فاجعه افشار
فاجعه افشار کشتار شیعیان در محله افشار کابل، پایتخت افغانستان در روزهای ۲۱و۲۲ بهمن/دلو ۱۳۷۱ش به دست نیروهای دولت برهانالدین ربانی، به فرماندهی احمدشاه مسعود و با شرکت نیروهای عبد رب الرسول سیاف بود. این واقعه با حمله به مقر عبدالعلی مزاری، رهبر گروه شیعی حزب وحدت اسلامی افغانستان شروع شد و به تصرف بخشی از مناطق این حزب انجامید. در پی این تهاجم، صدها غیرنظامی زن و مرد و کودک هزاره و قزلباش کشته شدند، تجاوز جنسی صورت گرفت، گورهای دستهجمعی ایجاد شد و محله افشار تا چندین سال بهشکل ویرانه باقی ماند. دولت افغانستان عاملان این فاجعه را محاکمه نکرده است.
محله افشار
![](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/0/0d/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84_%D9%88_%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1.jpg/300px-%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84_%D9%88_%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1.jpg)
افشار محلهای شیعهنشین در غرب کابل و در دامنه کوه افشار است و دو دانشگاه پلیتکنیک و تربیت معلم کابل در همسایگی آن قرار دارد. اکثر ساکنان این محله، از شیعیان هزاره و قزلباش هستند.[۱] قبر سیداسماعیل بلخی (۱۲۹۹-۱۳۴۷ش)، روحانی و فعال سیاسی شیعه در این محله واقع شده است.[۲]
پس از سقوط دولت کمونیستی در کابل، مجاهدین افغانستانی در ۸ اردیبهشت ۱۳۷۱ش، به این شهر وارد شدند و هرکدام کنترل قسمتی را به دست گرفتند. نیروهای حزب وحدت اسلامی افغانستان به رهبری عبدالعلی مزاری در چنداوُل و مناطق شیعهنشین غرب کابل شامل افشار، کارتهسخی و دانشگاه کابل، دِهمَزَنگ و کارتهچهار و کارتهسه تا منطقه برچی و جاده دارالامان مستقر شدند.[۳]
انگیزه و اهداف
![](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/3/3a/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF.jpg/200px-%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF.jpg)
ریاست دولت مجاهدین تا ۱۰ تیر/سرطان ۱۳۷۱ش به عهده صبغتالله مُجدّدی بود. در این دو ماه، حزب اتحاد اسلامی افغانستان، بهرهبری عبدالرسول سیاف، که از قوم پشتون بود و تمایلات وهابی و ارتباط با عربستان داشت، درگیریهای پراکنده را با حزب وحدت اسلامی شروع کرد. گفته شده احمدشاه مسعود، وزیر دفاع، رییس گروه شورای نُظّار و از قوم تاجیک نیز در ایجاد این درگیری، دست داشت.[۴] مجددی در پایان دوره خود، سیاف را به جنگافروزی علیه شیعیان متهم نمود و از حزب وحدت حمایت کرد.[۵]
با شروع حکومت برهانالدین ربانی، رهبر حزب جمعیت اسلامی افغانستان و فارغالتحصیل الازهر در مصر و مرتبط با اخوانالمسلمین، احمدشاه مسعود تسلط بیشتری بر وزارت دفاع یافت. ۲۵تیر آغاز اولین درگیری نیروهای او با سربازان حزب وحدت اتفاق افتاد.[۶] مسعود سپس با گروه اتحاد اسلامی که در پَغمان، شهر متصل به غرب کابل حضور داشت، برای گرفتن مناطق حزب وحدت متحد شد.[۷] در گزارش «پروژه عدالت برای افغانستان» آورده شده که مسعود میخواست با تصرف غرب کابل بهویژه کارتهسخی و افشار، علاوه بر حذف مزاری، راه ارتباطی بین کابل و مناطق حزب اتحاد اسلامی ایجاد کند.[۸]
در دی/جدی ۱۳۷۱ش، حدود چهل روز پیش از فاجعه افشار، بهدنبال اعتراض شدید رهبران حزب وحدت به ربانی و مسعود که آنان را بیتوجه به توافقات سیاسی و نیز حقوق و خواستههای شیعیان هزاره میخواند، این حزب از دولت ربانی خارج شد.[۹] در این زمان، حزب حرکت اسلامی افغانستان به رهبری محمدآصف محسنی، رقیب حزب وحدت اسلامی افغانستان، که اکثر رهبران آن، شیعیان غیر هزاره بودند و از متحدین مسعود بهشمار میرفت، به ادامه کار ربانی، بهعنوان رییس دولت مجاهدین رای داد.[۱۰]
عوامل
![](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/e/ee/%D8%A8%D8%B1%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C.jpg/200px-%D8%A8%D8%B1%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C.jpg)
در این حمله احمدشاه مسعود بعنوان فرمانده اصلی و برهانالدین ربانی و عبدالرسول سیاف فرماندهان گروههای همکار بودند.[۱۱] همچنین عبدالله عبدالله، محمدقسیم فهیم، بسمالله محمدی، یونس قانونی، احمدشاه احمدزی به همراه سید حسین انوری، فرمانده نظامی حرکت اسلامی افغانستان بهعنوان فرماندهان میانی این حمله نام برده شده است.[۱۲]
برهانالدین ربانی، این قتلعام را بهعنوان یکی از اشتباهات حکومتش محکوم کرد و آن را به سربازان خودسر نسبت داد.[۱۳] او در ۲۹شهریور ۱۳۹۰ش و احمدشاه مسعود در ۱۸شهریور ۱۳۸۰ش کشته شدند. سیاف، نام حزب خود را به دعوت اسلامی افغانستان تغییر داد و یک دانشگاه خصوصی بهنام دعوت تاسیس کرد.[۱۴] سیاف از طرف حامد کرزی و اشرف غنی، رؤسای جمهور وقت افغانستان مورد مشورت و ارتباط بود.[۱۵] آن دو با وجود چندین درخواست قربانیان و سازمانهای بینالمللی، از دستگیری و بازداشت عاملان کلان و خرد این کشتار، خودداری کردند.[۱۶]
تهاجم
![](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/d/d6/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%81.png/200px-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%81.png)
در شبانگاه ۲۱ بهمن ۱۳۷۱ش کارتهسخی، دانشگاه کابل و افشار مورد حملات توپخانه و راکت واقع شدند.[۱۷] در ساعت ۱ بامداد ۲۲ بهمن ۱۳۷۱ش/۱۱ فوریه ۱۹۹۳م، مؤسسه علوم اجتماعی کابل، محل حضور عبدالعلی مزاری، دبیرکل حزب وحدت اسلامی، توسط نیروهای برهانالدین ربانی، احمدشاه مسعود و عبدالرسول سیاف مورد تهاجم قرار گرفت.[۱۸] برخی از فرماندهان میانی خط مقدم حزب وحدت، با تبانی و توافق با مسعود و سیاف، از دفاع و مقاومت خودداری کرده و سنگرهای خود را خالی کردند.[۱۹] نیروهای حزب وحدت، پس از چند ساعت مقاومت، به محلات دیگر عقبنشینی کردند و سربازان مهاجم، کارتهسخی، دانشگاه کابل و افشار را تصرف کردند.[۲۰]
پیامدها
![](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/6/6d/Afshar_4_.jpg/300px-Afshar_4_.jpg)
در نتیجه حمله به افشار، تعدادی غیرنظامی شامل مردان جوان و پیر، زنان و کودکان کشته شدند. به چند زن و دختر تجاوز شد و تعدادی از خانهها به آتش کشیده شد.[۲۱] آمار دقیق و مستندی برای تهاجم به افشار روایت نشده است، سید عسکر موسوی، پژوهشگر افغانستانی، تعداد قربانیان و مفقودالاثرها را ۷۰۰ نفر نوشته است.[۲۲] با این حمله، شورای نظار توانست افشار، چنداول و منطقه سیلو را تصرف کند و پَغمان، منطقه حزب اتحاد، به مناطق شورای نظار متصل شد.[۲۳] پس از اینکه حزب وحدت توانست یکسال بعد این منطقه را بازپس بگیرد، چندین گور دستهجمعی کشف کرد.[۲۴] تا سال ۱۳۸۴ش، افشار تقریبا یک منطقه ویرانه بود. در این سال، اندکی از ساکنین آن به افشار بازگشتند.
![](http://commons.wikishia.net/w/images/thumb/1/1a/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85_%D8%B3%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%AF_%D9%81%D8%A7%D8%AC%D8%B9%D9%87_%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1.jpg/300px-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85_%D8%B3%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%AF_%D9%81%D8%A7%D8%AC%D8%B9%D9%87_%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1.jpg)
روز دوم عملیات، ۲۳ بهمن، در هتل کانتیننتال کابل، مسعود جلسهای را با حضور فرماندهان خود و برهانالدین ربانی، عبدالرسول سیاف، محمدآصف محسنی، سید حسین انوری و سید ابوالحسن فاضل تشکیل داد و دستور به توقف کشتار و چپاول داد ولی این رفتار تا اخر روز ادامه داشت.[۲۵] همچنین ژنرال حمیدگُل، رییس ستاد ارتش پاکستان وارد کابل شد و از طرفین درگیر خواست آتشبس موقت امضاء کنند و برای برقراری صلح به اسلامآباد سفر کنند.[۲۶]
پانویس
- ↑ موسوی، هزارههای افغانستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۵۸.
- ↑ «سیری در زندگی و مبارزات علامه شهید سید اسماعیل بلخی»، خبرگزاری فارس.
- ↑ موسوی، هزارههای افغانستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۵۸.
- ↑ خلوصی، شیعیان افغانستان، ۱۳۹۰ش، ص۲۸۴و۲۸۵.
- ↑ بینش، شیعیان افغانستان، ۱۳۹۰ش، ص۴۲۰.
- ↑ خلوصی، شیعیان افغانستان، ۱۳۹۰ش، ص۳۱۶و۳۱۷.
- ↑ خلوصی، شیعیان افغانستان، ۱۳۹۰ش، ص۳۱۶و۳۱۷.
- ↑ گزارش «پروژه عدالت برای افغانستان»، ص۷۱ تا ۷۷.
- ↑ خلوصی، شیعیان افغانستان، ۱۳۹۰ش، ص۳۱۹.
- ↑ بینش، شیعیان افغانستان، ۱۳۹۰ش، ص۴۲۱و۴۲۲.
- ↑ موسوی، هزارههای افغانستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۵۸و۲۵۹.
- ↑ گزارش «پروژه عدالت برای افغانستان»، ص۷۱ تا ۷۷.
- ↑ موسوی، هزارههای افغانستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۵۸و۲۵۹.
- ↑ «رسول سیاف؛ از سالهای جهاد تا حضور در پارلمان»، بیبی سی
- ↑ «چگونگی ساختار شورای عالی مصالحه ملی؛ محور گفتگوی غنی، عبدالله، کرزی و سیاف»، خبرگزاری اسپوتنیک؛ «در دیدار رئیس مصالحه ملی با رهبران سیاسی اخرین وضعیت شورای مصالحه ملی و گفت گوی صلح بررسی شد»، خبرگزاری شفقنا.
- ↑ موسوی، هزارههای افغانستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۵۸و۲۵۹.
- ↑ گزارش «پروژه عدالت برای افغانستان»، ص۷۱ تا ۷۷.
- ↑ موسوی، هزارههای افغانستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۵۸و۲۵۹.
- ↑ گزارش «پروژه عدالت برای افغانستان»، ص۷۱ تا ۷۷.
- ↑ موسوی، هزارههای افغانستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۵۸و۲۵۹.
- ↑ گزارش «پروژه عدالت برای افغانستان»، ص۷۱ تا ۷۷.
- ↑ موسوی، هزارههای افغانستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۵۸و۲۵۹.
- ↑ خلوصی، شیعیان افغانستان، ۱۳۹۰ش، ص۴۲۲.
- ↑ موسوی، هزارههای افغانستان، ۱۳۸۷ش، ص۲۵۸و۲۵۹.
- ↑ گزارش «پروژه عدالت برای افغانستان»، ۲۰۰۵م، ص۷۱ تا ۷۷.
- ↑ خلوصی، شیعیان افغانستان، ۱۳۹۰ش، ص۴۲۲.
منابع
- موسوی، سید عسکر، هزارههای افغانستان، مترجم اسدالله شفایی، قم، اشک یاس، ۱۳۸۷ش.
- بینش، محمدوحید، فاروق انصاری و محمدحسین خلوصی، شیعیان افغانستان، تهران، مؤسسه اندیشهسازان نور، ۱۳۹۰ش.
- گزارش «پروژه عدالت برای افغانستان»، نشر: ۱۷ژوییه ۲۰۰۵م/۲۶تیر ۱۳۸۴ش، بازدید:۱۰اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
- «سیری در زندگی و مبارزات علامه شهید سید اسماعیل بلخی»، خبرگزاری فارس، نشر:۲۴ تیر ۱۳۹۸ش، بازدید: ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
- «رسول سیاف؛ از سالهای جهاد تا حضور در پارلمان»، بیبیسی، نشر:۲۸ تیر ۱۳۸۸ش، بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
- «چگونگی ساختار شورای عالی مصالحه ملی؛ محور گفتگوی غنی، عبدالله، کرزی و سیاف»، خبرگزاری اسپوتنیک، نشر:۹ آذر ۱۳۹۹ش، بازدید:۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
- «در دیدار رئیس مصالحه ملی با رهبران سیاسی اخرین وضعیت شورای مصالحه ملی و گفت گوی صلح بررسی شد»، خبرگزاری شفقنا، نشر:۱۳ آذر ۱۳۹۹ش، بازدید: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.