بختنصر
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| همسر/همسران | دختر پادشاه ماد |
| حکومت | |
| سمت | دومین پادشاه کلدانی |
| آغاز حکومت | سال ۶۰۵ قبل از میلاد |
| پایان حکومت | سال ۵۶۲ قبل از میلاد |
| اقدامات مهم | فتح اورشلیم و خرابی معبد سلیمان، اسیر ساختن یهودیان، ساخت باغ‌های معلق بابل |
بُختُنَصَّر پادشاه بابِل (حکومت: ۶۰۵ تا ۵۶۲ پیش از میلاد) که اورشلیم را فتح نمود و معبد سلیمان را به همراه خانه‌ها و دیوار شهر ویران کرد. او یهودیان را به‌عنوان اسیر به بابل برد.
آیاتی در قرآن وجود دارد که بنی‌اسرائیل دو بار به انحراف کشیده شدند و به همین جهت دو بار مجازات گردیدند. مفسران معتقدند مجازات اول، توسط بختنصر بوده است. برخی منابع بختنصر را انتقام‌گیرنده قتل حضرت یحیی(ع) دانسته‌اند. برخی عالمان این مطالب را به جهت این‌که یحیی(ع) قرن‌ها پس از بختنصر بوده، رد کرده و برخی در توجیه آن، بختنصر را لقبی برای افراد نابودکننده یهودیان دانسته‌اند.
پادشاه بابِل
بُختُنَصَّر[۱] پادشاه بابِل بود.[۲] این نام در اصل بابلی و در برخی منابع «بُختُ‌النَّصر» و در زبان عبری «نَبوکَدنَصَّر» ذکر شده است.[۲] از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست.[۳] با این حال بر اساس آنچه دایرة المعارف فارسی از برخی منابع یهود نقل کرده، بختنصر ثمره ازدواج سلیمان و ملکه سبا بوده است.[۴] به نوشته تفسیر جِلاءالاذهان و جَلاءُالاحزان، بخت در عبری به معنای فرزند یا بنده است و نَصَّر نام بتی بود. دلیل این نام‌گذاری بختنصر هم آن است که او را در نوزادی نزد بتی یافتند و پدرش را نمی‌شناختند و او را به آن بت منسوب کردند.[۵]
بختنصر دومین فرمانروای کَلْدانی بابل بود[۶] و در سال‌های ۶۰۵ تا ۵۶۲ پیش از میلاد مسیح حکومت می‌کرده است.[۳] وی در حدود سال ۶۱۲ قبل از میلاد با دختر پادشاه ماد ازدواج کرد.[۱] «باغ‌های معلق بابل» که از عجایب هفتگانه دنیای قدیم دانسته شده[۷] به دستور بختنصر و در زمان او ساخته شد.[۸]
بختنصر و مجازات بنی‌اسرائیل
قرآن نامی از بختنصر نیاورده است.[۹] اما آیاتی در قرآن وجود دارد که بنی‌اسرائیل دو بار به انحراف کشیده شدند[۱۰] و در زمین فساد کرده و ادعای برتری‌طلبی داشتند.[۱۱] به همین جهت دو بار مجازات شده و بندگانی «سخت جنگاور» بر آنها مسلط شد.[۱۲] برخی مفسران معتقدند مجازات اول آنها[۱۳]، توسط بختنصر بوده است.[۱۴] در کتاب مقدس یهودیان نیز دلیل حمله بختنصر و نابودی اورشلیم و معبد سلیمان، گناهان بنی‌اسرائیل دانسته شده است.[۱۵]
قرآن درباره افرادی که بنی‌اسرائیل را مجازات کردند، تعبیر «بَعَثْنَا: فرستادیم» و «عِبَادًا: بندگان» استفاده کرده است.[۱۶] برخی به گفته مفسران این تعبیر نشان از صالح بودن و خوب بودن افرادی مانند بختنصر نیست، زیرا صالح و فاسد هر دو بندگان خدا هستند و فرد ظالم نیز می‌تواند وسیله انتقام خداوند قرار گیرد.[۱۴] علامه طباطبایی تعبیر «أُولِی بَأْسٍ شَدِیدٍ: سخت جنگاور»[۱۲] در ادامه آیه را نشانه‌ای بر این مطلب دانسته است.[۱۷]
حمله به اورشلیم و خرابی معبد سلیمان
بختنصر سه‌بار به اورشلیم حمله کرد و هر بار آنجا را فتح کرده و فردی را به پادشاهی می‌گمارد، اما پس از مدتی، پادشاه دوباره طغیان و شورش می‌کرد.[۱۸] در نهایت، بختنصر، برای بار سوم در سال ۵۸۷ قبل از میلاد[۱۹] یا ۵۸۶[۱۸] اورشلیم را فتح کرد،[۲۰] حصارهای شهر را ویران و پادشاهی آنجا را از بین برد.[۱۸] او پادشاه یهودیان را به اسارت گرفت، فرزندانش را در مقابلش کشت، هر دو چشمش را از بین برد و سپس او را به اسارت به بابل برد.[۲۱]
او معبد سلیمان و بسیاری از خانه‌های اورشلیم را به آتش کشید،[۲۲] مردم بسیاری را کشت و بسیاری را نیز اسیر کرده و با خود به بابِل برد.[۱۹] در عهد عتیق بارها از بختنصر یاد شده است؛[۲۳] از جمله در داستان نابودی اورشلیم، اسارت و مهاجرت اجباری یهودیان.[۲۴] بر اساس تورات، ساکنان اورشلیم از مردان جنگی تا افرادی که در پیشه‌ای استاد بودند به بابل برده شدند و تنها مسکینان در شهر باقی ماندند.[۲۵]
بختنصر و انتقام خون حضرت یحیی
برخی روایاتْ بختنصر و حمله او به اورشلیم را برای‌انتقام از خون حضرت یحیی دانسته‌اند.[۲۶] همچنین برخی منابع نیز به انتقام خون یحیی(ع) توسط بختنصر اذعان کرده[۲۷] و آورده‌اند که مسیحیان نیز بختنصر را علیه یهودیان کمک کرده‌اند.[۲۸]
با این حال، حضرت یحیی هم‌عصر حضرت عیسی(ع) بوده و قرن‌ها پس از بختنصر می‌زیسته است.[۲۹] به همین جهت برخی عالمان این نوع نقل‌ها را اشتباه دانسته‌اند.[۲۹] برخی محققان نیز احتمال داده‌اند که این نقل‌ها مربوط به خرابی دوم معبد سلیمان توسط رومیان در سال هفتاد میلادی است. اینان احتمال داده‌اند که در ادبیات یهودی، بختنصر نمادی از شخص بدنام و قاتل بزرگ یهودیان به شمار می‌آمد و در خرابی معبد در سال هفتاد میلادی نیز یهودیان آنها را مجازاً بختنصر نامیدند.[۳۰]
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ دهخدا، واژه «بختنصر»، سایت واژه‌یاب.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ربیعی، «بختنصر»، ج۲، ص۳۹۸.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ربیعی، «بختنصر»، ج۲، ص۳۹۸.
- ↑ مصاحب و دیگران، «بلقیس»، ص۵۲۷.
- ↑ جرجانی، تفسیر جلاءالأذهان و جلاءالأحزان، ۱۳۳۷ش، ج ۵، ص۲۵۳.
- ↑ زرین‌کوب، «بختنصر»، ج۱۱، ص۴۸۰.
- ↑ «عجایب هفتگانه جهان»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ زرین‌کوب، «بختنصر»، ج۱۱، ص۴۸۱.
- ↑ ربیعی، «بختنصر»، ج۲، ص۳۹۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۲، ص۲۷.
- ↑ سوره اسراء، آیه۴.
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ سوره اسراء، آیه۵.
- ↑ فراء، معانی القرآن، مصر، ج۲، ص۱۱۶.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۶، ص۲۰۱.
- ↑ پادشاهان۲؛ ۲۴:۳-۴.
- ↑ سوره اسراء، آیه۵.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص۳۰-۴۰.
- ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ ۱۸٫۲ زرین‌کوب، «بختنصر»، ج۱۱، ص۴۸۰.
- ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ توفیقی، آشنایی با ادیان بزرگ، ۱۳۸۹ش، ص۹۶.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۵۳۸.
- ↑ رال، از عدن تا تبعید، ۱۳۹۶ش، ص۵۲۰.
- ↑ پادشاهان۲؛ ۲۵: ۸-۹.
- ↑ زرین‌کوب، «بختنصر»، ج۱۱، ص۴۸۰.
- ↑ نگاه کنید به پادشاهان۲.
- ↑ پادشاهان۲؛ ۲۴: ۱۳-۱۴.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۲۲۵-۲۲۶.
- ↑ جرجانی، تفسیر جلاءالأذهان و جلاءالأحزان، ۱۳۳۷ش، ج ۵، ص۲۵۳؛ تاریخ سیستان، ۱۳۶۶ش، ص۳۵.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۱۰.
- ↑ ۲۹٫۰ ۲۹٫۱ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۴، ص۱۰.
- ↑ «بختنصر قرن‌ها قبل از حضرت یحیی بوده، پس چگونه در روایات او را منتقم خون یحیی(ع) دانسته‌اند؟»، سایت اسلام کوئست.
منابع
- تاريخ سيستان، تحقيق: ملک الشعراى بهار، تهران، كلاله خاور، ۱۳۶۶ش.
- توفیقی، حسین، آشنایی با ادیان بزرگ،تهران،سمت، ۱۳۸۹ش.
- جرجانی، حسین بن حسن، تفسیر جلاءالأذهان و جلاءالأحزان، بی‌جا، بی‌نا، ۱۳۳۷ش/ ۱۳۷۸ق.
- دهخدا، علی‌اکبر، واژه «بختنصر»،،سایت واژه‌یاب.
- ربیعی، منیژه، «بختنصر»، دانشنامه جهان اسلام، زیرنظر: غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایره‌المعارف اسلامی، ۱۳۸۶ش.
- زرین‌کوب، روزبه، «بختنصر»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۱ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، محقق و مصحح: علی‌اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۹۵ق.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷ق.
- «عجایب هفتگانه جهان»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ بازدید: ۱۳ تیر ۱۴۰۰ش.
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
- فراء، یحیی بن زیاد، معانی القرآن، تحقیق: احمد یوسف نجاتی، محمدعلی نجار، عبدالفتاح اسماعیل شلبی، مصر، دارالمصریة، بی تا.
- مدرسی، سید محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دارمحبی الحسین، ۱۴۱۹ق.
- مصاحب، غلامحسین و دیگران، «بلقیس»، در دایرة المعارف فارسی، ج۱، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۱ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش.
- «نبوکدنصر (بختنصر) قرن‌ها قبل از حضرت یحیی بوده، پس چگونه در روایات او را منتقم خون یحیی(ع) دانسته‌اند؟»، سایت اسلام کوئست، تاریخ بازدید: ۱۳ تیر ۱۴۰۰ش.