عناوین الاصول (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | میرعبدالفتاح بن علی حسینی مراغی |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| تاریخ نشر | ۱۴۱۷ـ۱۴۱۸ق |
عَناوینُ الاُصول و قَوانینُ الفُصول مشهور به اَلْعَناوین، نوشتۀ میرعبدالفتاح بن علی حسینی مراغی درباره قواعد فقه، و از آثار ارزنده فقهی در عصر قاجار.
این کتاب حاوی ۹۴ قاعده فقهی است و در هفت دسته کلی فهرست شده است و با بیانی رسا و دقیق و علمی و با اجتناب از آمیختن مسائل اصولی با فلسفه و تأکید برکاربرد مثال‌ها و مصادیق واقعی و مورد ابتلا، به تحلیل قواعد فقهی رایج در فقه شیعه در ابواب گوناگون پرداخته است.
برخی بر آن‌اند که حسینی مراغی کتابش را با تدوین تقریرات درس‌های استادانش تالیف کرده، ولی باتوجه به تعابیر وی، این دیدگاه را نمی‌توان پذیرفت.
نویسنده
میرعبدالفتاح بن علی حسینی مراغی، فقیه و اصولی امامی قرن سیزدهم هجری قمری، که از شاگردان شیخ موسی و علی کاشف الغطاء در نجف اشرف بود. از دیگر آثار وی می‌توان به الحِیاض المُتْرِعَة، در شرح المُختَصرُ النافِعِ محقق حلّی، العقود و الایقاعات، البیع، رسالة فی عمل الدائرةالهندیة لتعیین الزوال، درباره تعیین وقت زوال آفتاب و... اشاره داشت. حسینی در ۱۲۵۰قمری در نجف درگذشت.
ویژگی‌ها
مؤلف در این کتاب، با بیانی رسا و دقیق و علمی و با اجتناب از آمیختن مسائل اصولی با فلسفه و تأکید برکاربرد مثال‌ها و مصادیق واقعی و مورد ابتلا، کوشیده است به تحلیل قواعد فقهی رایج در فقه شیعه در ابواب گوناگون بپردازد. وی، ضمن نقل آرای مشهور در فقه امامی، به دیدگاه‌های برخی معاصران خود به ویژه ملااحمد نراقی[۱] و نیز استادان خود[۲] توجه خاص نشان داده و‌گاه به نقد آن‌ها پرداخته است.
نویسنده از آموزه‌های فقهی و اصولی استادانش در کتاب عناوین بهره برده است. برخی برآن‌اند که این کتاب تماماً تقریرات درس‌های استادان اوست[۳] ولی سبحانی براین اعتقاد است که در متن کتاب دلیلی بر تأیید این دیدگاه نمی‌توان پذیرفت.[۴]
محتویات
عناوین الاصول حاوی ۹۴ قاعده فقهی (یا به تعبیر مؤلف: عنوان) است. این قواعد در فهرستی، که احتمالاً خود او تنظیم کرده است، به هفت دسته کلی تقسیم شده‌اند:
- قواعد مشترک در همه ابواب فقه (عنوان یکم تا یازدهم)
- قواعد ویژه عبادات (عنوان دوازدهم تا بیست و ششم)
- قواعد معاملات (عنوان بیست و هفتم تا چهل و ششم
- قواعد مُبطِلات عقود (عنوان چهل و هفتم تا پنجاه و ششم)
- قواعد اسباب و مُسقِطات ضَمان (عنوان پنجاه و هفتم تا هفتاد و دوم)
- قواعد ویژه اقسام ولایت و سیاسات شرعیه (عنوان هفتاد و سوم تا هشتادودوم)
- قواعد ویژه شرایط عام تکلیف، مانند بلوغ و عقل و رشد و اسلام (عنوان هشتاد و سوم تا نود و چهارم).
جایگاه کتاب
توجه به زمان تألیف کتاب، که در سال ۱۲۴۶ق خاتمه یافته است،[۵] اهمیت آن را در مواجهه با گرایش اخباری و تثبیت مبانی اجتهاد نشان می‌دهد.[۶] شیخ انصاری به آرای حسینی مراغی در العناوین توجه داشته است.[۷] میرزا محمد تنکابنی[۸] این کتاب را از دیگر آثار راجع به قواعد فقه مثل قواعد اثر شهید اول و عوائد نوشته ملا احمد نراقی، برتر شمرده است.
چاپ ها
این کتاب بارها به چاپ رسیده است، از جمله در ۱۲۷۴ق، ۱۲۹۷ق و همچنین در ۱۴۱۷ـ۱۴۱۸ق با تحقیقِ رحمت اللّه رحمتی و در ۱۳۸۸ش با ترجمه و شرح عباس زراعت.[۹]
پانویس
- ↑ رجوع کنید به حسینی مراغی، العناوین، ج۱، ص۲۳۵، ۲۵۲، ۳۱۷، ج۲، ص۱۸، ۲۸۴، ۶۴۴.
- ↑ رجوع کنید به حسینی مراغی، العناوین، ج۱، ص۳۷۹، ۴۱۰، ج۲، ص۲۲۷، ۳۰۵، ۴۷۷، ۷۵۴.
- ↑ رجوع کنید به آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ۱۴۰۶ق،ج۳، ص۲۰۱؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳، ج۱۵، ص۳۵۰.
- ↑ رجوع کنید به سبحانی، تذکرة الاعیان، الناشر قم : مؤسسة الإمام الصادق (عليه السلام)، ص۳۴۱.
- ↑ رجوع کنید به حسینی مراغی، العناوین، ج۲، ص۷۵۷.
- ↑ رجوع کنید به سبحانی، تذکرة الاعیان، ص۳۴۲.
- ↑ سبحانی، تذکرة الاعیان،الناشر قم : مؤسسة الإمام الصادق (عليه السلام)، ص۳۳۸؛ برای نمونه رجوع کنید به انصاری، المکاسب، الناشر : تراث الشيخ الأعظم، ج۶، پاورقی ص۴۵.
- ↑ تنکابنی، قصص العلماء، نشر علمیه اسلامیه، ص۱۸۴.
- ↑ رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳، ج۱۵، ص۳۵۰؛ برای معرفی نسخه‌های کتاب رجوع کنید به حسینی مراغی، العناوین، ج۱، مقدمه، ص۹ـ۱۰.
منابع
- محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت، ۱۴۰۳/۱۹۸۳
- جعفربن باقر آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، بیروت، ۱۴۰۶/۱۹۸۶
- مرتضی بن محمدامین انصاری، کتاب المکاسب، قم، ۱۳۷۸ش
- محمدبن سلیمان تنکابنی، قصص العلماء، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، بی‌تا
- عبدالفتاح بن علی حسینی مراغی، العناوین، قم، ۱۴۱۷ـ۱۴۱۸ق
- جعفر سبحانی، تذکرةالاعیان، قم، ۱۴۱۹ق