سید محمدعلی قاضی طباطبایی (۱۲۹۳-۱۳۵۸ش) روحانی شیعی و اولین امام جمعه در تبریز بعد از انقلاب اسلامی ایران است. وی از مبارزین پیش از انقلاب و از طرفداران امام خمینی بود که رژیم پهلوی چند بار وی را به شهرهای مختلف تبعید کرد. بعد از انقلاب، امام خمینی وی را به عنوان نماینده خود در آذربایجان شرقی و امام جمعه تبریز منصوب کرد. وی توسط گروه فرقان ترور شد و اولین شهید محراب در جمهوری اسلامی ایران نام گرفت.
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سید محمد علی قاضی طباطبایی |
| لقب | اولین شهید محراب انقلاب اسلامی ایران |
| تاریخ تولد | ۱۲۹۳ش |
| تاریخ وفات | ۱۰ آبان ۱۳۵۸ش |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | مرعشی نجفی، سید محمد حجت کوه کمره‌ای، سید ابوالقاسم خویی |
| محل تحصیل | تبریز، قم، نجف |
| اجازه روایت از | علامه طباطبایی، ابوالقاسم خویی، آقابزرگ تهرانی |
| تألیفات | تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء |
| فعالیتهای اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه با پهلوی، امام جمعه و نماینده امام خمینی در تبریز |
زندگینامه
سیدمحمد علی قاضی طباطبایی در ۶ جمادی‌الاول ۱۳۳۱ق (۲۴ فروردین ۱۲۹۲ش) در تبریز متولد شد.[۱] پدرش سیدباقر مشهور به میرزا باقر و عمویش میرزا اسدالله از علمای تبریز بودند.[۲]
شهادت
قاضی طباطبایی در ۱۰ آبان ۱۳۵۸ش مصادف با عید قربان، بعد از اقامه نماز مغرب و عشاء در راه مراجعت به منزل، توسط یکی از اعضاء گروهک فرقان در خیابان مورد حمله قرار گرفت و به شهادت رسید.[۳] امام خمینی در پیامی شهادت ایشان را به عموم مسلمانان متعهد و علمای اعلام و مردم غیور و مجاهد آذربایجان تسلیت گفت.[۴]
تحصیلات علوم دینی
سید محمد، تحصیلات مقدماتی علوم دینی را در مدرسه طالبیه نزد پدرش سیدباقر مشهور به میرزا باقر و عمویش میرزا اسدالله .[۵] وی در ۱۳۵۹ق جهت تحصیل در حوزه علمیه قم به شهر قم مهاجرت کرد.[۶] اقامت او در قم که از سال ۱۳۵۹ق شروع شده بود، به مدت ده سال به طول انجامید. وی در این مدت در درس‌های مرعشی نجفی، سید محمد حجت، سید صدرالدین صدر، سیدمحمدرضا گلپایگانی، عبدالنبی عراقی و سید حسین بروجردی شرکت کرد.[۷] قاضی در سال ۱۳۶۹ق به نجف رفت و در دروس عبدالحسین رشتی، میرزا باقر زنجانی، سید حسن بجنوردی، سیدمحسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی و محمد حسین کاشف الغطاء شرکت کرد.[۸]
آقابزرگ تهرانی، شیخ مرتضی تهرانی، میرزا باقرآقا قاضی طباطبایی، علویه هاشمیه، عبدالنبی عراقی (اراکی)، حجت کوه‌کمره‌ای، سیدصدرالدین، میرزا محمد طهرانی عسکری، کاشف الغطاء، سید عبدالحسین شرف الدین عاملی، سید محسن طباطبائی حکیم، محمدجواد طباطبایی حکیم، سید محمد هادی میلانی، امام خمینی، میرزا محمدحسن تبریزی، ابوالقاسم خویی، محمدرضا طباطبایی، مرعشی نجفی، محمود شاهروی، علامه طباطبایی همگی در زمینه نقل روایت به محمد علی قاضی اجازه روایت داده بودند.
اساتید
- سیدباقر طباطبایی.
- میرزا اسدالله طباطبایی.
- سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی.
- سید محمد حجت.
- سید صدرالدین صدر.
- سیدمحمدرضا گلپایگانی.
- عبدالنبی عراقی.
- سید حسین بروجردی.
- عبدالحسین رشتی.
- میرزا باقر زنجانی.
- سید حسن بجنوردی.
- سیدمحسن حکیم.
- سید ابوالقاسم خویی.
- شیخ محمدحسین کاشف الغطاء.
آثار
یکی از مشهورترین آثار او کتاب تحقیق درباره اول اربعین سید الشهداء است که در آن تلاش می‌کند با بیان اقوال مختلف و استنادات فراوان، بازگشت اهل بیت به کربلا در روز اربعین را اثبات کند. وی آثار دیگری در علوم مختلف قلم زده است.[۹]
فعالیتهای سیاسی
فعالیتهای سیاسی قاضی طباطبایی به دو مرحله قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران برمی‌گردد.
قبل از انقلاب
- طرح لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی که بر اساس آن شرط کتاب آسمانی برای انتخاب کنندگان و نامزد ها به جای قرآن کافی دانسته شده بود، مخالفت حوزه علمیه قم، مراجع تقلید خصوصا امام خمینی را برانگیخت. بر همین اساس علمای تبریز، اعلامیه‌هایی را صادر کردند که قاضی از جمله امضاءکنندگان آن اعلامیه‌ها بود.[۱۰]
- از دیگر وقایعی که قاضی از آن در جهت پیش برد اهداف انقلاب بهره برد، واقعه مدرسه طالبیه تبریز بود. این واقعه از اینجا شروع شد که اعلامیه امام در مدرسه طالبیه روی دیوار نصب شد که ماموران شهربانی وقتی خواستند اعلامیه را پاره کنند، با مقاومت طلاب مدرسه مواجه شدند و این درگیری به بازار کشیده شد و با شورش مردمی که از مسجد مقبره بیرون آمده بودند، محاصره نیروهای شهربانی شکسته شد. در اثر این حادثه بود که آیت الله قاضی اعلامیه‌ای صادر کرده و فردای آن روز آن اعلامیه را با خط سرخ در تمام شهر منتشر کردند.[۱۱]
- به دلیل فعالیتهای انقلابی و افشاگری در مورد ماهیت رژیم پهلوی، قاضی طباطبایی در سال ۱۳۴۷ش برای مدت شش ماه به شهرستان بافت کرمان و سپس به زنجان تبعید شد.[۱۲].
- در تبریز در سال ۵۲ برای تقویت حرکت‌های ضد رژیم اعم از چاپ و نشر اعلامیه، کمک به خانواده‌های زندانیان سیاسی، مساعدت به فعالانی که مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شده بودند و... صندوقی به نام مجاهدین اسلامی زیر نظر او تاسیس شد تا از این طریق به بارور شدن نهضت کمکی کرده باشد.[۱۳] ارتباط با دانشجویان در راستای مبارزه با رژیم یکی دیگر از فعالیتهای ایشان بود که وی در کارهای خود آن را مد نظر قرار داده بود.[۱۴]
- قیام مردم قم در ۱۹ دی ۱۳۵۶ که در واکنش به درج مقاله ای در روزنامه اطلاعات اتفاق افتاده بود.[۱۵] در وهله اول حرکت طلاب را براه انداخت.[۱۶] و در وهله دوم امواجی را به گوشه کنار کشور پراکند. موج این حرکت در تبریز با رهبری علما خصوصا آیت الله قاضی انعکاس مطلوبی یافت و خود را در حرکتی به نام قیام ۲۹ بهمن تبریز نشان داد.
پس از انقلاب
- با پیروزی انقلاب اسلامی، طی حکمی از سوی امام در سال ۱۳۵۸ش به عنوان امام جمعه و نماینده امام در تبریز منصوب شد.[۱۷] وی سعی کرد در راستای ایجاد امنیت و ثبات در تبریز عمل کند به عنوان مثال در اواخر خرداد ۵۸ تعدادی از همافران دست به تحصن زدند و خواسته‌هایی را مطرح کرده بودند که با تلاش‌های وی، دست از تحصن برداشتند.[۱۸]
- با تاسیس حزب جمهوری اسلامی، قاضی با صدور اعلامیه‌هایی مردم را تشویق به عضویت در آن می‌کرد.
پانویس
- ↑ تبریزی، «سرآمد اندیشه و جهاد»، ص۳.
- ↑ نیکبخت، اسماعیل زاده، زندگینامه و مبارزات شهید آیت‌الله قاضی طباطبائی، ۱۳۸۰ش، ص۹۶.
- ↑ روزنامه کیهان، ۱۳/۸/۱۳۵۸، ص ۱.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۰، ص۴۲۰ و ۴۲۱.
- ↑ نیکبخت، اسماعیل زاده، زندگینامه و مبارزات شهید آیت‌الله قاضی طباطبائی، ۱۳۸۰ش، ص۹۶.
- ↑ نیکبخت، اسماعیل زاده، زندگینامه و مبارزات شهید آیت‌الله قاضی طباطبائی، ۱۳۸۰ش، ص۹۶.
- ↑ روحانی، تحلیلی بر نهضت امام خمینی، ۱۳۶۱ش، ج۱، ص۴۳.
- ↑ قاضی طباطبایی، حجت الاسلام سیدمحمدتقی؛ زندگینامه آیت الله قاضی طباطبایی، نسخه خطی، ص ۱.
- ↑ نیکبخت؛ اسماعیل‌زاده، زندگینامه و مبارزات شهید آیت‌الله قاضی طباطبائی، ۱۳۸۰ش، ص۹۶.
- ↑ اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۴۷.
- ↑ باقری، خاطرات ۱۵ خرداد تبریز، ۱۳۷۴ش، ص۱۰۱.
- ↑ قاضی طباطبائی، قله شجاعت و ایثار، صص ۷۲-۷۵
- ↑ نیکبخت، اسماعیل زاده، زندگینامه و مبارزات شهید آیت‌الله قاضی طباطبائی، ۱۳۸۰ش، ص۲۶۵.
- ↑ آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مصاحبه با حسن نوربخش، ۲۱/۷/۱۳۷۶.
- ↑ امیداسلام شهید آیت الله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد، بهار ۱۳۸۸ش، ص ۱۳ و ۴۷۸.
- ↑ خاطرات و مبارزات شهید محلاتی، ۱۳۷۶، چ اول، ص ۹۱.
- ↑ صادقی، شهادت آیت الله قاضی طباطبایی اولین شهید محراب توسط منافقین، ۱۳۸۵ش، ص۱۴.
- ↑ روزنامه اطلاعات، ۱۳۵۸/۴/۱.
منابع
- ابراهیم‌نژاد، محمد؛ قاضی طباطبایی، قله شجاعت و ایثار، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز چاپ و نشر، ۱۳۷۳.
- آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، مصاحبه با حسن نوربخش، ۲۱/۷/۱۳۷۶.
- اسناد انقلاب اسلامی، ج ۳، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۴.
- امیداسلام شهید آیت الله حاج سیدمصطفی خمینی به روایت اسناد، بهار ۱۳۸۸، چ اول.
- باقری، علی؛ خاطرات ۱۵ خرداد تبریز، قسمت اول، تهران، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۴، چ اول.
- تبریزی، قاسم، «سرآمد اندیشه و جهاد (مروری بر حیات علمی و عملی عالم مجاهد شهید آیت الله سید محمد علی قاضی طباطبائی)»، مجله شاهد یاران، شماره ۵۱، بهمن ۱۳۸۸ش.
- خاطرات و مبارزات شهید محلاتی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۷۶.
- روحانی، سیدحمید، تحلیلی بر نهضت امام خمینی، تهران، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۶۱، چ دوم.
- روزنامه اطلاعات، ۱۳۵۸/۴/۱.
- روزنامه کیهان، ۱۳/۸/۱۳۵۸.
- صادقی، طیبه؛ شهادت آیت الله قاضی طباطبایی اولین شهید محراب توسط منافقین، مجله انقلاب اسلامی و دفاع مقدس «امید انقلاب» آبان ۱۳۸۵، شماره ۳۷۲، ص ۱۴.
- صحیفه امام خمینی(ره)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸، ج ۱۰، چ سوم.
- قاضی طباطبایی، حجت الاسلام سیدمحمدتقی؛ زندگینامه آیت الله قاضی طباطبایی، نسخه خطی، ص ۱.
- نیکبخت، رحیم؛ و اسمعیل زاده، صمد؛ زندگینامه و مبارزات شهید آیت الله قاضی طباطبائی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۰.
- روحانیان شهید شیعه
- روحانیان فعال در انقلاب اسلامی ایران
- امامان جمعه تبریز
- شاگردان امام خمینی
- شاگردان سید ابوالقاسم خویی
- روحانیان شیعه اهل ایران
- شهیدان محراب
- روحانیان تبعیدشده حکومت پهلوی
- شاگردان سید محسن طباطبائی حکیم
- سادات حسنی
- شاگردان سید صدرالدین صدر
- شاگردان سید محمد حجت کوهکمری
- شاگردان سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی
- دانشآموختگان حوزه علمیه قم (پس از سال ۱۳۰۰ شمسی)
- دانشآموختگان حوزه علمیه نجف (پس از سال ۱۲۰۰ قمری)
- نمایندگان امام خمینی در استانهای ایران
- مدفونان در تبریز