسی (۱۶۹ق ـ ۲۴۶ق)، فقیه و امام زیدیه، مقیم کوهستان رس، اطراف مدینه.[۱۱]
حاکمان و افراد قدرتمند
در این سال، فتح بن خاقان و احمد بن طولون، اولی کاتب متوکل عباسی[۱۲] و دومی، مسئول مرزها، از ترکان ماوراءالنهر بودند.[۱۳][یادداشت ۱] در نیمه غربی خراسان طاهر بن عبدالله، (حکومت:۲۳۰-۲۴۸ق) چهارمین امیر طاهریان حکومت می‌کرد.[۱۴] در هرات و در نیمه جنوبی ماوراءالنهر، شهرهای سمرقند و چاچ و فرغانه، فرزندان اسد سامانی: احمد، یحیی، نصر و الیاس از طرف بنی‌عباس حاکم بودند.[۱۵] در سیستان، صالح بن نصر بُستی[۱۶] در کابل، غزنی و زمین داور، رُتبیل/زُنبیل،[۱۷] در شمال و جنوب یمن، بنی‌زیاد و ابراهیم یعفر بن عبدالرحیم، قدرت داشتند.[۱۸] در مراکش، ادریسیان (علوی)(مخالف بنی‌عباس)،[۱۹] در الجزایر، رستمیان (خوارج اباضیه) (مخالف بنی‌عباس)،[۲۰] در تونس و جنوب الجزایر، اغلبیان (طرفدار بنی‌عباس)[۲۱] و در اسپانیا، محمد بن عبدالرحمن، معروف به محمد اول، از حاکمان امویان اندلس[۲۲] حکومت می‌کردند. در شمال شام، در ترکیه فعلی و یونان، روم شرقی، به سلطنت خود ادامه می‌داد.[۲۳] در این سال، یعقوب لیث، ۱۶ ساله بود.(۲۲۵ق-۲۶۵ق)[۲۴]
درگذشت
- عیسی بن جعفر بن محمد بن عاصم، از شیعیان بغداد، بدستور متوکل کشته و جسدش به دجله انداخته شد.[۲۵] خطیب بغدادی، نویسنده تاریخ بغداد نوشته چند نفر علیه او شهادت دادند که عیسی به ابوبکر و عمر و عایشه فحش داده است.[۲۶] در رجال کشی، از ابن‌قولویه روایت شده که عیسی بن عاصم، ۳۰۰ ضربه تازیانه خورد و حضرت هادی، برای آمرزش او، دعا کرد.[۲۷]
- احمد بن حنبل (متولد ۱۶۴ق)[۲۸] عالم سُنی مشهور و پیشوای فرقه حنبلیه و اهل حدیث.[۲۹] او مورد احترام و توجه متوکل عباسی بود.[۳۰]
- یحیی بن اسد سامانی، حاکم چاچ (شاش)، یکی از چهار فرزند اسد سامانی.[۳۱]
- ابن‌کلاب ابومحمد بن عبدالله بن سعيد، متکلم نامی. او مخالف معتزلیان بود و پیروانش کلابیه نامیده شدند. سال فوت او مشخص نیست و فقط گفته شده، پس از ۲۴۰ق درگذشت.[۳۲]
- ابن‌عبدالحکم ابومحمد عبدالله (تولد:۱۵۰ق یا ۱۵۵ق)، فقیه مصری مالکی. شاگرد مالک بن انس بود و در مصر با شافعی ارتباط داشت.[۳۳]
- لئون چهارم، پاپ کلیسای کاتولیک رم (۸۴۷-۸۵۵م).[۳۴]
تولد
- ابوالحسن علی بن فرات (درگذشت:۳۲۲ق)، که عقاید شیعی داشت و وزیر المقتدر عباسی (حکومت:۲۹۵ق-۳۲۰ق) بود.[۳۵]
- ابواحمد یحیی بن علی بن یحیی (درگذشت:۳۰۰ق). ابواحمد در ادبیات و موسیقی فعالیت و آثاری داشت. پدر و پدر بزرگش، از منجمان معروف بوده و فرزندان آنان به بنی‌منجم مشهور شدند. [۳۶]
- ابواسحاق الزجاج ابراهيم بن السری بن سهل (فوت: ۳۱۱ق)، ادیب عرب، نویسنده کتابهای معانی القرآن و الامالی و الاشتقاق.[۳۷]
سیاسی و اجتماعی
- متوکل دستور ساخت چندین قصر برای خودش داد. یعقوبی نام این قصرها را الشاة، العروس، الشبداز، البديع، الغريب و البرج ثبت کرده است.[۳۸]
- شورش قبایل غیرمسلمان بجاة در مصر: افراد قبایل بجاة در شرق مصر، مسلمانان را که در معادن طلای آنجا کار می‌کردند کشتند و از پرداخت خمس معادن خودداری کردند. متوکل لشکری را فرستاد و پس از نبرد سنگین، آنان تسلیم شدند. سپس متوکل، رییس آنان، علی بابا را به سامراء آورد، مورد احترام قرار داد و بازگرداند.[۳۹]
- کشتار اسرای مسلمان توسط ملکه روم شرقی و آزادی باقی‌مانده با پرداخت فدیه: ملکه روم، تئودورا (مادر میخاییل، امپراتور روم شرقی)، پس از کشتن ۱۲ هزار اسیر مسلمان که مسیحی نشدند، برای آزادی هزار نفر باقی‌مانده، از حکومت بنی‌عباس فدیه گرفت. طبری تاریخ آزادی آنان را عید فطر نوشته است.[۴۰]
- شورش مسیحیان در حمص و سرکوب آن: تعدادی از مسیحیان و مسلمانان حمص، علیه حاکم جدید، محمد بن عبدون، شورش کردند و متوکل با فرستادن نیروی کمکی، شورش را سرکوب، مسیحیان آنجا را اخراج و کنیسه‌شان را خراب کرد.[۴۱]
- سربازان روم به منطقه عین زربه در شمال شام (سوریه) حمله کردند و تعدادی مرد و زن مسلمان را، از قبیله زط که در ۲۲۱ق به آنجا منتقل شده بودند، اسیر گرفتند.این اسیران به بالکان، برده شدند.[۴۲]
- شورش طلیطله و سرکوب آن. محمد بن عبدالرحمن (حکومت:۲۳۸-۲۷۳ق) حاکم اموی اندلس، شورش در شهر طلیطله (تولدو) را سرکوب کرد و سپس به جنگ فرانک‌ها رفت.[۴۳]
حوادث طبیعی
- باران شدید در سامراء[۴۴]
- زلزله در ری که تا چهل روز، پس‌لرزه‌های آن ادامه داشت. ری ویرانه شد و بسیاری کشته شدند.[۴۵]
- وزش باد سنگین (طوفان) از سمت بلاد تُرک (شمال خراسان بزرگ) به سرخس و نیشابور که تا ری، همدان و حُلوان (سر پل ذهاب) ادامه داشت. تعدادی مُردند و سرماخوردگی گسترده بوجود آمد.[۴۶]
- ابتدای جمادی الاخر، بارش شهاب‌سنگ‌ها از اول شب تا صبح ادامه داشت.[۴۷]
پانویس
- ↑ سایت با حساب، بخش تبدیل تاریخ
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۹۷.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۸۴.
- ↑ جعفریان، حیات فکری-سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۱ش، ص۶۵۴.
- ↑ جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ۱۳۸۵ش، ص۱۴۲.
- ↑ تهرانی، الذریعة، دار الاضواء، ج۷، ص۱۹۰.
- ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۳۸۸.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ۱۳۴۸ش، ص۵۳۸، ۵۴۳.
- ↑ نجاشی، رجال، ۱۴۰۷ق، ص۷۷.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۸۷۹م، ج۹، ص۶۶۶.
- ↑ رحمتی، دانشنامه جهان اسلام، ج۱۹، ص۸۰۹تا۸۱۲.
- ↑ زرکلی، اعلام، ۱۹۸۰م، ج۵، ص۱۳۳.
- ↑ ابن تغری بردی، النجوم الزاهره، ۱۳۴۲ق، ج۳، ص۳و۴.
- ↑ کلیفورد، سلسله‌های اسلامی، ۱۳۷۱ش، ص۱۵۷.
- ↑ کلیفورد، سلسله‌های اسلامی، ۱۳۷۱ش
- ↑ فرای، تاریخ ایران کیمبریج، ۱۳۹۴ش، ج۴، ص۹۰.
- ↑ رحمتی، دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۹۳ش، ج۱۹، ۵۱۴تا۵۱۶.
- ↑ استنلی، بارتولد، تاریخ دولتهای اسلامی و خاندانهای حکومتگر، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۱۸و۱۶۹.
- ↑ کلیفورد، سلسله‌های اسلامی، ۱۳۷۱ش، ص۴۷-۴۵.
- ↑ کلیفورد، سلسله‌های اسلامی، ۱۳۷۱ش، ص۵۱-۴۸.
- ↑ کلیفورد، سلسله‌های اسلامی، ۱۳۷۱ش، ص۵۲-۵۱.
- ↑ کلیفورد، سلسله‌های اسلامی، ۱۳۷۱ش، ص۳۶-۳۲.
- ↑ صياميان گرجى،عودى و ناجى، دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۷۵ش، ج۲۰، ص۷۱۷ـ۷۲۶.
- ↑ فرای، تاریخ ایران کیمبریج، ۱۳۹۴ش، ج۴، ص۹۶.
- ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۳۳۹.
- ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۲۲ق، ج۸، ص۳۳۹.
- ↑ کشی، رجال، ۱۳۴۸ش، ص۶۰۳.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۷۶.
- ↑ ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۵۲۳-۵۲۲.
- ↑ ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۵۲۳-۵۲۲.
- ↑ فروزانی، تاریخ تحولات ایران در دوره سامانیان، ۱۳۹۵ش، ص۵۱و۵۲.
- ↑ مجتهد شبستری، دانشنامه بزرگ اسلامی، ۱۳۷۰ش، ج۴، ص۵۱۹-۵۲۱.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۳۵۶-۳۵۷، لغت «ابن‌عبدالحکم»
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ۱۳۷۷ش، ج۱۳، ص۱۹۸۵۹، لغت «لئون چهارم»
- ↑ سجادی، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۰ش، ج۴، ص۳۸۴-۳۸۹.
- ↑ کحاله، معجم المؤلفین، دمشق، ج۱۳، ص۲۱۵.
- ↑ زرکلی، اعلام، ۱۹۸۰م، ج۱، ص۴۰.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۴۹۱.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۷۶.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۸۷۹م، ج۷، ص۳۷۶؛ ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۷۶.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۷۶.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۷۶؛ ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ۱۳۸۷ش، ص۵۲۳-۵۲۲.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۸۰.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۷۹.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۸۰.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل فی‌التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۷، ص۷۹.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۴۸۴.
یادداشت
- ↑ احمد بن طولون بعدها حاکم مصر شد و دولت طولونیان در انجا بوجود آمد
منابع
- ابن‌اثیر، ابوالحسن علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، دار بیروت، ۱۳۸۵ق.
- ابن‌تغری بردی، جمال‌الدین یوسف، النجوم الزاهرة في ملوك مصر و القاهرة، مصر، وزارت ثقافة و الارشاد القومی، ۱۳۴۲ق.
- استنلی لین پول و واسیلی ولادیمیروویج بارتولد، تاریخ دولتهای اسلامی و خاندانهای حکومتگر، ترجمه:محمدصادق سجادی، تهران، نشر تاریخ ایران، ۱۳۶۳ش.
- ترمانینی، عبدالسلام، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه:گروهی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۷ش.
- تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الاضواء، بی تا
- جاسم، محمد حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ترجمه محمد تقی آیت‌اللهی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۵ش.
- جعفریان، رسول، حیات فكری و سیاسی ائمه، قم، انصاریان، ۱۳۸۱ش.
- خطیب بغدادی، ابوبکر احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت، دار الغرب الاسلامی، ۱۴۲۲ق.
- دهخدا، لغتنامه، تهران، مؤسسه لغتنامه دهخدا، ۱۳۷۷ش.
- رحمتی، محمدکاظم، مدخل «رسی، قاسم»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش.
- زرکلی، خیرالدین، الأعلام: قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربين و المستشرقين، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۸۰م.
- زهیر صیامیان گرجی، ستار عودی و محمدرضا ناجی، مدخل «روم شرقی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۵ش.
- سجادی، صادق، مدخل «ابن‌فرات»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۰ش.
- طبری، محمد بن جریر، تاريخ الامم و الملوك، بیروت، انتشارات اعلمی، براساس نسخه بريل، شهر ليدن، سال ۱۸۷۹م.
- فروزانی، سیدابوالقاسم، تاریخ تحولات ایران در دوره سامانیان. تهران، انتشارات سمت، ۱۳۹۵ش.
- تاریخ ایران کیمبریج، ج۴، از ظهور اسلام تا آمدن دولت سلجوقیان، تهران، امیرکبیر، ۱۳۹۴ش.
- کلیفورد باسورث، ادموند، سلسله‌های اسلامی (راهنمای گاه‌شماری و تبارشناسی)، ترجمه:فریدون بدره‌ای، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۷۱ش.
- کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، دمشق، چاپ افست بیروت، بی تا.
- کشی، محمد بن عمر، رجال، مشهد، مرکز تحقیقات دانشکده الهیات دانشگاه مشهد، ۱۳۴۸ش.
- مجتهد شبستری، محمد، مدخل «ابن‌کلاب»، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۰ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی، رجال، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۷ق.
- یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، ۱۳۷۹ق.