سماع حدیث

سِماع حدیث به معنای شنیدن حدیث از استاد (شیخ) است.^[۱] عده‌ای از حدیث‌شناسان شیعه همچون شهید ثانی، عبدالله مامقانی و جعفر سبحانی از بین روش‌های تحمل حدیث، این شیوه را بهترین راه دریافت روایت نزد محدثان دانسته‌اند؛^[۲] چون استاد در ضبط و نقل حدیث از بقیه آگاه‌تر و شاگرد هم با آمادگی لازم، تلفظ صحیح الفاظ را از استاد می‌شنود و آن را نقل می‌کند.^[۳]

به گفته عبدالله مامَقانی و سبحانی شیوه‌های مختلفی برای سماع حدیث وجود دارد که عبارتند از:

استاد از روی کتاب حدیثیِ صحیح السند، روایت را فقط برای شاگرد بخواند و او هم آن بشنود و بنویسد.^[۴]
استاد در یک مجلس، روایتی را بخواند و راوی هم در بین جمعیت باشد و آن را بنویسد.^[۵]
استاد در جلسه‌ای برای شخص دیگری روایتی بخواند و راوی هم آن را شنیده و بنویسد.^[۶]
استاد روایتی را از حفظ برای شاگرد بخواند، خواه شاگرد فقط مخاطب او باشد و یا برای دیگران خوانده و او شنیده و بنویسد.^[۷]

از نظر مامقانی، بهترین نوع سماع حدیث، حالت اول (راوی روایت را از استاد بشنود و در همان مجلس بنویسد) است زیرا این حالت، از آفاتی همچون فراموشی و غلط‌نویسی در امان است. اینان بقیه مراحل را به ترتیب در رده‌های بعدی قرار داده‌اند.^[۸]

به گفته سیوطی (حدیث‌شناس اهل سنت)، راوی در این روش می‌تواند از الفاظ «حَدَّثَنا»، «أَخبَرَنا»، «أَنبَأَنا»، «سَمِعتُ فلاناً»، «قال لَنا» و «ذَکَرَ لَنا» استفاده کند.^[۹] شهید ثانی ،رجالی شیعه، و خطیب بغدادی ،عالم اهل سنت، «سَمِعتُ» را بهترین واژه برای بیان شیوه سماع دانسته؛ زیرا شاگرد روایت را مستقیم از استادش شنیده است.^[۱۰] بعد از آن، لفظ «حَدَّثَنی یا حَدَّثَنا» می‌باشد که بیانگر شنیدن از شیخ است.^[۱۱] آنها واژه‌گان «أَخبَرَنی، أَخبَرَنا»، «أَنبَأَنی، أَنبَأَنا»،^[۱۲] «قال لَنا»، «ذَکَرَ لَنا» و «قالَ فُلانٌ» را به ترتیب در مراتب بعدی نقل روایت در این شیوه معرفی کرده‌اند.^[۱۳]

پانویس

↑ شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۲۳۱؛ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، دار جواد الائمة، ص۲۲۵.
↑ شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۲۳۱؛ مامقانی، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۶۶؛ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، دار جواد الائمة، ص۲۲۶.
↑ شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۲۳۲؛ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، دار جواد الائمة، ص۲۲۶؛ ر.ک: غضنفری، علوم حدیث، ۱۳۹۶ش، ص۱۶۵.
↑ مامقانی، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۶۸؛ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، دار جواد الائمة، ص۲۲۶.
↑ مامقانی، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۶۸؛ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، دار جواد الائمة، ص۲۲۶.
↑ مامقانی، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۶۸؛ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، دار جواد الائمة، ص۲۲۶.
↑ مامقانی، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۶۸؛ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، دار جواد الائمة، ص۲۲۶.
↑ مامقانی، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۶۸
↑ سیوطی، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، ۱۴۲۰ق، ص۲۳۵.
↑ شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۲۳۲-۲۳۳؛ خطیب بغدادی، الکفایة فی علم الروایة، ۱۳۵۷ق، ص۲۸۴.
↑ شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۲۳۳؛ خطیب بغدادی، الکفایة فی علم الروایة، ۱۳۵۷ق، ص۲۸۴.
↑ شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۲۳۵-۲۳۶؛ خطیب بغدادی، الکفایة فی علم الروایة، ۱۳۵۷ق، ص۲۸۴-۲۹۰
↑ شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۲۳۵-۲۳۶

منابع

خطیب بغدادی، احمد بن علی، الکفایة فی علم الروایة، حیدرآباد هند، مطبعة مجلس. دائرة المعارف العثمانیة، ۱۳۵۷ق.
سبحانی، جعفر، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، بیروت، دار جوادالائمة، بی تا.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، تحقیق: عرفان بن سلیم، حسونه العشا، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، ۱۴۲۰ق.
شهید ثانی، زین الدین بن علی، الرعایة فی علم الدرایة، تحقیق: بقال، عبدالحسین محمدعلی، قم، کتابخانه عمومی آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۸ق.
غضنفری، علی، علوم حدیث، تهران، لاهیجی، ۱۳۹۶ش.
مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، قم، موسسة آل البیت(ع) لاحیاء التراث، ۱۴۱۱ق.

پیوند به بیرون

الاسناد من الدین و صفحة مشرقة من تاریخ سماع الحدیث عند المحدثین، عبدالفتاح ابوغده، سوریه، مکتبة المطبوعات الاسلامیة، ۱۴۳۵ق.

[1] شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۲۳۱؛ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، دار جواد الائمة، ص۲۲۵.

[2] شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۲۳۱؛ مامقانی، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۶۶؛ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، دار جواد الائمة، ص۲۲۶.

[3] شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۲۳۲؛ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، دار جواد الائمة، ص۲۲۶؛ ر.ک: غضنفری، علوم حدیث، ۱۳۹۶ش، ص۱۶۵.

[4] مامقانی، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۶۸؛ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، دار جواد الائمة، ص۲۲۶.

[5] مامقانی، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۶۸؛ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، دار جواد الائمة، ص۲۲۶.

[6] مامقانی، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۶۸؛ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، دار جواد الائمة، ص۲۲۶.

[7] مامقانی، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۶۸؛ سبحانی، اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایة، دار جواد الائمة، ص۲۲۶.

[8] مامقانی، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۶۸

[9] سیوطی، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، ۱۴۲۰ق، ص۲۳۵.

[10] شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۲۳۲-۲۳۳؛ خطیب بغدادی، الکفایة فی علم الروایة، ۱۳۵۷ق، ص۲۸۴.

[11] شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۲۳۳؛ خطیب بغدادی، الکفایة فی علم الروایة، ۱۳۵۷ق، ص۲۸۴.

[12] شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۲۳۵-۲۳۶؛ خطیب بغدادی، الکفایة فی علم الروایة، ۱۳۵۷ق، ص۲۸۴-۲۹۰

[13] شهید ثانی، الرعایة فی علم الدرایة، ۱۴۰۸ق، ص۲۳۵-۲۳۶

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]