امامزاده یحیی بن زید (افغانستان)
 | |
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | یحیی بن زید بن علی بن حسین علیه‌السلام |
| لقب | قتیل جوزجان |
| خویشاوندان | زید بن علی |
| ولادت | ۱۰۷ق مدینه |
| محل زندگی | مدینه، کوفه،خراسان |
| وفات | 126ق. ، جوزجان در افغانستان |
| علت وفات | شهادت به دستور ولید بن یزید |
| مدفن | جوزجان |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام صادق(ع) |
| فعالیت‌ها | قیام علیه بنی امیه |
امامزاده یحیی بن زید بنای ساخته‌شده روی قبر یحیی بن زید (۱۰۷-۱۲۵ق) در افغانستان است. یحیی بن زید معاصر با امام صادق (ع)، در قیام علیه بنی‌امیه در جوزجان کشته شد. مرقد او در فاصله ۱.۵ کلیومتری شهر سرپل در ولایت سرپل افغانستان در جنوب ولایت جوزجان واقع است. در دهه ۱۳۸۰خورشیدی بنا و بارگاه جدیدی بر قبر یحیی بن زید ساخته شد که شامل ۲ طبقه و بخش‌های مختلف است. هر سال در زمان تحویل سال نو خورشیدی، در مزار این امامزاده و با حضور زائران علم بزرگی برافراشته می‌شود.
نام شخص مدفون در این مکان تا سال ۱۳۲۷ش مشخص نبوده و در بین اهالی، با نام «امام خُرد» مورد توجه بوده است. پس از آن بر اساس کتیبه‌ای قدیمی، شخص مدفون در بقعه، یحیی بن زید دانسته شد.
موقعیت
قبر یحیی بن زید در شهر سرپل افغانستان قرار دارد.[۱] این شهر مرکز ولایت سرپل است که تا ۱۳۶۷ش جزیی از ولایت جوزجان بوده است.[۲]
مدفن یحیی
بنا به منابع تاریخی، یحیی بن زید در جوزجان به شهادت رسید.[۳] [۴] برخی شهادت وی را در قریه ارغوی جوزجان که اکنون قراغو نامیده می‌شود دانسته‌اند.[۵] منابع زیدیه نیز جوزجان را محل شهادت و دفن یحیی می‌دانند.[۶] دعبل خزاعی، در شعر خود بنام قصیده تائیه، به قبر شهیدی از اهل بیت در جوزجان اشاره نموده است:
و اخری بارض الجوزجان محلها
و قبر بباخمری لدی الغربات
کشف الغمة، ج۲، ص۳۲۳
بُقعه‌ای که امروزه مزار یحیی بن زید قلمداد می‌شود، تا سال ۱۳۲۷ش به نام «امام خُرد» شهرت داشته و در این سال پس از خواندن کتبیه موجود در بقعه و تطبیق آن بر تاریخ، شخص دفن شده در آن، یحیی بن زید دانسته شد.[۷]
مشخصات بنای زیارتگاه
در ابتدای دهه ۱۳۸۰خورشیدی توسط سیدمحمدعلی عالمی بلخابی با کمک شیعیان افغانستان و دولت ایران،[۸] بنا و بارگاه جدیدی بر قبر یحیی بن زید ساخته شد که شامل ۲ طبقه است و چند اتاق و رواق مخصوص امور فرهنگی و اداری، مهمان‌سرا و آسایشگاه خدام و زوار در آن در نظر گرفته شده است.[۹] ارتفاع طبقه اول ۴.۵ متر است. یک مناره در قسمت ورودی شرقی بنا به بلندی ۲۲ متر ساخته شده است. همچنین گنبد این بنا حدود ۲۵ متر ارتفاع، و ۱۶ ستون دارد. صحن مرکزی بنای زیارتگاه نیز به مساحت ۴۶۲۱ متر مربع و دارای ۴ درب ورودی است. همچنین در قسمت شمالی بنا، ۸۵۰ متر مربع برای ساخت تأسیسات شامل منبع آب، آشپزخانه و سردخانه ایجاد شده است.[۱۰]
همه ساله در آستانه تحویل سال نو خورشیدی، مزار این امامزاده، از سرتاسر افغانستان زائران را به سوی خود جلب می‌کند. در لحظه تحویل سال نو در جوار مزار، عَلَم بزرگی با حضور مقامات دولتی و شخصیت‌های مذهبی و عموم مردم بر افراشته می‌شود و تا ۴۰ روز هم‌چنان بر افراشته می‌ماند و در روز چهلم با انجام مراسمی علم به جایگاه اصلی خود در داخل زیارتگاه باز می‌گردد.[۱۱]
مطالعه بیشتر
- احمدی‌نژاد بلخی، سیدحسن، «آفتاب جوزجان:بررسی قیام امامزاده یحیی بن زید علی بن الحسین(ع)»
- اندیشه خراسانی، محمدعلی، «خورشید جوزجان: سیره و قیام یحیی بن زید(ع)»
- اندیشه خراسانی، محمدعلی، «سردار بی‌سر: پژوهشی درباره امامزاده یحیی بن زید»
- فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، «قیام یحیی بن زید(ع):بررسی زندگانی و قیام یحیی بن زید شهید(ع) و بقاع منسوب به وی در شهرهای جوزجان افغانستان، میامی مشهد، گنبد کاووس و کلیدرنیش»
پانویس
- ↑ «یحیی بن زید زیارتگاه و مأمنی برای مردم در سرپل»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «معرفی ولایت سرپل»، سایت پژواک.
- ↑ البلدان، ص۷۹.
- ↑ معجم البلدان، ج۲، ص ۱۸۲.
- ↑ منهاج، طبقات ناصری، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۸۸.
- ↑ محلی، حدائق الوردیه...، مکتبة بدر، ج۱، ص ۲۷۰.
- ↑ واحدی جوزجانی، «مدفن حضرت یحیی بن زید در جوزجانان»، سایت بنیاد اجتماعی و فرهنگی بیاتی.
- ↑ «نگاهی به حیات علمی و مبارزات سیاسی آیت الله "سید محمدعلی عالمی بلخابی»، خبرگزاری ابنا.
- ↑ ««یحیی بن زید» زیارتگاه و مأمنی برای مردم در سرپل»، خبرگزاری فارس.
- ↑ ««یحیی بن زید» زیارتگاه و مأمنی برای مردم در سرپل»، خبرگزاری فارس.
- ↑ ««یحیی بن زید» زیارتگاه و مأمنی برای مردم در سرپل»، خبرگزاری فارس.
منابع
- اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، تبریز، بنی هاشمی، چاپ اول، ۱۳۸۱ق.
- محلی، حمید بن احمد، الحدائق الوردیة فی مناقب الأئمة الزیدیة، یمن، مکتبة بدر.
- منهاج، سراج، طبقات ناصری (تاریخ ایران و اسلام)، تهران، دنیای کتاب، چ اول، ۱۳۶۳ش.
- نجاتی، رحمت الله، «یحیی بن زید»، در مجله یغما، ش ۲۸۳، فروردین ۱۳۵۱ش.
- ««یحیی بن زید» زیارتگاه و مأمنی برای مردم در سرپل»، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: ۱۸ مهر ۱۳۹۴ش.
- «معرفی ولایت سرپل»، سایت پژواک.
- واحدی جوزجانی، «مدفن حضرت یحیی بن زید در جوزجانان»، در سایت بنیاد اجتماعی و فرهنگی بیاتی، بازدید شده در: ۲۳ اسفند ۱۳۹۵.
- «نگاهی به حیات علمی و مبارزات سیاسی آیت الله "سید محمدعلی عالمی بلخابی»، خبرگزاری ابنا، نشر:۱۱شهریور ۱۴۰۰ش، بازدید:۱۲شهریور ۱۴۰۰ش.