روح القدس: تفاوت میان نسخه‌ها
P.motahari (بحث | مشارکت‌ها) |
|||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
درباره حقیقت روح‌القدس چند نظر در میان نظریه‌پردازان اسلامی و مسیحی ارائه شده است که از جمله می‌توان به جبرئیل، موجودی از عالم امر خداوند، انجیل، [[اسم اعظم خدا]]، عقل فعال، [[روح الارواح]]، اقنوم سوم و موجودی بالاتر از ملائکه اشاره کرد. | درباره حقیقت روح‌القدس چند نظر در میان نظریه‌پردازان اسلامی و مسیحی ارائه شده است که از جمله می‌توان به جبرئیل، موجودی از عالم امر خداوند، انجیل، [[اسم اعظم خدا]]، عقل فعال، [[روح الارواح]]، اقنوم سوم و موجودی بالاتر از ملائکه اشاره کرد. | ||
* جبرئیل: بسیاری از [[مفسران]] با استناد به بعضی از [[آیه|آیات]] [[قرآن]] روح‌القدس را با [[جبرئیل]] یک حقیقت می‌دانند. این مفسران درباره اینکه چرا جبرئیل به این نام خوانده شده، معتقدند همچنان که روح بدن را زنده می‌کند جبرئیل نیز با آوردن وحی بر پیامبران دین را زنده می‌کند<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۵۹۶.</ref> و به دلیل کامل‌تر بودن روحانیت او، جبرئیل بر دیگر ملائکه شرافت دارد و نام روح‌القدس بر او اختصاص یافته است.<ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۲۰۷؛ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، ج۱، ص۳۴۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹.</ref> در بعضی از روایات نیز نام‌گذاری جبرئیل به روح‌القدس تأیید شده است.<ref>سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۸۴؛ علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۸۹، مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۲۲۱.</ref> | * جبرئیل: بسیاری از [[مفسران]] با استناد به بعضی از [[آیه|آیات]] [[قرآن]] روح‌القدس را با [[جبرئیل]] یک حقیقت می‌دانند. این مفسران درباره اینکه چرا جبرئیل به این نام خوانده شده، معتقدند همچنان که روح بدن را زنده می‌کند جبرئیل نیز با آوردن وحی بر پیامبران دین را زنده می‌کند<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۵۹۶.</ref> و به دلیل کامل‌تر بودن روحانیت او، جبرئیل بر دیگر ملائکه شرافت دارد و نام روح‌القدس بر او اختصاص یافته است.<ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۲۰۷؛ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، ج۱، ص۳۴۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹.</ref> در بعضی از روایات نیز نام‌گذاری جبرئیل به روح‌القدس تأیید شده است.<ref>سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۸۴؛ علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۸۹، مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۲۲۱.</ref> | ||
* موجودی از عالم امر خداوند: برخی دیگر مفسران از جمله [[علامه طباطبایی]] روح‌القدس را موجودی غیر از [[ملائکه]] می‌دانند که گاه به پاکی و گاه به امانت توصیف شده و در رساندن [[وحی]] به [[انبیا]]، ملائکه را همراهی می‌کرده است. علامه طباطبایی ذیل آیه ۸۵ [[سوره اسراء]] [[روح]] را از موجودات عینی و از عالم امر [[خداوند]] می‌داند که با کلمه «کن» یا «ایجاد» شناخته می‌شود و وجودش قائم به ذات خداوند است. این موجود گاه با ملائکه همراه می‌شود و گاه حقیقتی است که در همه انسان‌ها دمیده می‌شود و زمانی همراه با [[مومن|مؤمنین]] یا در تماس با انبیا الهی است.<ref> | * موجودی از عالم امر خداوند: برخی دیگر مفسران از جمله [[علامه طباطبایی]] روح‌القدس را موجودی غیر از [[ملائکه]] می‌دانند که گاه به پاکی و گاه به امانت توصیف شده و در رساندن [[وحی]] به [[انبیا]]، ملائکه را همراهی می‌کرده است. علامه طباطبایی ذیل آیه ۸۵ [[سوره اسراء]] [[روح]] را از موجودات عینی و از عالم امر [[خداوند]] می‌داند که با کلمه «کن» یا «ایجاد» شناخته می‌شود و وجودش قائم به ذات خداوند است. این موجود گاه با ملائکه همراه می‌شود و گاه حقیقتی است که در همه انسان‌ها دمیده می‌شود و زمانی همراه با [[مومن|مؤمنین]] یا در تماس با انبیا الهی است.<ref>طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۱۹۵-۱۹۸.</ref> | ||
* بزرگ [[فرشتگان الهی]]: در روایتی از [[امام صادق (ع)]] فرشته‌ای بزرگ‌تر از جبرئیل و [[میکائیل]] معرفی شده است که همراه [[پیامبر اسلام (ص)]] بوده و به او خبر می‌داده است و پس از پیامبر، همراه [[امامان شیعه]] است و آنان را قوت و توفیق می‌بخشد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، ص۲۵۴.</ref> | * بزرگ [[فرشتگان الهی]]: در روایتی از [[امام صادق (ع)]] فرشته‌ای بزرگ‌تر از جبرئیل و [[میکائیل]] معرفی شده است که همراه [[پیامبر اسلام (ص)]] بوده و به او خبر می‌داده است و پس از پیامبر، همراه [[امامان شیعه]] است و آنان را قوت و توفیق می‌بخشد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، ص۲۵۴.</ref> | ||
*انجیل: در بعضی از تفاسیر به مفسرانی مانند ابن زید اشاره شده که مقصود از روح‌القدس را [[انجیل]] دانسته‌اند همان‌گونه که در آیه ۵۲ [[سوره شوری]] بر [[قرآن]] نیز کلمه روح اطلاق شده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۳۰۸؛ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، ج۱، ص۳۴۰.</ref> | *انجیل: در بعضی از تفاسیر به مفسرانی مانند ابن زید اشاره شده که مقصود از روح‌القدس را [[انجیل]] دانسته‌اند همان‌گونه که در آیه ۵۲ [[سوره شوری]] بر [[قرآن]] نیز کلمه روح اطلاق شده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۳۰۸؛ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، ج۱، ص۳۴۰.</ref> | ||
نسخهٔ ۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۸، ساعت ۱۸:۱۲
رُوح‌ُ القُدُس به معنای روح پاک از موجودات مقرب الهی است. این کلمه در کتاب مقدس، قرآن و جوامع حدیثی متعدد بکار رفته است. درباره حقیقت روح‌القدس و اینکه اشاره به چه موجودی است، چند نظر در میان نظریه‌پردازان اسلامی و مسیحی ارائه شده که از جمله می‌توان به جبرئیل، موجودی از عالم امر خداوند، انجیل، اسم اعظم خدا، عقل فعال، روح الارواح، اقنوم سوم و موجودی بالاتر از ملائکه اشاره کرد. در منابع دینی کارویژه‌هایی از جمله خلقت حیات و آفرینش موجودات، ابلاغ پیام خدا به پیامبران، یاری رساندن به مؤمنان، وسیله عبادت و توبه به درگاه خداوند، مبدأ علم انبیا و منشأ القاء حکم و علم به اهل بیت (ع) و اولین شفاعت کننده در روز قیامت به روح‌القدس نسبت داده شده است.
مفهوم‌شناسی
روح القدس به معنای روح پاک (Holy spirit)، نام خاص یکی از موجودات مقرب الهی است که از عیب‌ها و نفص‌ها منزه است.[۱] این کلمه از دو واژه «روح» به معنای روان، جان[۲] و نسیم[۳] و «القدس» به معنای برکت،[۴] طهارت[۵] و پاکی[۶] ترکیب یافته است. این واژه در کتاب‌های آسمانی ادیان ابراهیمی به ویژه مسیحیت و اسلام آمده و مصادیقی از جمله جبرئیل، اقنوم سوم، نیروی غیبی در وجود همه مومنان، روحی که بر مریم مقدس وارد شد، برای آن ذکر شده است.[۷]
بعضی دلیل این نام‌گذاری را به حیات‌بخشی و تقدیس قلوب مؤمنین توسط روح‌القدس مرتبط دانسته‌اند[۸] و به سبب علاقه روح‌القدس به خدا و مسیح به او نام‌های روح الله و روح مسیح نیز داده شده است.[۹]
کلمه روح‌القدس چهار بار در قرآن درباره عیسی مسیح و پیامبر اسلام (ص) بکار رفته است.[۱۰] در جوامع حدیثی نیز متعدد واژه روح‌القدس استفاده شده و علاوه بر تعیین مصادیقی برای آن [۱۱] کارویژه‌هایی نیز به او نسبت داده شده است.[۱۲] این واژه در ادبیات فارسی نیز بسیار مورد استفاده شعراء قرار گرفته شده است که از مشهورترین آنها می‌توان به این بیت از حافظ شیرازی اشاره کرد. الگو:شعر۲
حقیقت روح القدس
درباره حقیقت روح‌القدس چند نظر در میان نظریه‌پردازان اسلامی و مسیحی ارائه شده است که از جمله می‌توان به جبرئیل، موجودی از عالم امر خداوند، انجیل، اسم اعظم خدا، عقل فعال، روح الارواح، اقنوم سوم و موجودی بالاتر از ملائکه اشاره کرد.
- جبرئیل: بسیاری از مفسران با استناد به بعضی از آیات قرآن روح‌القدس را با جبرئیل یک حقیقت می‌دانند. این مفسران درباره اینکه چرا جبرئیل به این نام خوانده شده، معتقدند همچنان که روح بدن را زنده می‌کند جبرئیل نیز با آوردن وحی بر پیامبران دین را زنده می‌کند[۱۳] و به دلیل کامل‌تر بودن روحانیت او، جبرئیل بر دیگر ملائکه شرافت دارد و نام روح‌القدس بر او اختصاص یافته است.[۱۴] در بعضی از روایات نیز نام‌گذاری جبرئیل به روح‌القدس تأیید شده است.[۱۵]
- موجودی از عالم امر خداوند: برخی دیگر مفسران از جمله علامه طباطبایی روح‌القدس را موجودی غیر از ملائکه می‌دانند که گاه به پاکی و گاه به امانت توصیف شده و در رساندن وحی به انبیا، ملائکه را همراهی می‌کرده است. علامه طباطبایی ذیل آیه ۸۵ سوره اسراء روح را از موجودات عینی و از عالم امر خداوند می‌داند که با کلمه «کن» یا «ایجاد» شناخته می‌شود و وجودش قائم به ذات خداوند است. این موجود گاه با ملائکه همراه می‌شود و گاه حقیقتی است که در همه انسان‌ها دمیده می‌شود و زمانی همراه با مؤمنین یا در تماس با انبیا الهی است.[۱۶]
- بزرگ فرشتگان الهی: در روایتی از امام صادق (ع) فرشته‌ای بزرگ‌تر از جبرئیل و میکائیل معرفی شده است که همراه پیامبر اسلام (ص) بوده و به او خبر می‌داده است و پس از پیامبر، همراه امامان شیعه است و آنان را قوت و توفیق می‌بخشد.[۱۷]
- انجیل: در بعضی از تفاسیر به مفسرانی مانند ابن زید اشاره شده که مقصود از روح‌القدس را انجیل دانسته‌اند همان‌گونه که در آیه ۵۲ سوره شوری بر قرآن نیز کلمه روح اطلاق شده است.[۱۸]
- اسم اعظم خداوند: برخی از مفسران منظور از روح القدس را اسم اعظم خداوند می‌دانند که عیسی مسیح با آن مردگان را زنده می‌کرد.[۱۹]
- عقل فعال: روح‌القدس در نگاه برخی از فلاسفه مسلمان مانند فارابی، شیخ اشراق و میرداماد به عنوان عقل فعال که صورت‌بخش جهان ماده است شناخته می‌شود و در نزد دیگر فلاسفه مانند ابن سینا و ملاصدرا روح‌القدس، جبرئیل امین و عقل فعال یکی شناخته می‌شوند.[۲۰]
- روح الارواح: در پاره‌ای از آثار عرفا، از روح‌القدس به عنوان روح الارواح نام برده شده که مخلوق خدا نیست بلکه وجهی خاص از وجوه حق است که وجود به آن قائم است. آنها بر اساس آیه ۲۹ سوره حجر که خداوند هنگام خلق انسان از روح خود در او دمید، روح‌القدس را همان روح‌الله می‌دانند که روح مخلوقات بدان قائم است.[۲۱]
- اقنوم سوم: در ادبیات مسیحی روح‌القدس، اقنوم سوم از اقانیم سه‌گانه «پدر، پسر و روح‌القدس» است که در مرتبه‌‌ای متأخر از پدر و پسر قرار می‌گیرد و برای کمک و همراهی عیسی مسیح فرستاده شد. روح‌القدس نزد مسیحیان شخصیتی الهی دارد و دارای صفاتی از جمله فکر، احساس و اراده است.[۲۲] متکلمان مسیحی درباره الوهیت روح‌القدس دچار اختلاف هستند. بعضی از نظریه‌پردازان که به «مخالفان روح‌القدس» شهرت داشتند شخصیت الهی روح‌القدس را انکار می‌کردند.[۲۳] در مقابل متکلمانی بر این اعتقاد بودند که روح‌القدس موجود مستقلی نیست بلکه تجلی خداوند است و الوهیت آن را مورد تأکید قرار می‌دهند.[۲۴]
وظایف روح القدس
قرآن کریم، کتاب مقدس و جوامع حدیثی کارویژه‌هایی از جمله خلقت حیات و آفرینش موجودات، ابلاغ پیام خدا به پیامبران، مؤید و کمک کننده پیامبران، یاری‌رسان و تسلی‌دهنده مؤمنان، همراهی با ملائکه برای رساندن وحی الهی، وسیله عبادت و توبه به درگاه خداوند، مبدأ علم انبیا، القاء حکم و علم به اهل بیت (ع) و اولین شفاعت کننده در روز قیامت را به روح‌القدس نسبت داده‌اند.
- خلقت حیات و آفرینش موجودات: در کتاب مقدس از جمله کارهایی که به روح‌القدس نسبت داده شده است نقش او در آفرینش موجودات، حیوانات و انسان است. بسیاری از مسیحیان معتقدند بدون روح‌القدس نه دنیایی پدید می‌آمد و نه مخلوقی و نه انسانی.[۲۵]
- ابلاغ پیام خدا به پیامبران: بنابر نظر کسانی که حقیقت روح‌القدس را با جبرئیل یکسان پنداشته‌اند همچنین بر اساس نظر اندیشمندانی که آن را موجودی بالاتر از ملائکه می‌دانند یکی از کارویژه‌های روح‌القدس انتقال، ابلاغ و القاء پیام خدا به پیامبران بوده است. در روایتی از پیامبر اسلام (ص) بر این وظیفه روح‌القدس اشاره شده است.[۲۶]
- موید و کمک کننده پیامبران و اولیای الهی: تقویت و همراهی پیامبران در انجام وظیفه رسالت خود یکی از کارویژه‌های روح‌القدس است. در سه آیه از قرآن[۲۷] روح‌القدس موجودی است که خداوند به وسیله او عیسی مسیح را مورد تأیید قرار داده و بنابر نظر مفسران تأیید در اینجا به معنای تقویت خواهد بود.[۲۸] بعضی از روایات روح‌القدس را حافظ پیامبران از انجام گناهان و کبائر دانسته‌اند.[۲۹] همچنین بر اساس برخی روایات، فاطمه زهرا (س) تأیید خاص روح‌القدس را همراه خود داشته است.[۳۰] همراهی روح‌القدس با رسول اکرم (ص) و امامان شیعه و عدم برگشت به آسمان نیز مضمون برخی از روایات است.[۳۱] در نهایت نزول روح‌القدس همراه دیگر ملائکه در شب قدر بر قلب پیامبر و بعد از او بر قلب امامان شیعه مورد تأکید روایات[۳۲] و مفسران قرار گرفته است.[۳۳]
- مبدا علم انبیا: بر اساس برخی از روایات مبدأ و منشأ علم پیامبران و اوصیا روح‌القدس است. در این روایات از وجود پنج روح در در وجود انبیا و اوصیا نام برده شده که روح‌القدس از جمله آنهاست و به وسیله او پیامبران تمام علوم را فرا می‌گیرند.[۳۴]
- القا حکم الهی به اهل بیت (ع): امام صادق (ع) در جواب سوال از چگونگی قضاوت و داوری اهل بیت بر این نکته تأکید می‌کند که اهل بیت بر اساس حکم خدا و داود نبی قضاوت می‌کنند و اگر حکم چیزی را نداند روح‌القدس علم آن‌را بر قلب ایشان القا می‌کند.[۳۵]
- اولین شفاعت کننده در قیامت: پیامبر اسلام (ص) ضمن روایتی اولین شفاعت کننده در روز قیامت را روح‌القدس دانسته است.[۳۶]
- وسیله عبادت و توبه به درگاه خداوند: بر اساس مضامین کتاب مقدس انسان مؤمن در هنگام توبه و ایمان روح‌القدس را در می‌یابد و او انسان‌ها را از آلودگی‌های گناه پاک می‌کند و محرک انسان برای زندگی مقدس است.[۳۷] در بعضی از روایات نیز بر این مطلب تأکید شده است که به وسیله روح‌القدس خداوند عبادت می‌شود.[۳۸]
- یاری‌رسان و تسلی‌دهنده مؤمنان: روح‌القدس علاوه بر تأیید و همراهی انبیا، مؤمنین را نیز کمک و یاری می‌کند و تسلی‌دهنده آنها نیز خواهد بود. بر اساس روایات این تأیید روح‌القدس تا زمانی است که مؤمنین با زبان و عمل خود پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) را یاری کنند.[۳۹]
پانویس
الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود
منابع
- آملی، حیدر بن علی، جامع الاسرار و منبع النور، تهران، چاب هانری کوربن و عثمان اسماعیل یحیی، ۱۳۴۷ش.
- احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة، قم، دفتر تبلیغات حوزه علمیه، ۱۴۰۴ق.
- اله بداشتی، علی، «روح‌القدس در آموزه‌های مسیحی و اسلام»، مجله الهیات تطبیقی، شماره سوم، ۱۳۸۹ش.
- انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، انتشارات سخن، ۱۳۸۳ش.
- حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل البيت عليهم السلام، ۱۴۰۹ق.
- دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۳ش.
- دیوان شمس مولوی.
- دیوان قصاید خاقانی.
- دیوان غزلیات حافظ.
- راغب اصفهانی، ابی القاسم الحسین، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، مکتبة تزار مصطفی الباز، بی تا.
- زمخشری، محمود، الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، بیروت، دار الكتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
- سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم، درآمدی بر الهیات تطبیقی اسلام و مسیحیت، قم، کتاب طه، ۱۳۸۲ش.
- سیوطی، جلال الدین، الدرالمنثور فی تفسیر بالماثور، قم، كتابخانه آية الله مرعشى نجفى، ۱۴۰۴ق،
- صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۱۴ق.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
- طوسی، محمد بن حسن، التبيان فى تفسير القرآن، بیروت، دار احياء التراث العربى، بی تا.
- علی پور، فاطمه و محمدزارع، «روح‌القدس» در دانشنامه جهان اسلام، تهران، ۱۳۹۴ش.
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احياء التراث العربى، ۱۴۲۰ق.
- فیض کاشانی، محسن، الوافی، اصفهان، كتابخانه امام أمير المؤمنين على عليه السلام، ۱۴۰۶ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، مصحح طيّب موسوى جزائرى، قم، دار الکتاب، ۱۴۰۴ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۱ش.
- مک گراث، الیستر، درآمدی بر الهیات مسیحی، ترجمه عیسی دیباج، تهران، کتاب روشن، ۱۳۸۵ش.
- هاکس، مستر جیمز، قاموس کتاب مقدس، تهران، انتشارات اساطیر، ۱۳۷۷ش.
- میشل، توماس، کلام مسیحی، ترجمه حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ۱۳۷۷ش.
پیوند به بیرون
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۵۹۶؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۶۱.
- ↑ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱۳۸۱ش، ذیل واژه روح‌القدس؛ معین، فرهنگ فارسی، ۱۳۷۱ش، ذیل واژه روح.
- ↑ ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ۱۴۰۴ق، ذیل واژه روح‌القدس.
- ↑ ابن عماد، المحیط فی اللغة، ۱۴۱۴ق، ذیل واژه روح‌القدس.
- ↑ راغب، المفردات، ذیل واژه قدس.
- ↑ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱۳۸۱ش، ذیل واژه روح‌القدس؛ معین، فرهنگ فارسی، ۱۳۷۱ش، ذیل واژه روح.
- ↑ اله بداشتی، «روح‌القدس در آموزه‌های مسیحی و اسلام» ۱۳۸۹ش، ص۲-۴.
- ↑ هاکس، قاموس کتاب مقدس، ۱۳۷۷ش، ص۴۲۴.
- ↑ دهخدا، لغت نامه، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه روح‌القدس.
- ↑ بقره: ۸۷ و ۲۵۳؛ مائده: ۱۱۰؛ نحل: ۱۰۲
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۲۲۱ و ج۱۸، ص۲۵۴؛ علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۸۹؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۸۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷، ج۱، ص۲۷۲.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۵۹۶.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۲۰۷؛ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، ج۱، ص۳۴۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹.
- ↑ سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۸۴؛ علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۸۹، مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۲۲۱.
- ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۱۹۵-۱۹۸.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، ص۲۵۴.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۳۰۸؛ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، ج۱، ص۳۴۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۳۰۸؛ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، ج۱، ص۳۴۰.
- ↑ اله بداشتی، «روح‌القدس در آموزه‌های مسیحی و اسلام»، ۱۳۸۹ش، ص۴.
- ↑ حیدر آملی، جامع الاسرار و منبع الانوار، ۱۳۴۷ش، ص۶۸۸-۶۹۰، علی پور، «روح‌القدس» ۱۳۹۴ش، ص۴۳۳-۴۳۷.
- ↑ میشل، کلام مسیحی، ۱۳۷۷ش، ص۷۴.
- ↑ مک گراث، درآمدی بر الهیات مسیحی، ۱۳۸۵ش، ص۳۰۹-۳۱۰.
- ↑ سلیمانی اردستانی، درآمد بر الهیات تطبیقی اسلام و مسیحیت، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۶-۱۲۷.
- ↑ علی پور، «روح‌القدس» ۱۳۹۴ش، ص۴۳۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۸۰؛ علامه طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق،
- ↑ بقره: ۸۷، ۲۵۳ و مائده:۱۱۰.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۵۹۶؛ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۲۰۷.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۲۵، ص۵۴-۵۵.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۵، ص۹۷.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۵، ص۶۰-۶۱.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۴، ص۱۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۱۸۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۷۲.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۹۸.
- ↑ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، ج۴، ص۴۹۶-۴۹۸.
- ↑ علی پور، «روح‌القدس» ۱۳۹۴ش، ج۲۰، ص۴۳۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۴۲.
- ↑ فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۲، ص۲۰۱؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱۴، ص۵۹۴، کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۰۲.