جنبش جهاد اسلامی فلسطین

جنبش جهاد اسلامی فلسطین

آرم جنبش جهاد اسلامی فلسطین
نام	حَرِکَة الجِهاد الاسلامی فی فلسطین
رهبر(ان)	فتحی شقاقی • رمضان عبدالله • زیاد نخاله
رهبر فعلی	زیاد نخاله
بنیانگذار(ان)	فتحی شقاقی
شخصیت‌های برجسته	عبدالعزیز عوده • اکرم العجوری • نافذ عزام
آرمان	مقابله مسلحانه با اسرائیل، آزادسازی تمامی سرزمین‌های اشغالی، تشکیل دولت فلسطینی
مذهب	سنی
وب‌گاه	https://jehad.ps/
کشور	فلسطین

جنبش جهاد اسلامی فلسطین از از مهمترین جنبش‌های مقاومت در فلسطین که با تأثیر از اندیشه‌های امام خمینی، تنها راه آزادی کامل سرزمین‌های فلسطین را مقاومت در برابر اشغالگری اسرائیل می‌داند. اصول اساسی این جنبش اعتقاد به آموزه‌های دین اسلام و حرمت به رسمیت شناختن اسرائیل است. اعضای این جنبش سنی‌مذهب هستند.

جنبش جهاد اسلامی توسط فتحی شقاقی در سال ۱۹۸۱م در غزه تأسیس شد. شاخه نظامی آن نیز عملیات‌های متعددی علیه اسرائیل انجام داده و اسرائیل هم تعدادی از فرماندهان آن ازجمله شقاقی را ترور کرده است. در حال حاضر دبیرکل این جنبش زیاد نَخاله است. پیش از او رمضان عبدالله و قبل از عبدالله، فتحی شقاقی این مسئولیت را برعهده داشتند. برخی از کشورها همچون آمریکا و انگلیس و همچنین اتحادیه اروپا این جنبش را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار داده‌اند.

معرفی و تأسیس

جنبش جهاد اسلامی، از مهمترین جنبش‌های مقاومت فلسطین به شمار می‌رود که تنها راه آزادی قدس را مقاومت می‌داند و مخالف توافق با اسرائیل است. این جنبش نسبت به جنبش حماس و فتح، از پشتوانه اجتماعی کمتری برخوردار است. حضور نظامی جهاد در کرانه باختری، یکی از نقاط قوت آن به شمار رفته است. به گفته برخی رسانه‌های اروپایی، این سازمان از یک ساختار مخفی و منظم تشکیل شده است.

مخالفت با پیمان اسلو (۲۰۰۳م)، تحریم انتخابات مجلس قانون‌گذاری (۲۰۰۶م)، مخالفت با معاهده صلح مصر در سال ۲۰۱۴م و اقدام برای رفع تنش بین حماس و دولت مصر (۲۰۱۴م) از مهمترین اقدامات سیاسی جنبش جهاد اسلامی به شمار می‌رود.

جنبش جهاد اسلامی در سال ۱۹۸۱م توسط فَتحی شَقاقی، پزشک فلسطینی با همکاری افرادی همچون عَبدُالعزیز عَوده، رمضان عبدالله و نافِذ عَزّام در غزه تأسیس شد. اعضای این جنبش در سال ۱۹۸۷م به لبنان تبعید شدند و در آنجا با حزب‌الله لبنان ارتباط برقرار کردند و توسط نیروهای سپاه پاسداران آموزش دیدند. مقر رسمی این جنبش در سال ۱۹۸۹م، به دمشق منتقل شد.

فتحی شقاقی، مؤسس و اولین دبیرکل جنبش جهاد اسلامی فلسطین

فتحی شقاقی دبیرکل جنبش جهاد اسلامی در سال ۱۹۹۵م به دست موساد ترور شد و رمضان عبدالله شَلَح (درگذشت: ۲۰۲۰م) جانشین وی گردید. رمضان عبدالله نقش مؤثری در پویایی سیاسی این جنبش ایفا کرد. در پی بیماری رمضان عبدالله، زیاد نَخاله در سال ۲۰۱۸م به دبیرکلی این جنبش منصوب شد.

جنبش جهاد اسلامی در فهرست گروه‌های تروریستی کشورهای آمریکا، انگلیس، کانادا، ژاپن و همچنین اتحادیه اروپا و چند کشور و نهاد بین‌المللی دیگر قرار دارد.

اصول و اهداف

جنبش جهاد اسلامی، اصولی برای خود تعریف کرده که طبق آن، دین اسلام مبنای اعتقادات و اقدامات این جنبش است. طبق این اصول، تمامی سرزمین فلسطین، سرزمین اسلامی و عربی است و به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی در این سرزمین حرام است و حضور اسرائیل در فلسطین، به معنای سیطره و تجزیه سرزمین اسلامی است. همچنین هر اقدامی که در راستای رسمیت دادن به رژیم صهیونیستی باشد، غیرقابل پذیرش عنوان شده است.

جنبش جهاد اسلامی فلسطین، هدف اصلی خود را آزادی کامل فلسطین، نابودی رژیم صهیونیستی و برقراری حکومت اسلامی عنوان کرده است. اهداف دیگر این جنبش عبارتند از: آماده‌سازی مردم فلسطین برای جهاد نظامی و سیاسی، ساماندهی مسلمانان دنیا و ترغیب آنها به انجام وظیفه خود در قبال فلسطین‌، تلاش برای یکپارچه ساختن اقدامات اسلامی در رابطه با فلسطین، مستحکم ساختن روابط با جنبش‌های اسلامی و آزادی‌بخش و دعوت به اسلام و تبلیغ آموزه‌های آن.

دیدار زیاد نخاله دبیرکل جهاد اسلامی با اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس

جنبش جهاد اسلامی با جنبش حماس همکاری سیاسی و نظامی دارد. اما روابط آن با سازمان آزادی‌بخش فلسطین به دلیل رویکرد سکولار این سازمان و تمایل به سازش با اسرائیل و به رسمیت شناختن آن، مناسب نیست.

مقاومت علیه اشغالگری

گردان‌های قدس (به عربی: سرایا القدس)، شاخه نظامی و امنیتی جنبش جهاد اسلامی، در نیمه دوم دهه هشتاد قرن بیست میلادی تأسیس شد. پیش از این نیروهای مجاهد اسلامی و پیشتر کتائب سیف‌الاسلام نامیده می‌شد. گردان‌های قدس، بزرگترین نیروی نظامی غزه بعد از شاخه نظامی حماس به شمار می‌رود.

برخی از فرماندهان جهاد اسلامی توسط اسرائیل ترور شده‌اند از جمله: فتحی شقاقی (۱۹۵۵م)، عِصام بَراهَمه (۱۹۹۲م)، هانی عابد (۱۹۹۴م)، محمود الخَواجه (۱۹۵۵م)، محمود طوالِبه (۲۰۰۲م)، محمود الزَمطه (۲۰۰۳م)، بشیر الدَبِش (۲۰۰۴م)، خالد الدَحْدوح (۲۰۰۶م)، دانیال منصور (۲۰۱۴م) و حسام ابوهَربید (۲۰۲۱) فرمانده شاخه نظامی گردان‌های قدس.

عملیات‌ها

شاخه نظامی جهاد اسلامی عملیات متعددی علیه اشغالگری اسرائیل انجام داده است؛ مانند بیت لید، دیزِنگوف، کَفَر داروم، نِتساریم، شرق جبالیا، مُوراج و بشائر الانتصار.

انتفاضه ۱۹۸۷ فلسطین

جنبش جهاد اسلامی در انتفاضه اول فلسطین (۱۹۸۷م) نقش مؤثری داشته است. سخنرانی‌های عبدالعزیز عوده در مسجد عزالدین قسام، از عوامل مهم شروع این انتفاضه به شمار رفته است. اسرائیل در انتفاضه دوم (۲۰۰۰م)، رمضان عبدالله را مسؤول اصلی بسیاری از علمیات‌های ضد اسرائیلی معرفی کرد. مشارکت مؤ‌ثر نیروهای نظامی جهاد اسلامی در این انتفاضه، علت ترور تعدادی از فرماندهان شاخه نظامی این جنبش توسط اسرائیل عنوان شده است.

مشارکت در عملیات طوفان الاقصی

مقالهٔ اصلی: طوفان الاقصی

به گفته برخی رسانه‌های اروپایی جنبش جهاد اسلامی در عملیات طوفان الاقصی (۲۰۲۳م) که منجر به کشته شدن ۱۴۰۰ اسرائیلی و به اسارت درآمدن چند صد اسرائیلی دیگر گردید، مشارکت داشته است. این جنبش اعلام کرد بیش از ۳۰ اسیر اسرائیلی در اختیار دارد که تنها از راه مبادله، آنها را تحویل خواهد داد.

ارتباط با انقلاب اسلامی ایران

جنبش جهاد اسلامی از ابتدای تأسیس، متأثر از تفکرات انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی بود. طبق این تفکر، تنها اسلام و آموزه‌های آن مبنای جهاد و مبارزه و وحدت قرار دارد. فتحی شقاقی، پیش از تأسیس این جنبش، کتابی با عنوان «الخمینی الحل الاسلامی و البدیل» (خمینی راه‌حل اسلامی و جایگزین) را منتشر ساخت که منجر به بازداشت او توسط دولت مصر شد. وی اندیشه و انقلاب امام خمینی را بهترین جایگزین برای روش‌های دیگر برای رسیدن به اهداف جهان اسلام خصوصا آزادی فلسطین اعلام کرد. جهاد اسلامی به دلیل حمایت این جنبش از امام خمینی و تفکر او و تأکید بر وحدت شیعه و سنی، متهم به شیعه بودن گردید. جهاد اسلامی برای تکذیب این ادعا، بر پای‌بندی این جنبش به اصول مذهب اهل‌سنت تأکید کرد.

به گفته خالد البطش، عضو دفتر سیاسی جنبش جهاد اسلامی، ایران بزرگترین حامی این جنبش و مقاومت فلسطین است. وی کمک‌های ایران به این جنبش را در زمینه‌های سیاسی، مالی، تسلیحاتی و آموزش نظامی برشمرد. این جنبش در جنگ داخلی سوریه و حمله ائتلاف عربی به حوثی‌ها بی‌طرف ماند که موجب سردی روابط آن با ایران در برهه کوتاهی شد.

شبکه تلویزیونی

شبکه ماهواره‌ای فلسطین الیوم، وابسته به جنبش جهاد اسلامی است که مرکز اصلی آن در غزه قرار دارد. مشکلات مالی، علت تعطیلی دفتر این شبکه در قدس (۲۰۱۵م) و انجام تعدیل نیرو در دفاتر دیگر اعلام شد. دفتر این شبکه در کرانه باختری در سال ۲۰۱۶م توسط اسرائیل تعطیل گردید.

جستارهای وابسته

• حماس

پیوند به بیرون

• تأثیر جمهوری اسلامی ایران بر شکل‌گیری گروه جهاد اسلامی در فلسطین
• روابط جمهوری اسلامی ایران با جنبش‌های مقاومت اسلامی فلسطین (با تأکید بر جنبش جهاد اسلامی)