آقا احمد کرمانشاهی
کتابشناسی یا ارجاعات این مقاله ناقص است. میتوانید با اصلاح نحوهٔ ارجاع به منابع بر طبق شیوهنامهٔ ارجاع به منابع، به ویکیشیعه کمک کنید. |
از فقیهان شیعه | |
اطلاعات فردی | |
---|---|
نام کامل | احمد بن محمدعلی بهبهانی |
نسب | آل آقا |
تاریخ تولد | ۱۱۹۱ قمری |
زادگاه | کرمانشاه |
تاریخ وفات | ۱۲۳۵ قمری |
خویشاوندان سرشناس | آقا محمدعلی بهبهانی (پدر) • وحید بهبهانی (پدربزرگ) |
اطلاعات علمی | |
استادان | ملامحمد اسماعیل عَقْدائی • سید محمدمهدی بحرالعلوم • جعفر کاشفالغطاء • میرزای قمی و ... |
محل تحصیل | کربلا • نجف • کاظمین |
تألیفات | مرآت الاحوال • محمودیه • نورالانوار • ربیع الاَزهار و ... |
آقا احمد کرمانشاهی (۱۱۹۱-۱۲۳۵ق/ ۱۱۵۶-۱۱۹۸ش)، با نام احمد بن محمدعلی بهبهانی عالم شیعه قرن ۱۳ق، و از خاندان وحید بهبهانی (آل آقا) است. وی افزون بر مقام علمی و تألیفاتش، به دلیل سیر و سیاحتش در ایران، عراق و هند و بر جای نهادن خاطراتش، منزلت ویژهای دارد. کتاب مرآت الاحوال مهمترین کتاب تألیفی اوست.
ولادت و درگذشت
آقااحمد، به نوشته خود در کتاب مرآت الاحوال که شرححال خودنوشت اوست، در ۱۱۹۱ق در کرمانشاه به دنیا آمد. وی در ۱۲۳۵ق درگذشت و کنار مرقد پدرش در کرمانشاه به خاک سپرده شد.[۱]
تحصیلات
از شش سالگی تحصیل عربی و فارسی و نیز متون فقهی را نزد پدرش آقامحمدعلی بهبهانی (متوفی ۱۲۱۶) و برادرش آقامحمد جعفر (متوفی ۱۲۵۹) آغاز کرد. در هفده سالگی مادرش را از دست داد و در بیست سالگی برای ادامه تحصیل عازم عتبات عالیات شد و در مسیر خود، با عالمان شهر کاظمین دیدار کرد و پس از سکونت در نجف و ازدواج، تحصیل خود را به سرعت ادامه داد.[۲]
اساتید
برخی از استادان وی در فقه عبارت بودند از:
- ملامحمد اسماعیل عَقْدائی یزدی (متوفی ۱۲۴۰ق)
- سید محمدمهدی طباطبائی سرسلسله خاندان بحرالعلوم (متوفی ۱۲۱۲ق)
- شیخ جعفر نجفی (متوفی ۱۲۲۸ق)[۳]
وی همچنین، علاوه بر پدرش، از چند تن از عالمان برجسته روزگار خود اجازه علمی به دست آورد که متن آنها را در مرآت[۴] درج کرده است، از جمله:
- شیخ جعفر نجفی
- میرسید علی طباطبائی
- سید محسن اعرجی بغدادی
- میرزاابوالقاسم قمی صاحب قوانین الاصول
- اجازهای نیز از سیدمحمد مجاهد داشته که قسمتی از آن در اعیان الشیعه[۵] آمده است.
سفر به شهرهای مختلف
آقااحمد در ۱۲۱۵ برای دیدار پدر به کرمانشاه بازگشت. چند ماه پس از بازگشت وی، پدرش درگذشت و او برای مدتی در این شهر ماند. با شنیدن خبر حمله وهابیها به کربلا در ۱۲۱۶، به عتبات رفت و پس از بازگرداندن خانوادهاش به کرمانشاهان، عازم قم شد. او در مدت شش ماه اقامت در این شهر، از محضر میرزاابوالقاسم قمی استفاده کرد و در ضمن به تدریس و تألیف پرداخت. پس از آن به شهرهای مختلفی از جمله بروجرد، نهاوند و بار دیگر به عتبات سفر کرد و در ۱۲۱۹ به مشهد مشرّف شد و سپس به عزم سفر به هندوستان به سوی بندرعباس و مسقط حرکت کرد و از آنجا راهی بمبئی شد.[۶] وی درباره شهرها و مناطقی که در هند دیده سخن گفته و اوضاع اقتصادی و سیاسی و اجتماعی و احیاناً مذهبی آن شهرها را شرح داده است[۷] آقا احمد در محرم ۱۲۲۵ در شهر عظیم آباد بوده و ضمن وصفِ «کیفیت عزاداری بیخردان آن بلده»[۸] از آخرین واقعهای که یاد کرده، تولد فرزندش آقاعلی در عظیم آباد است.[۹] پس از آن وی به ایران بازگشته است. از این پس اطلاع دقیقی از زندگی وی وجود ندارد. به روایتی، آقا احمد در ۱۲۳۳ در عراق بوده[۱۰] و گویا پس از مدتی به ایران بازگشته است.
تألیفات
مهمترین کتاب مؤلف، مرآت الاحوال است که نخستین بار، در ۱۳۷۰ ش، مجلد نخست آن و چندی بعد، متن کامل آن با تصحیح مجدد به چاپ رسید.
- بخش نخست کتاب، شرح حال خاندان علامه مجلسی و وحید بهبهانی است که در اصل شرح و بسط و تکمیل رسالهای است که میرزا حیدرعلی مجلسی در ۱۱۹۴ درباره خاندان مجلسی تألیف کرد.[۱۱]
- بخش دوم کتاب شرح حال خود مؤلف و به عبارتی سفرنامه اوست که در آن خاطرات تحصیل و سفر به شهرهای گوناگونِ ایران و عراق را آورده است. این بخش تا آغاز ورود مؤلف به بمبئی ادامه یافته است.
- بخش سوم کتاب شامل شرح سفر مؤلف از ورود به بمبئی و پس از آن سفر به دیگر شهرهای هند تا ۱۲۲۵ است.
- بخش پایانی کتاب، ضمن پرداختن به مطالبی چون تاریخ شاهان فرنگستان، درباره کشورهای اروپایی، امریکایی و افریقایی، و نیز چگونگی حکومت انگلیسیها و کمپانی هند شرقی در هند اطلاعاتی داده است.[۱۲]
- خاتمه کتاب نصایحی به ملوک و غیرملوک است که ضمن آن به برخی رخدادهای اواخر عصر صفوی و دوره نادری نیز اشاره شده است.[۱۳]
در مجموع، مرآت الاحوال حاوی شرح حال بسیاری از چهرههای علمی، سیاسی و اجتماعی ایران و هند در دهه سوم قرن سیزدهم است و افزون بر آن، مشتمل بر دیدگاههای یک عالم شیعه در برخورد با دنیای جدید است.
آقااحمد فهرست هجده تألیف یا اثر در دست تألیف خود را در مرآت الاحوال[۱۴] آورده است. در مقدمه این کتاب[۱۵] و مکارم الآثار حبیب آبادی[۱۶] نیز آثار دیگری برای وی برشمرده شده است که احتمال میرود از برخی کتابها با چند عنوان یاد شده باشد:
- محمودیه، حاشیهای بر صمدیة شیخ بهائی که در پانزده سالگی نوشته است.[۱۷]
- نورالانوار، در شرح بسمله.
- الدرّر الغرویة فی اصول الاحکام الالهیة.
- رسالة قوت لایموت و شرح آن با عنوان مخزن القوت.
- ربیع الاَزهار؛ تاریخ ولادت و وفات سادات اطهار(ع).
- تاریخ نیک و بد ایام.
- تاریخ بغلی یا تحفة الاخوان، در شرح احوال مشاهیر انبیا، خلفا، امامان و شرح غزوات امیرالمؤمنین(ع).
- تنبیه الغافلین.
- کشف الرّیب و المَین عن حکم صلاة الجمعة و العیدین.
- کشف الشّبهة عن حکم المتعة.
- تحفة المحبین، در اثبات خلافت امیرالمؤمنین و فضیلت اهل بیت(ع).
- مناهج الاحکام فی القضاء و الشّهادات.
- جدول در شکوک صلاة.
- مناهج الفقه.
- تفسیر قرآن مجید.
- رسایلی در جواب مسائل فیض آباد، مرشدآباد و حیدرآباد دکن.
- شروحی بر المختصر النّافع تألیف محقق حلی.
- خلاصه الحساب شیخ بهائی و تفسیر بیضاوی.
مؤلف در مرآت الاحوال از ناقص بودن برخی از این آثار یاد کرده و روشن نیست که آنها را تا چهاندازه تکمیل کرده است. آقابزرگ طهرانی از تألیفات وی، با اشاره به چگونگی آنها، یاد کرده است.[۱۸]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ دوانی، وحید بهبهانی، ۱۳۶۲ش، ص۳۴۱-۳۴۲
- ↑ محمدعلی بهبهانی، ج۱، ص۱۹۸-۱۹۹، ۲۰۴-۲۰۶
- ↑ بهبهانی، ج۱، ص۲۰۵-۲۰۶، ۲۰۹-۲۱۰
- ↑ بهبهانی، ج۱، ص۶۴۵-۶۵۳
- ↑ بهبهانی، ج۳، ص۱۳۶
- ↑ بهبهانی، ج۱، ص۲۱۴-۲۱۵، ۲۲۵-۲۴۷
- ↑ بهبهانی، ج۱، مقصد دویم
- ↑ بهبهانی، ج۱، ص۶۳۸
- ↑ بهبانی، ج۱، ص۶۴۱
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، ج۲، قسم ۱، ص۱۰۰
- ↑ آقااحمد، ج۱، ص۵۰
- ↑ آقااحمد، ج۲، ص۶۵۷-۸۸۹
- ↑ آقااحمد، ج۲، ص۹۰۰-۹۵۲
- ↑ بهبهانی، ج۲، ص۶۴۱-۶۴۴
- ↑ بهبهانی، ص۱۶۱۷
- ↑ حبیب آبادی، ج۳، ص۹۹۵-۹۹۷
- ↑ بهبهانی، ج۱، ص۱۸۶
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعة، ج۲، قسم ۱، ص۱۰۱؛ و آقا بزرگ تهرانی، الذریعة، ذیل موارد
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعه، جزء۲: الکرام البررة، مشهد، ۱۴۰۴ق.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعة، چاپ حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
- بهبهانی، احمد، مرآت الاحوال جهاننما، قم، ۱۳۷۳ش.
- حبیبآبادی، محمدعلی، مکارم الآثار، اصفهان، ۱۳۵۱ش.
- دوانی، علی، وحید بهبهانی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۲ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام