تیپو سلطان: تفاوت میان نسخهها
بازنویسی کامل |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش ۲|ماه=[[اسفند]]|روز=[[۱۱]]|سال=[[۱۴۰۱]]|کاربر=Hakimi }} | {{در دست ویرایش ۲|ماه=[[اسفند]]|روز=[[۱۱]]|سال=[[۱۴۰۱]]|کاربر=Hakimi }} | ||
{{جعبه اطلاعات حاکم | |||
| عنوان =تیپو سلطان | |||
| سرشناسی =سلطنت میسور کا دوسرا حاکم | |||
| تصویر =Tomb of Tipu Sultan.jpg | |||
| اندازه تصویر = | |||
| توضیح تصویر = | |||
|نام =فتح علی خان بهادر | |||
| لقب =ببر میسور | |||
| تولد =20 نومبر 1750ء ( 20 ذوالحجہ، 1163ھ) | |||
| مرگ =29 مئی 1799ء (29 ذی قعدہ 1213ھ) | |||
| پدر =حیدر علی خان بهادر | |||
| مادر =فاطمہ یا خیرالنساء بیگم | |||
| فرزندان =۱۲ پسر یک دختر | |||
| همسر/همسران =سلطان بیگم، رقیہ بیگم، خدیجہ زماں بیگم | |||
| دین =اسلام شیعه اثنا عشری | |||
| محل دفن =بنگلور | |||
| سمت =بادشاه | |||
| سلسله = | |||
| گستره حکمرانی =هندوستان جنوبی | |||
| آغاز حکومت =۱۷۸۲م | |||
| پایان حکومت =۱۷۹۹م | |||
| همزمان با = | |||
| مرکز حکومت =میسور | |||
| اقدامات مهم =مبارزه با کمپانی هند شرقی بریتانیا | |||
| آثار برجا مانده =مسجد اعلی سرینگاپتم، لال باغ | |||
| پیش از = | |||
| پس از =حیدر علی | |||
}} | |||
[[پرونده:آرامگاه و مقبره تیپو سلطان. .jpg|بندانگشتی|آرامگاه و مقبره تیپو سلطان]] | [[پرونده:آرامگاه و مقبره تیپو سلطان. .jpg|بندانگشتی|آرامگاه و مقبره تیپو سلطان]] | ||
'''تیپو سلطان'''، '''فتح علی خان بهادر''' (۱۷۵۰-۱۷۹۹م، ۱۱۶۳-۱۲۱۳ق) آخرین حاکم [[شیعه|شیعی]] سلطنت میسور در جنوب [[هند]] است. وی در قرن هیجده میلادی چندین نبرد با ارتش کمپانی هند شرقی بریتانیا داشت که در برخی از آنها پیروز گشت. او مسلط بر زبانهای متعددی از جمله عربی، فارسی و انگلیسی بوده و زبان رسمی سلطنتش نیز فارسی بوده است۔ | '''تیپو سلطان'''، '''فتح علی خان بهادر''' (۱۷۵۰-۱۷۹۹م، ۱۱۶۳-۱۲۱۳ق) آخرین حاکم [[شیعه|شیعی]] سلطنت میسور در جنوب [[هند]] است. وی در قرن هیجده میلادی چندین نبرد با ارتش کمپانی هند شرقی بریتانیا داشت که در برخی از آنها پیروز گشت. او مسلط بر زبانهای متعددی از جمله عربی، فارسی و انگلیسی بوده و زبان رسمی سلطنتش نیز فارسی بوده است۔ | ||
خط ۴۱: | خط ۷۰: | ||
==جنگ با انگلیس== | ==جنگ با انگلیس== | ||
تیپو در دوران حکومتش با مراهتهها، انگلیسیها و استقلال طلبان جنگهای متعددی را جنگید و از چهار جنگ علیه استعمار انگلیسی سه تا در زمان تیپو رخ دادند۔ | تیپو در دوران حکومتش با مراهتهها، انگلیسیها و استقلال طلبان جنگهای متعددی را جنگید و از چهار جنگ علیه استعمار انگلیسی سه تا در زمان تیپو رخ دادند۔ | ||
اولین جنگ(۱۷۶۶-۱۷۶۹) در زمان حیدرعلی بوقوع پیوست<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۸۔</ref> و در این نبرد حیدرعلی به پیروزی رسید۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۸۶۔</ref> | اولین جنگ(۱۷۶۶-۱۷۶۹) در زمان حیدرعلی بوقوع پیوست<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۸۔</ref> و در این نبرد حیدرعلی به پیروزی رسید۔<ref>محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۸۶۔</ref> |
نسخهٔ ۱۲ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۹:۱۴
این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب در تاریخ ۱۱ اسفند ۱۴۰۱ توسط کاربر:Hakimi برای جلوگیری از تعارض ویرایشی اینجا گذاشته شده است. اگر بیش از پنج روز از آخرین ویرایش مقاله میگذرد میتوانید برچسب را بردارید. در غیر این صورت، شکیبایی کرده و تغییری در مقاله ایجاد نکنید. |
سلطنت میسور کا دوسرا حاکم | |
پرونده:Tomb of Tipu Sultan.jpg | |
اطلاعات شخصی | |
---|---|
نام | فتح علی خان بهادر |
لقب | ببر میسور |
تولد | 20 نومبر 1750ء ( 20 ذوالحجہ، 1163ھ) |
مرگ | 29 مئی 1799ء (29 ذی قعدہ 1213ھ) |
پدر | حیدر علی خان بهادر |
مادر | فاطمہ یا خیرالنساء بیگم |
فرزندان | ۱۲ پسر یک دختر |
همسر/همسران | سلطان بیگم، رقیہ بیگم، خدیجہ زماں بیگم |
دین | اسلام شیعه اثنا عشری |
محل دفن | بنگلور |
حکومت | |
سمت | بادشاه |
گستره حکمرانی | هندوستان جنوبی |
آغاز حکومت | ۱۷۸۲م |
پایان حکومت | ۱۷۹۹م |
اقدامات مهم | مبارزه با کمپانی هند شرقی بریتانیا |
آثار برجا مانده | مسجد اعلی سرینگاپتم، لال باغ |
پس از | حیدر علی |
تیپو سلطان، فتح علی خان بهادر (۱۷۵۰-۱۷۹۹م، ۱۱۶۳-۱۲۱۳ق) آخرین حاکم شیعی سلطنت میسور در جنوب هند است. وی در قرن هیجده میلادی چندین نبرد با ارتش کمپانی هند شرقی بریتانیا داشت که در برخی از آنها پیروز گشت. او مسلط بر زبانهای متعددی از جمله عربی، فارسی و انگلیسی بوده و زبان رسمی سلطنتش نیز فارسی بوده است۔ او در ارتش راجای میسور در کنار پدرش حیدرعلی چند میجنگد۔ بعد از فوت پدرش وی حاکم میسور میشود۔ در آخرین جنگ سلطنت خداداد میسور علیه بریتانیا بخاطر خیانت برخی نزدیکان وی سلطنت خداداد میسور به پایان می رسد و تیپو کشته می شود۔ او اصلاحات متعددی در زمان حکومت خود انجام داده است. تیپو را پایبند به نماز و روزه دانستهاند و نقل شده که بعد از بلوغ هیچ نمازی از وی قضا نشده است. تیپو سلطان در نهایت از نیروهای انگلیسی شکست خورده و کشته شد.
جایگاه و اهمیت
تیپو سلطان پادشاهی شیعه بود[۱] که در هند سالها علیه انگلیسیها جنگید و دو دهه استعمار آنها را به عقب انداخت.[۲]
پدرش حیدر علی خان بهادر (حک ۱۱۷۵-۱۱۹۶ق/۱۷۶۱-۱۷۸۲م) مؤسس نخستین حکومت مسلمان در ساحل مالابار در جنوب هند[۳] و مادرش فاطمه بیگم[۴] یا فخرالنساء بیگم دختر نورمعین الدین، از خانوادهای محترم بود.[۵]
گفته میشود که از اجداد تیپو سلطان شخصی بنام شیخ ولی محمد در قرن دهم هجری زمان حکومت عادلشاهی بیجاپور از مکه به شهر دکنِ هندوستان آمد.[۶] پدربزرگ تیپو در ارتشِ نواب عابد خان[۷] و پدر وی حیدرعلی در ارتش نندراج سمتهای مهمی داشتند.[۸] حیدرعلی مناصب مختلفی همانند سپهسالاری و استانداری را برعهده داشت.[۹] و در آخر فرمانروای میسور شد۔[۱۰]
حیدرعلی جنگهای متعددی علیه مَراهَتَهها و انگلیسیها جنگید.[۱۱] او با مرض سرطان در اول محرم سال ۱۱۹۷ق ۷ دسامبر ۱۷۸۲م درگذشت.[۱۲]
تیپو سلطان را حاکمی روشنفکر و عادل دانستهاند که میان هندو و مسلمان هیچ فرقی قائل نمیشد[۱۳] و مناصب مهمی را نیز به هندوها داده بود.[۱۴]
تیپو در زمان حکومت خویش ضرب سکه به زبان فارسی کرد و دستور داد تمامی نامههای دربار، قوانین حکومتی و دستورات سلطنتی به فارسی نوشته و ثبت شود تیپو سلطان به زبان فارسی و اردو نیز شعر می گفت.[۱۵]
اقبال لاهوری کنار قبر تیپو سلطان خلوت می کند و اشعاری را میسراید.[۱۶]
زندگینامه
تیپو سلطان ۲۰ نوامبر سال ۱۷۵۰م، ۲۰ ذی الحجه ۱۱۶۳ق در دیوانهالی جنوب هند در ۳۳ کلومتری شهر بنگلور به دنیا آمد۔[۱۷] نام پدر وی حیدر علی و اسم مادرش فاطمه است.[۱۸]
کلمه تیپو در اسمش از نام صوفی بزرگ مستان شاه تیپو و کلمه «فتح» را از نام پدر بزرگ فتح علی و «علی» را از نام پدرش حیدرعلی اخذ شده است۔[۱۹]
در سن پنج سالگی، تحصیلات خودش را آغاز نمود و علاوه بر علوم اسلامی، آموزش زبان عربی، فارسی، تامل، فرانسه و انگلیسی را شروع کرد۔[۲۰] در سال ۱۵۷۴م تیپو عروسی میکند۔ وی سه تا زن و سیزده فرزند از جمله یک دختر داشت۔[۲۱]
حضور در نظام
تیپو در نوجوانی آموزشهای نظامی را از افسران فرانسوی که در خدمت پدرش بودند، فراگرفت.[۲۲] نخستین تجربۀ نظامی او، فرماندهی سواره نظام در جنگ با مَراهَتَهها در ناحیۀ کَرْنَاتک در ۱۱۸۱ق/۱۷۶۷م بود.[۲۳] در سال ۱۷۶۷م مسئولیت هفت هزار لشکر را بر عهده گرفت و علیه ارتش کمپانی هند شرقی بریتانیا در جنگ شرکت کرد۔[۲۴]
تیپو و پدرش علیه ارتش کمپانی هند شرقی بریتانیا چهار جنگ علیه بریتانیا جنگیدند.[۲۵] بعد از فوت پدرش در ۲۰محرم سال ۱۱۹۶ق ۱۷۸۲م تیپو بر تخت پادشاه نشست.[۲۶]
و در آخرین جنگ با انگلیسیها در ۴مه ۱۷۹۹م ۲۹دی القعده ۱۲۱۳ق در سن ۴۹سالگی همراه با هزارن سپاه خود به شهادت رسید.[۲۷] جنرال هارس درکنار پیکر تیپو می ایستد و با خوشحالی تمام گفت: "از امروز هندوستان مال ماست."[۲۸]
بر قبر تیپو سلطان بارگاهی درست شده است که گنبد سلطانی گفته میشود که در لال باغ میسور ایالت کرناتک واقع شده است۔[۲۹]
جنگ با انگلیس
تیپو در دوران حکومتش با مراهتهها، انگلیسیها و استقلال طلبان جنگهای متعددی را جنگید و از چهار جنگ علیه استعمار انگلیسی سه تا در زمان تیپو رخ دادند۔ اولین جنگ(۱۷۶۶-۱۷۶۹) در زمان حیدرعلی بوقوع پیوست[۳۰] و در این نبرد حیدرعلی به پیروزی رسید۔[۳۱]
دومین جنگ(۱۷۸۰-۱۷۸۴) زمانی بوقوع پیوست که حیدرعلی خان با ارتش خود به ناحیۀ کرناتک حمله کرد و با نیروهای انگلیسی وارد نبردی شد که ۴سال به درازا کشید.[۳۲] تیپوسلطان که در این لشکرکشی از فرماندهان مهم سپاه پدر بود ارکات و بنگلور را فتح کرد.[۳۳] هنوز جنگ ادامه داشت ولی حیدرعلی بخاطر سرطان درگذشت و تیپو سلطان بر تخت نشست.[۳۴] و استعمار انگلیسی در این جنگ نیز شکست خورد۔[۳۵]
پایان تیپو
تیپو سلطان در سومین جنگ(۱۲۰۴-۱۲۰۶ق/۱۷۹۰-۱۷۹۲م) علیه ارتش کمپانی هند شرقی بریتانیا با حمله تیپو سلطان به تراوانکور آغاز شد و به دو سال به درازا کشید.[۳۶] در این جنگ بعضی از مناطق سلطنت میسور را به انگلیسیها واگذار کرد[۳۷] و ۳۳ میلیون روپیه غرامت جنگی پرداخت کرد.[۳۸] دو تا پسرش را به عنوان گروگان و تضمین در اختیار انگلیسیها گذاشت.[۳۹] با پیروزی انگلستان، ارتباط میسور با دریا قطع شد و جادۀ اصلی مدرس به سرینگاپاتام به دست نیروهای انگلیسی افتاد و در حقیقت، سلطۀ انگلستان بر جنوب هند از این زمان آغاز شد.[۴۰]
جنگ چهارم(۱۷۹۸-۱۷۹۹) بخاطر خیانت داخلی، سپاه تیپو شکست میخورد۔[۴۱] یکی از علل اصلی این شکست، خیانت و روابط پنهانی برخی از اطرافیان تیپوسلطان از جمله صادق، سپهسالار تیپو با انگلیسیها دانسته شده است.[۴۲] ارتش انگلیس وارد شهر شدند و به قصر تیپوسلطان حمله کردند.[۴۳]
در زمانیکه تیپو در محاصره دشمن بود یکی از سربازان وی به او پیشنهاد میدهد که تسلیم شود در جواب، تیپو میگوید «زندگی یک روزه شیر بهتر از عمر صد ساله شغال است.»[۴۴] در این جنگ تیپو سلطان به شهادت میرسد.[۴۵]
سلطنت خداداد میسور
حکومتی را که حیدرعلی در سال ۱۱۷۱ق بنیانگذاری کرد توسط تیپو سلطان سلطنت خداداد میسور نامگذاری شد، این حکومت از سال ۱۷۶۱م تا ۱۷۹۹م ادامه یافت۔ پایتخت این دولت شهر میسور از ایالت کرناتک بوده است۔[۴۶] اولین حاکم آن حیدرعلی و آخرین آن تیپو سلطان بوده است۔[۴۷]
این سلطنت در قرن هیجده میلادی همزمان با زوال سلطنت گورکانیان آغاز[۴۸] به با کشته شدن تیپو سلطان به پایان رسید.[۴۹] با زوال گورکانیان، در هند ریاستهای مختلفی اعلام استقلال نمودند.[۵۰] کمپانی هند شرقی بریتانیا با استفاده از این اختلافها، مناطق زیادی از هندوستان را تصاحب کرد۔[۵۱] حیدرعلی پدر تیپو سلطان نیز در همچنین زمانی سلطنت خود را پای گذاری کرد و با استفاده از اختلافات راجاها، حیدرعلی مرزهای جغرافیایی خود را توسعه داد و مناطق زیادی را در سلطنتش اضافه نمود و از ۳۳ روستا به هشتاد هزار میل مربع رساند۔[۵۲]
اصلاحات
تیپو سلطان در دورۀ حکومت خود، اصلاحات گوناگونی در زمینههای اداری، اجتماعی، نظامی و اقتصادی انجام داد.[۵۳] وی تشکیلات اداری و نظامی خود را براساس الگوهای اروپایی بازسازی کرد و به تجهیز نیروی دریایی خود پرداخت.[۵۴] و ۹۹ اداره راه اندازی کرد.[۵۵] او به توسعۀ راههای ارتباطی توجه بسیار داشت؛ سدها را تعمیر کرد[۵۶] و برای حمایت از کشاورزان اصلاحاتی در نظام مالیاتی پدید آورد.[۵۷] دعوت از متخصصان خارجی برای ساخت کارخانههای جدید، ممنوعیت صادرات کتان برای حمایت از صنایع نساجی داخلی، دعوت بافندگان نقاط دیگر به قلمرو خود، و منع کشت خشخاش از دیگر اقدامات اصلاحی وی بوده است. در دورۀ تیپو، همچنین ارتباط بازرگانی میان میسور و عمان، ایران، عثمانی و حتی چین برقرار بود.
تیپو نام مناصب نظامی، قلعهها، شهرها، ماهها، اوزان و اندازهها را تغییر داد و سکههایی با نامهای جدید ضرب کرد.[۵۸]؛ کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰م ص۳۰-۳۱؛ محمود، تاریخ سلطنت خداداد میسور، ۱۹۳۹م ص۴۹۹۔</ref> وی تقویم هجری قمری رائج را با وضع تقویم جدید عوض میکند[۵۹] و همچنین طبق رسم هندوها برای هر شصت سال نیز اسامی جدیدی تعیین میکند۔[۶۰]
تیپو سلطان برای سهیم کردن مردم مجلس شورا بنام «زمره غم نباشد» تشکیل داد.[۶۱]
تیپو بانک تاسیس نموده به مردم ازان طریق وام میداد.[۶۲]
وی در تاریخ هندوستان اولین بار سرشماری کرد، بنام «جامعة الامور» یک دانشگاه تاسیس نمودند.[۶۳]
در نوآوریهای نظامی، او اولین حاکمی است که راکت را ایجاد کرد، ارتش دریایی تشکیل داد و برای حفظ هواپیما از کوههای آهن ربا، او سیمها را از اهن به مس تبدیل کرد۔[۶۴]
آئینهای ضد دینی را قدغن نمود، تفاوت طبقاتی را ممنوع کرد خطبه های نماز جمعه بخاطر اهمیت آن ساماندهی کرد.[۶۵]
در عبادت خانه های هندو رسم قربانی انسان را ممنوع کرد، قبل از تیپو در سلطنت ترایوکور زنان دلت هندو( زنانی که از طبقه پایین جامعه بشمار می آمدند) موظف بودند که سر و سینه خود را نپوشانند، تیپو با رائزنی به حاکمان آنها، این رسم را متوقف کرد۔[۶۶]
روابط خارجی
تیپوسلطان، اهداف استعماری انگلستان در هند را به خوبی میدانست و هیچگاه حاضر نشد به نفع خود و برضد هیچ حکمران مسلمان یا هندو با نیروی انگلیسی متحد شود.[۶۷]
او در روابط خود با دولتهای محلی دیگر رویکردی ضد استعماری داشت و میخواست حکومتهای محلی کشورهای اسلامی علیه انگلیسیها متحد شوند. از همین رو، نمایندگانی به دهلی، اوده، حیدرآباد، کشمیر، پونا، افغانستان، عربستان، امپراتوری عثمانی و ایران فرستاد.[۶۸]
روابط تیپو سلطان با دولت فرانسه نیز متأثر از رویکرد ضدانگلیسی او بود و میکوشید تا از رقابت دو قدرت به نفع خود استفاده کند.[۶۹]
اما با حملۀ ناپلئون به مصر، نگرانی انگلستان از روابط تیپوسلطان با فرانسه افزایش یافت و در عزم این کشور بر یکسره کردن کار تیپو تأثیر خاص گذاشت.[۷۰]
ویژگیهای اخلاقی
نقل شده است که تیپو همیشه باوضو بوده[۷۱] و هیچ نمازی از وی قضا نشده است.[۷۲] در هیمن زمینه نقل شده که بعد از تکمیل بنای مسجد اعلی سرینگاپتنم اعلام شد که هر که برگردنش نماز قضا نیست او برای امامت نماز پیش بیاد برای امامت نماز جماعت، آنوقت فقط تیپو جلو می آید۔[۷۳] همیشه بعد از نماز فجر مشغول تلاوت قرآن بود۔[۷۴]
بخاطر حیا هیچ وقت تیپو لباس در نمی آورد و تاحیات جز دست و پاها عضو دیگر از بدن را کسی ندیده است رفتن به حج خیلی اشتیاق داشته ولی جنگهای متوالی فرصت ان را به وی نداد۔[۷۵] گفته شده است که در فنون رزمی وقتی بر حریف پیروز می شد احساس خوشحالی نمی کرد و اگر شکست می خورد به حریف تبریک میگفت.[۷۶]
بخاطر دینداری، پادشاهی خود را سلطنت خداداد نامگذاری کرد۔عدالت با مردم
تیپو سلطان در بین رعایت خود فرقی میان مسلمان و هندو فرقی قائل نبود و مناصب اهمی را نیز به هندوها داده بودند.[۷۷] </ref> گزارشها حاکی از این است که او برای تراشیدن بتها و ساخت بتخانهها نیز پول و زمین اختصاص میداده است.[۷۸] ادیان مختلف در در برگزاری مراسم مذهبی خود آزاد بودند[۷۹]
اما برخی مورخین غربی، تیپو را یک حاکم متعصب معرفی میکنند و میگویند او مردم را وادار به پذیرش اسلام میکردند.[۸۰] بهمین علت در سال ۲۰۲۰م وقتی که دولت میخواست دانشگاهی در میسور بنام تیپو تاسیس نماید ولی احزاب افراطی هند مخالفت کردند.[۸۱]
پژوهشگران هندی متعصب بودن تیپو سلطان را رد میکنند و متعصب جلوه دادن تیپو را تقشه و توطئه کمپانی شرقی هند علیه تیپو میدانند۔[۸۲] او میگوید که وضعیت قرن هیجدهم را به اوضاع امروز نمیتوان مقایسه کرد.[۸۳]
محب الحسن مورخ هندی نیز مینویسد که متعصب جلوه دادن تیپو اگر تیپو گاها از هندوها کسی را وادار به تبدیل مذهب نموده باشد آنها کسانی بودند که بارها ارتکاب خیانت می شدند و بعنوان مجازات چنین کاری میکرد، یا اگر کسی می خواست از مذهب هندو به مذهب دیگری بپیوندد به او میگفت اگر چنین قرار باشد پس به مذهب حاکم شما بپیوندید۔[۸۴] محبالحسن برای استشهاد حرف خود مینویسد که این کار جز مناطق کورگ و مالابار در جای دیگری گزارش نشده است و در این دو جا خیانت به سلطنت میسور زیاد بوده است.[۸۵]
آثار
دو مجلد از نامههای تیپو سلطان که به فارسی نگاشته، دردست است و گزیدهای از این نامهها را ویلیام کریک پاتریک به انگلیسی ترجمه و با شرح و توضیح در لندن (۱۸۱۱م) به چاپ رسانده است.[۸۶]
یکی از بزرگترین باغهای گل هند موسوم به لال باغ یا باغ قرمز در بنگلور هند که توسط پدرش حیدرعلی آغاز شده بود در زمان وی به اتمام رسید.
در دورۀ تیپو بناهای زیبای مشهوری ساخته شد، مانند مسجد جامع سرینگاپاتام و بنای مشهور و زیبای «دریا دولت» که کاخ تابستانی او بود و اکنون از مکانهای مهم گردشگری در هند است.
تک نگاری
شرح حال تیپو سلطان را مستشرقین زودتر نوشتند ولی هدف انها نشان دادن چهرهی منفی تیپو و جلوگیری جریانهای ضد استعماری دانسته شده است.
درباره تیپو سلطان کتابهای متعددی بزبان اردو نوشته شده است و کتابی تحت عنوان نشان حیدری توسط سید میرحسین کریمی نوشته شده است که بخش دوم را به شرح حال تیپو اختصاص داده است۔[۸۷]
رمانهایی نیز نوشته شده است و نسیم حجازی دو تا رمان نوشت.[۸۸] بگوان ایس کدوانی نیز رمانی تحت عنوان شمشیر تیپو سلطان نوشت و بر مبنای آن در سال ۱۹۹۰م فیلم سریالی به کارگردانی اکبرخان از فیلمنامه نویس، کارگردان، بازیگر هند ساخته شد و به زبانهای مختلف از جمله فارسی ترجمه و در ایران پخش شد.[۸۹]
پانویس
- ↑ رضوی، علی حسین، تاریخ شیعیان علی، ۲۰۰۶ء، ص ۵۸۴۔
- ↑ تیپو سلطان، مجله انتظار جوان، آبان ۱۳۷۸ش شماره ۴۰،ص۳۶.
- ↑ انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.
- ↑ محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۴۔
- ↑ انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.
- ↑ کرمانی، نشان حیدری، ترجمه: محمود احمد فاروقی، ص۲۶؛ انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.
- ↑ کرمانی، نشان حیدری، ترجمه: محمود احمد فاروقی، ص۳۴؛ انصاری و توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۳ش، ج۸ ص۷۶۹.
- ↑ محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۵۴۔
- ↑ حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ق ص۲۳۔
- ↑ محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۶۵۔
- ↑ حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۲۴۔
- ↑ کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰ء ص۲۵۷
- ↑ محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۰۔
- ↑ ر.ک: محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۱۔
- ↑ نسیم کمپانی، «تیپو سلطان و علاقه او به زبان فارسی و سبک زندگی ایرانی» وبگاه مرکز دائرۃ المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ «اقبال لاهوری جاویدنامه»، سایت گنجور
- ↑ محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۴۔
- ↑ محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۴۔
- ↑ جی آر اعوان، تیپو سلطان شهید... برطانوی سامراج کے لئے سدِ سکندری، روزنامه نوائے وقت۔
- ↑ حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۲۷۔
- ↑ حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۲۹،۳۶۸۔
- ↑ سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۴.
- ↑ سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۴.
- ↑ محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۸۔
- ↑ حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۴۸۔
- ↑ حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۳۰۔
- ↑ حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۳۱۔
- ↑ ندوی، الیاس، سیرت تیپو سلطان، ۱۴۲۰ه، ۱۹۹۹ء ص۳۴۳
- ↑ محمد هاشم اعظمی، شیرِ میسور تیپو سلطان :حیات اور کارنامے
- ↑ محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۸۔
- ↑ محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۸۶۔
- ↑ محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۳۹-۱۴۰۔
- ↑ سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۵.
- ↑ محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۵۴-۱۵۵۔
- ↑ محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۱۹۹۔
- ↑ سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۵.
- ↑ محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۲۵۰۔
- ↑ محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۲۶۱۔
- ↑ محمود، تاریخ سلطنت خداداد، ص۲۶۲۔
- ↑ سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۵.
- ↑ حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۴۲-۴۳۔
- ↑ سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۴.
- ↑ سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۴.
- ↑ حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۴۲۔
- ↑ حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۴۴۔
- ↑ کریمی ندوی، چند ایام تیپو سلطان کے دیار میں، ۲۰۱۷ء، ص۲۳۔
- ↑ کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰ء ص۷۵
- ↑ ساموئل سترنڈبرگ، تیپو سلطان(شیر میسور)، مترجم: محمد زاهد ملک، ص۲۶۔
- ↑ حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۴۴۔
- ↑ ساموئل سترنڈبرگ، تیپو سلطان(شیر میسور)، مترجم: محمد زاهد ملک، ص۲۶۔
- ↑ ساموئل سترنڈبرگ، تیپو سلطان(شیر میسور)، مترجم: محمد زاهد ملک، ص۲۶۔
- ↑ حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، ۱۴۳۳ه ص۲۳۔
- ↑ تیپو سلطان کی بهادری اور اصلاحات، نیوز فلیکس
- ↑ سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۵.
- ↑ صدیقی علیگ، ایک عظیم مجاهد: شیر میسور تیپو سلطان، قومی آواز ویب سائت۔
- ↑ تیپو سلطان کی بهادری اور اصلاحات، نیوز فلیکس
- ↑ محمد هاشم اعظمی، شیرِ میسور تیپو سلطان :حیات اور کارنامے
- ↑ سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۵.
- ↑ کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰ء ص۳۰-۳۱
- ↑ محمود بنگلوری، تاریخ سلطنت خداداد میسور، ۱۹۳۹ء ص۴۹۹۔
- ↑ محمد هاشم اعظمی، شیرِ میسور تیپو سلطان :حیات اور کارنامے
- ↑ تیپو سلطان کی بهادری اور اصلاحات، نیوز فلیکس
- ↑ تیپو سلطان کی بهادری اور اصلاحات، نیوز فلیکس
- ↑ صدیقی علیگ، ایک عظیم مجاهد: شیر میسور تیپو سلطان، قومی آواز ویب سائت۔
- ↑ محمد هاشم اعظمی، شیرِ میسور تیپو سلطان :حیات اور کارنامے نیا سویر ویب سائت،
- ↑ صدیقی علیگ، ایک عظیم مجاهد: شیر میسور تیپو سلطان، قومی آواز ویب سائت۔
- ↑ سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۶.
- ↑ سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۶.
- ↑ سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۴.
- ↑ سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۴.
- ↑ عیشته الراضیه، شیر میسور تیپو سلطان، روزنامه نوائے وقت
- ↑ عیشته الراضیه، شیر میسور تیپو سلطان، روزنامه نوائے وقت
- ↑ محمد هاشم اعظمی،شیرِ میسور تیپو سلطان :حیات اور کارنامے
- ↑ عیشته الراضیه، شیر میسور تیپو سلطان، روزنامه نوائے وقت
- ↑ عیشته الراضیه، شیر میسور تیپو سلطان، روزنامه نوائے وقت
- ↑ ساموئل سترنڈبرگ، تیپو سلطان(شیر میسور)، مترجم: محمد زاهد ملک، ص۲۴۔
- ↑ ر.ک: محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۱۔
- ↑ محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۰۔
- ↑ محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۰۔
- ↑ محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۰۔
- ↑ ظهور حسین، انگریزوں نے تیپو سلطان کو متعصب حکمران کے طور پر کیوں پیش کیا؟
- ↑ محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۵؛ ظهور حسین، انگریزوں نے تیپو سلطان کو متعصب حکمران کے طور پر کیوں پیش کیا؟
- ↑ نگاه کنید: ظهور حسین، انگریزوں نے تیپو سلطان کو متعصب حکمران کے طور پر کیوں پیش کیا؟
- ↑ محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۵۔
- ↑ محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، ص۴۹۵۔
- ↑ سیدحسین زاده، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱۶ ص۶۱۶.
- ↑ الیاس ندوی، سیرت تیپو سلطان، ۱۴۲۰ه، ص ۲۱
- ↑ قریشی، عظیم مجاهد تیپو سلطان، تاریخ اخذ، ۴ مئی ۲۰۱۷ء
- ↑ قریشی، عظیم مجاهد تیپو سلطان
منابع
- بینام «تیپو سلطان»، مجله انتظار نوجوان، آبان ۱۳۷۸ش شماره ۴۰
- نسیم کمپانی، «تیپو سلطان و علاقه او به زبان فارسی و سبک زندگی ایرانی» وبگاه مرکز دائرۃ المعارف بزرگ اسلامی، درج مطلب، ۲۰ خرداد ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۸ اسفند ۱۴۰۱ش
- کریمی ندوی، چند ایام تیپو سلطان کے دیار میں
- محمد ہاشم اعظمی،شیرِ میسور ٹیپو سلطان :حیات اور کارنامے
- اعظمی، محمدهاشم، شیرِ میسور تیپو سلطان :حیات اور کارنامے، تاریخ بازدید: ۲۰ اسفند ۱۴۰۱ش.
- سیدحسین زاده، هدی، «تیپو سلطان»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش
- شریف النساء انصاری و محمد مهدی توسلی، «تیپو سلطان»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، ۱۳۸۳ش.
- تیپو سلطان کی بهادری اور اصلاحات، نیوز فلیکس، ۲۷ جنوری، ۲۰۲۱، تاریخ درج: ۱۶ فروری ۲۰۲۳ء
- جی آر اعوان، تیپو سلطان شهید... برطانوی سامراج کے لئے سدِ سکندری، روزنامه نوائے وقت، تاریخ درج ۴ مئی ۲۰۱۵، تاریخ اخذ: ۱۹ فروری ۲۰۲۳ء۔
- دهلوی،دپتی لال نگم، سوانح عمری سلطان تیپو، اسلامیه پرنتنگ پبلشنگ کمپنی دهلی،۱۹۰۶ء۔
- رضوی، علی حسین، تاریخ شیعیان علی، امامیه اکیڈمی کراچی، ۲۰۰۶ء۔
- ساموئل سترندبرگ،Tipu Sultan (The Tiger of Mysore) تیپو سلطان(شیر میسور) ، مترجم: محمد زاهد ملک، علم و عرفان پبلشرز لاهور۔
- سید محمد واضح رشید حسنی ندوی، تیپو سلطان شهید ایک تاریخ ساز قائد، مجلس تحقیقات و نشریات اسلام لکهنو، ۱۴۳۳ه۲۰۱۱ء.
- شاهد صدیقی علیگ، ایک عظیم مجاهد: شیر میسور تیپو سلطان، درج ۲۰ نومبر ۲۰۲۰، تاریخ اخذ: ۱۴ فروری ۲۰۲۳ء۔
- ظهور حسین، انگریزوں نے تیپو سلطان کو متعصب حکمران کے طور پر کیوں پیش کیا؟ تاریخ درج: ۴ مئی ۲۰۲۱ تاریخ اخذ: ۱۴ فروری ۲۰۲۳ء۔
- علامه اقبال لاهوری » جاویدنامه »، سایت گنجور۔
- علامه اقبال، ضرب کلیم،تیپو سلطان کی وصیت
- عیشته الراضیه، شیر میسور تیپو سلطان، روزنامه نوائے وقت، تاریخ درج ۳ مئی ۲۰۱۸ء تاریخ اخذ: ۱۶ فروری ۲۰۲۳ء
- قریشی، محمد ارشد، عظیم مجاهد تیپو سلطان، ۴ مئی ۲۰۱۷ء، تاریخ اخذ: ۱۴ فروری ۲۰۲۳ء۔
- لئیق احمد، علامه اقبال کی کتاب جاوید نامه کا مختصر مطالعه، مرآۃ العارفین انترنیشنل سایت، تاریخ درج نومبر ۲۰ز، تاریخ اخذ ۲۰ فروری ۲۰۲۳ء۔
- محب الحسن، تاریخ تیپو سلطان، مترجم: مترجم حامدالله افسر اور عتیق صدیقی، ترقی اردو بیورو نئی دهلی، ۱۹۸۲ء۔
- محمود بنگلوری، محمود خان، تاریخ سلطنت خداداد میسور، مطبوعه برقی کوثر پریس بنگلور، ۱۹۳۹ء
- سید میر حسین علی کرمانی، نشان حیدری تاریخ تیپو سلطان، ترجمه محمود احمد فاروقی، ۱۹۶۰ء
- ندوی، الیاس، سیرت تیپو سلطان، کاکوری آفست پریس لکهنؤ ۱۴۲۰ه، ۱۹۹۹ء۔
پیوند به بیرون
- منبع مقاله : دائرة المعارف بزرگ اسلامی