رجبعلی خیاط

از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از رجب علی خیاط)
رجبعلی خیاط
تصویری از شیخ رجبعلی خیاط
تصویری از شیخ رجبعلی خیاط
اطلاعات فردی
نام کاملرجبعلی نکوگویان معروف به شیخ رجبعلی خیاط
تاریخ تولد۱۲۶۲ش
زادگاهتهران
تاریخ وفات۱۳۴۰ش
محل دفنقبرستان ابن‌بابویه
شهر وفاتتهران
اطلاعات علمی
استادانمحمدعلی شاه‌آبادی، محمدتقی بافقی
شاگردانمحمداسماعیل دولابیسید ابوالقاسم شجاعی • عبدالکریم حامد • ابوالحسن شیخ • عبدالکریم روشن


رجبعلی خیاط (۱۲۶۲ ـ ۱۳۴۰ش) با نام اصلی رجبعلی نکوگویان، استاد اخلاق در تهران که شاگردانی را تربیت کرده‌ است. او در طول عمر خود به خیاطی مشغول بود و در جلسات خصوصی خود، اشعار عرفانی حافظ شیرازی را شرح و تفسیر می‌داد. دوران جوانی رجبعلی خیاط را سرآغاز تحول و رسیدن به کمالات معنوی دانسته‌اند. برخی پژوهشگران، ادعاهایی نظیر دیدار با امام زمان (عج) و کرامات نسبت‌داده‌شده به وی را مورد نقد قرار داده‌اند. او در تحولات سیاسی عصر خود حضور نداشت اما شاگردان و دوستانش را از همکاری با حکومت پهلوی برحذر می‌داشت.

زندگی‌نامه

رجبعلی نکوگویان مشهور به «شیخ رجبعلی خیاط» و «جناب شیخ» در سال ۱۲۶۲ش، مصادف با حکومت قاجاریه و پهلوی در تهران متولد شد.[۱] پدرش، مشهدی‌باقر، یک کارگر ساده بود که در دوازده سالگیِ رجبعلی از دنیا رفت.[۲] او در جوانی برای گذراندن زندگی، شغل خیاطی را پیشه خود قرار داد و تا آخر عمر به این کار اشتغال داشت.[۳]

در مورد تحصیلات شیخ گفته شده که او تحصیلات رسمی حوزوی و کلاسیک نداشت[۴] و مسیر سیر و سلوکی را که به او نسبت می‌دهند، بیشتر بدون استاد گذرانده‌ است؛[۵] اما از جلسات و منابر افرادی چون برهان‌الدین خوراسگانی، محمدعلی شاه‌آبادی، محمدتقی بافقی و میرزا جمال اصفهانی بهره برده‌ است.[۶] محمداسماعیل دولابی، سید ابوالقاسم شجاعی، عبدالکریم حامد، علی مدرسی، عبدالعلی گویا و ابوالحسن شیخ از شاگردان رجبعلی خیاط بوده‌اند.[۷]

رجبعلی خیاط در دیداری که با سید محمدهادی میلانی داشت، مبدأ تحول و نقطه عطف زندگی معنوی خود را در امتناع و رد دعوت به گناه از سوی دختری زیبا از بستگانش، ذکر کرده‌ است.[۸] شیخ رجبعلی در ۲۲ شهریور سال ۱۳۴۰ش در ۷۸ سالگی درگذشت[۹] و در قبرستان ابن‌بابویه شهر ری دفن شد.[۱۰]

ویژگی‌ها

بنابر نقل محمد محمدی ری‌شهری، رجبعلی خیاط، فردی ساده‌زیست انسان‌شناس و عارفی بی‌نظیر بوده‌ است که در جلسه‌های عمومی و در برخوردهای خصوصی به تربیت افراد می‌پرداخت.[۱۱]

در کتاب «عرشیِ خاک‌نشین» برای او ویژگی‌هایی ذکر شده‌ است:

  1. ساده‌گویی و بی‌تکلفی
  2. ولایت‌پذیری و توسل به معصومان(ع)
  3. اخلاص
  4. شب‌زنده‌داری
  5. محبت داشتن به خداوند
  6. غنیمت شمردن فرصت جوانی
  7. مراقبت و مداومت در تهذیب نفس
  8. پرهیز از دنیاطلبی
  9. پرهیز از حب نفس
  10. اجتناب از تضییع حقوق دیگران[۱۲]

رجبعلی خیاط ارادت خاصی به حافظ شیرازی داشت و او را تنها شاعر عارف شیعه می‌دانست و در جلسات خصوصی خود، اشعار عرفانی‌اش را شرح و تفسیر می‌داد.[۱۳] همچنین او علاقه زیادی به اشعار «هادی پیشرفت» (۱۲۸۶ش ۱۳۳۹ش) متخلص به «رنجی» داشت.[۱۴] گفته می‌شود وی به اشعار مثنوی مولوی نقدهایی داشته‌ است.[۱۵] او در تحولات سیاسی عصر خود، حضور نداشت، اما توصیه‌ها و موعظه‌هایش گویای مخالفت او با حکومت پهلوی و سیاستمداران آن بوده‌ است.[۱۶]

دیدگاه‌ها در مورد او

کتاب کیمیای محبت

برخی رجبعلی را دارای کرامات و ویژگی‌هایی همچون دیدار مکرر با معصومان (ع)،[۱۷] تشبیه او به حضرت یوسف (ع)، هم‌ردیفی با پیامبران،[۱۸] معجزه باهره[۱۹] و نداشتن استاد در برنامه‌های عرفانی[۲۰] دانسته‌اند که این نگاه، انتقاداتی را در پی داشته‌است.

منصور کیانی در کتاب «عارف‌سازی و معرفت‌سوزی» منتشر شده در سال ۱۳۸۶ش این ویژگی‌ها را به چالش کشیده‌است. همچنین علی‌اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، آموزه‌های عرفانی را مخصوص خواص دانسته و معتقد است علم و معرفت، رکن مهم عرفان است و باید در ترویج عارفانی مانند: محی الدین که مؤسس عرفان نظری هستند، کوشید و از الگو قرار دادن افراد فاقد این ویژگی‌ها پرهیز نمود.[۲۱] رسول جعفریان در یادداشتی به گسترش داستان‌سرایی‌ها دربارهٔ اشخاصی مثل رجبعلی خیاط و دیگران هشدار داده و تصریح می‌کند که پاکی شخصی این افراد، ارتباطی به این داستان‌سرایی‌ها ندارد.[۲۲]

تک‌نگاری

در مورد زندگی‌نامه، گفته‌ها و خاطرات شیخ رجبعلی، کتاب‌هایی نوشته شده‌است؛ از جمله: دو کتاب «تندیس اخلاص» و «کیمیای محبت» توسط محمد محمدی ری‌شهری؛ «خاطرات جناب شیخ رجبعلی نکوگویان و دیگر دوستان»، نوشته رضا حسین‌پور؛ عرشیِ خاک‌نشین «بررسی سیرهٔ اخلاقی عرفانی مرحوم شیخ رجبعلی نکوگویان (خیاط)» نوشته مرتضی اسماعیل‌زاده.[۲۳]

پانویس

  1. محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۳۱؛ کیانی، عارف‌سوزی و معرفت‌سوزی، ۱۳۸۶ش، ص۱۵.
  2. محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۳۱.
  3. «کیهان فرهنگی، شمارۀ ۲۰۳، ۱۳۸۲ش».
  4. مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه، زندگینامه مشاهیر ایران و جهان، ج۳، ص۳۸۶.
  5. اسماعیل‌زاده، عرشیِ خاک‌نشین، ۱۳۸۵ش، ص۲۰.
  6. محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۷۷ـ ۷۸.
  7. اسماعیل‌زاده، عرشیِ خاک‌نشین، ۱۳۸۵ش، ص۲۳ ـ ۲۷؛ پروین‌زاده، مقام عشق، ۱۳۸۶ش، ص۹۳.
  8. محمدی ری‌شهری، تندیس اخلاص، ۱۳۷۶ش، ص۸؛ محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۸۲؛ پیوندی، «همچو یوسف! گلشنی در زندگی و عارفانه‌های شیخ رجبعلی خیاط (نکوگویان)»، ص۵۴.
  9. محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۲۶۲.
  10. چه کسانی در ابن‌بابویه مدفونند؟ سایت تبیان.
  11. محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۲۱؛ محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۳۲؛محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۶۳؛ محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۸۲.
  12. اسماعیل‌زاده، عرشیِ خاک‌نشین، ۱۳۸۵ش، ص۳۷ ـ۱۴۰.
  13. پروین‌زاده، آزادی، مقام عشق، ۱۳۸۶ش، ص۱۳۹.
  14. پروین‌زاده، آزادی، مقام عشق، ۱۳۸۶ش، ص۱۱۱.
  15. محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۶۷ـ ۶۸.
  16. محمدی ری‌شهری، کیمیای محبت، ۱۳۸۰ش، ص۷۱ـ ۷۴.
  17. کیانی، عارف‌سوزی و معرفت‌سوزی، ۱۳۸۶ش، ص۱۳۹ـ ۱۴۸.
  18. کیانی، عارف‌سوزی و معرفت‌سوزی، ۱۳۸۶ش، ص۴۰ ـ ۵۰.
  19. کیانی، عارف‌سوزی و معرفت‌سوزی، ۱۳۸۶ش، ص۵۹ ـ ۶۰.
  20. کیانی، عارف‌سوزی و معرفت‌سوزی، ۱۳۸۶ش، ص۱۰۵ـ ۱۰۸.
  21. «انتقاد رشاد از عرفان سید حسین نصر و رجبعلی خیاط»، پایگاه خبری پارسینه.
  22. جعفریان، «تصوف در لباس جدید»، خبرآنلاین.
  23. اسماعیل‌زاده، عرشیِ خاک‌نشین، ۱۳۸۵ش، ص۲۷.

منابع

  • «مقام عشق»، کیهان فرهنگی، شمارهٔ ۲۰۳، ۱۳۸۲ش.
  • اسماعیل‌زاده، مرتضی، عرشیِ خاک‌نشین: بررسی سیرهٔ اخلاقی / عرفانی مرحوم شیخ رجبعلی نکوگویان (خیاط)، قم، نشر معارف، ۱۳۸۵ش.
  • انتقاد رشاد از عرفان سید حسین نصر و رجبعلی خیاط، پایگاه خبری تحلیلی پارسینه، تاریخ درج مطلب: ۱۹ اسفند ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
  • پروین‌زاده، مهدی، آزادی، مریم، مقام عشق:کتاب فرهنگ۲، یادنامه جناب شیخ رجب‌علی خیاط، چاپ سوم، تهران، مؤسسهٔ کیهان، ۱۳۸۶ش.
  • پیوندی، محمدرضا، همچو یوسف! گلشنی در زندگی و عارفانه‌های شیخ رجبعلی خیاط (نکوگویان)، مجله مربیان، شماره ۲۶، زمستان ۱۳۸۶ش.
  • جعفریان، رسول، «تصوف در لباس جدید»، خبرگزاری تحلیلی ایران خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۴ اسفند ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۲ش..
  • چه کسانی در ابن‌بابویه مدفونند؟، سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: ۱۳۸۷/۰۲/۱۴ش، تاریخ بازدید: ۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
  • کیانی، منصور، عارف‌سوزی و معرفت‌سوزی:نقدی بر نقل کرامات رجبعلی خیاط، قم، انتشارات حسنین(ع)، ۱۳۸۶ش.
  • محمدی ری‌شهری، محمد و علی‌عسکری، سعیدرضا، کیمیای محبت، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۷۹ش.
  • محمدی ری‌شهری، محمد، تندیس اخلاص، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۷۶ش.
  • مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه، زندگینامهٔ مشاهیر ایران و جهان، اصفهان، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، ۱۳۹۰ش.
  • مصباح یزدی، محمدتقی، رستگاران، چاپ سوم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، ۱۳۸۸ش.