فی ظلال نهج البلاغه (کتاب)

فی ظلال نهج البلاغه

اطلاعات کتاب
نام‌های دیگر	فی ظِلالِ نَهج البلاغة مُحاولةٌ لِفَهمٍ جدید
نویسنده	محمدجواد مغنیه
تاریخ نگارش	۱۹۷۲م
موضوع	شرح نهج البلاغه
زبان	عربی
تعداد جلد	چهار جلد
ترجمه به دیگر زبان‌ها	فارسی
اطلاعات نشر
ناشر	دار العلم للملایین
محل نشر	بیروت
تاریخ نشر	۱۹۷۲م
نوبت چاپ	سوم
نسخه الکترونیکی	https://noorlib.ir/book/view/3488

فی ظِلالِ نَهْج البَلاغَه کتابی عربی در شرح‌ نهج البلاغه، نوشته محمدجواد مغنیه (درگذشته ۱۴۰۰ق) روحانی و اندیشمند لبنانی است. این شرح ناظر به مباحث مورد نیاز جامعه و از مهم‌ترین شرح‌های نهج البلاغه دانسته شده‌ است. ساده‌نویسی، اختصار و سخنان ناظر به حوادث اجتماعی عصر نویسنده از ویژگی‌های این شرح است. نویسنده در چینش مطالب، اول به لغت‌شناسی و اِعراب جملات و سپس به شرح و تفسیر سخنان امام علی(ع) پرداخته است. این کتاب برای اولین بار در سال ۱۹۷۲م، در چهار جلد منتشر شد.

اهمیت کتاب

کتاب فی ظلال نهج البلاغه به زبان عربی را از مهم‌ترین شرح‌های نهج البلاغه دانسته‌اند. این شرح دارای رویکردی اجتماعی معرفی شده که به مباحث مورد نیاز جامعه و حل مشکلات آن می‌پردازد. ساده‌نویسی، اختصار و سخنان ناظر به حوادث اجتماعی عصر نویسنده را از ویژگی‌های بارز این کتاب شمرده‌اند. گفته شده تاثیر روحیه ظلم‌ستیزانه نویسنده، این کتاب را از دیگر شرح‌های نهج‌البلاغه متفاوت می‌کند.

این اثر را شرحی معتبر و دارای نظرات تازه‌ دانسته‌اند. فقدان شرح قسمت‌هایی از متن نهج البلاغه و طولانی‌شدن بعضی مباحث را از نقاط ضعف این شرح دانسته‌اند.

نویسنده

مقالهٔ اصلی: محمدجواد مغنیه

محمدجواد مُغْنیَّه (۱۳۳۲-۱۴۰۰ق) از عالمان روحانی جبل‌عامل در لبنان، قاضی و رئیس دادگستری شیعیان در آن کشور بود. مغنیه نویسنده ۶۲ عنوان کتاب از جمله کتاب‌های التفسیر الکاشف، مع بَطَلة کربلاء، الشیعه و الحاکمون و فقه الامام الصادق در سه جلد است. او در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی مسلمانان را به وحدت اسلامی و مبارزه با استعمار دعوت می‌کرد. گفته شده برخی از آثارش جزو متون درسی دانشگاه‌های ایران است.

محتوا و ساختار

کتاب فی ظلال نهج‌البلاغه در چاپ اول از چهار جلد تشکیل شده و در جلد اول به شرح و تفسیر گزیده‌ای از ۸۸ خطبه آغازین نهج البلاغه می‌پردازد. جلد دوم این اثر شرح برگزیده خطبه‌های ۸۹ تا ۱۷۵ نهج البلاغه را در بر دارد. توضیحات مربوط به خطبه ۱۷۶ تا پایان خطبه‌ها و ۴۱ نامه از بخش نامه‌های نهج البلاغه در جلد سوم قرار دارد. تبیین نامه ۴۲ و بقیه نامه‌ها به همراه مطالب مربوط به بخش کلمات قصار نیز جلد چهارم این مجموعه را سامان داده است.

نویسنده کتاب فی ظلال نهج البلاغه در مقدمه تصریح کرده که در چینش مطالب، اول به لغت‌شناسی و اِعراب جملات و سپس به شرح و تفسیر سخنان امام علی(ع) پرداخته است. همچنین وی برخی مطالب را با عنوان «لِلْمِنبَر» برای دسترسی آسان و استفاده سخنرانان بیان می‌کند. نویسنده در تحت این عنوان به موضوعات تاریخی، توحیدی، اخلاقی، اهل‌بیت(ع)، قیامت و ... پرداخته است. او پس از خطبه ۱۷۵، عنوان «لِلْمِنبَر» را به‌کار نمی‌گیرد. وی با تقسیم خطبه‌های طولانی به قسمت‌های کوچک و شماره‌گذاری آن‌ها نیز مراجعه به شرح خود را راحت‌تر کرده است.

گفته شده نویسنده با پرداختن به موضوع استعمار و صهیونیزم مهم‌ترین ابزار آن را جنگ رسانه‌ای می‌داند. او مسلمانان را در مبارزه با استعمار به پایبندی به اصول اسلامی، وحدت، مقاومت و جهاد فرا می‌خواند. به باور مغنیه حاکم جامعه اسلامی باید به اعتمادسازی و همیاری با مردم، محبت، عدالت‌ورزی و مصلحت‌طلبی اکثر افراد جامعه بپردازد.

چاپ و ترجمه

کتاب فی ظلال نهج البلاغه در بیروت به کوشش مؤسسه انتشاراتی «دار‌العِلم لِلمَلايين» در چهار جلد در سال ۱۹۷۲م چاپ و منتشر شد و در ۱۹۹۹م به چاپ چهارم رسید. گروهی از مترجمان کتاب را با عنوان «در سایه‌سار نهج البلاغه» در سال ۱۳۸۷ش و در ۶ جلد به فارسی ترجمه و منتشر کردند.