دخیل بستن
| دخیل‌بستن | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات آئین | |
| زمان‌برگزاری | ایام مختلف |
| مکان برگزاری | ضریح امامزاده‌ها |
| منشأ تاریخی | مذاهب و ادیان مختلف |
| اشیاء و نمادها | نخ و پارچه |
| آیین‌های مهم | |
| سینه‌زنی • افطاری • تشییع جنازه • تعزیه خوانی سایر آیین‌ها | |
دَخیل‌ْ‌بَستَن گرهزدن چیزی به ضریحِ یکی از بزرگان یا به هرچیزی که فرد آن را متبرک می‌داند. دخیل‌بستن معمولا برای شفای مریض و روا شدن حاجت انجام می‌شود. پیامبر(ص) در غزوه حُنَیْن، دخیل بستن را عملی شرک‌آمیز خواند و مراجع تقلید نیز این عمل را از خرافات دانسته‌اند. دخیل بستن با تبرک که در دین اسلام تأیید شده، متفاوت است. در سراسر دنیا، مردم هر ناحیه بنابر باورهای خود به درخت، پل و کمربند دخیل می‌بندند.
مفهوم‌شناسی
دخیل‌بستن، گرهزدن پاره و کهنه پارچه[۱] به ضریحِ یکی از بزرگان، درخت و هرچیزی که فرد متبرک می‌داند، برای روا شدن خواسته است؛[۲] البته گاهی دخیل بستن به معنای توسل به معصومین(ع) و انسان‌های صالح[۲] نیز به کار می‌رود.
دخیل بستن با دخیل متفاوت است؛[۳] دخیل به معنای پناهنده[۴] مانند پناهندگی سیاسی[۵] و همچنین میهمان است.[۶] بعضی منابع این دو واژه را ذیل یک مدخل آورده‌اند.[۷]
تفاوت با تبرک
تبرک عملی دینی، به معنای درخواست خجستگی، میمنت و نوعی طلب التفات و لطف از خداوند یا موجوداتی مقدس است که نزد خدا احترامی خاص دارند و از منظر دین تایید شده است [۸] مانند استلام حجرالاسود[۹](لمس و بوسه بر حجرالاسود که در دیوار کعبه است) اما دخیل بستن با اینکه با همان نیت صورت می‌گیرد ولی از منظر دین تایید نشده است.[۱۰]
انگیزه‌ها
آنگونه که در گزارش‌های تاریخی نقل شده، بعضی از مردم به جهت درمان مریضی و بهبود کامل اقدام به دخیل بستن همراه با نذر و نیاز می‌کردند؛[۱۱] مانند دخیل بستن به ضریح پیران، قدیسان، سقاخانه‌ها و درختان مقدس.[۱۲]
نگاه اسلام
در غزوه حنین، مشرکان به درختی لباس‌ها و اسلحه‌های خود را آویزان می‌نمودند و به آن تبرک می‌جستند و مسلمانان از پیامبر(ص) خواستند که برای آنها نیز ذات انواط[یادداشت ۱] فراهم کند. پیامبر(ص) به خداوند قسم خورد رفتار آنان مانند قوم بنی‌اسرائیل در آیه ۱۳۸ سوره اعراف است که خداوندی شبیه بُت برای پرستش طلب می‌کردند.[۱۳]
مخالفت مراجع
مراجع تقلید نظیر آیت‌الله وحید خراسانی،[۱۴] آیت‌الله مکارم شیرازی[۱۵] و آیت‌الله نوری همدانی،[۱۴] دخیل بستن را عملی خرافی دانسته‌اند.[۱۶] آیت‌الله جوادی آملی معتقد است هیچ دستورالعملی از سوی امامان(ع) در خصوص دخیل بستن وجود ندارد.[۱۷]
گستره
دخیل بستن با تنوع در جغرافیا و گونه همچنان وجود دارد.[۱۶] در میان قوم کُرد، برخی هنگام عروسی نزد مقبره بزرگانشان نظیر پیرِ شالیار رفته و به دیوارها دخیل می‌بندند.[۱۸] مردم جنوب ایران نیز برخی از درختان بومی منطقه نظیر کُنار و خَرْگ را واسطه شفای بیماری‌ها و حتی بچه‌دار شدن دانسته و به شاخه‌های آنها دخیل می‌بندند؛ مانند درخت کنار ۲۰۰ ساله خواجه کریم در برکه تِلا.[۱۹]
در اسکاتلند درختی وجود دارد که مردم به آن دخیل می‌بندند و بدنه درخت با سکه‌هایی که دخیل بسته شده پوشانده شده است.[۲۰] دخیل بستن به روی کمر با قلاب،[۲۱] دخیل بستن روی پل هُوهِنْتْسْوِلْرِنْ بِرُوکِه شهر کُلن آلمان،[۲۲] قفل بستن زوج‌ها روی پل در مسکو،[۲۲] وَرشو و پاریس برای استحکام بیشتر زندگی، [۲۲] دخیل بستن به توالت معبدی در ژاپن[۲۳] و دخیل بستن در بریتانیا[۲۴] از جمله این رفتارها در سراسر جهان است.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ دهخدا و دیگران، لغتنامه، ذیل واژه دخیل بستن، ج۷، ص۱۰۵۰۰.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ «شیعه و دخیل بستن - بوسیدن مهر»، تارنمای پرسمان.
- ↑ معین، لغتنامه، ۱۳۸۶ش، ذیل واژه دخیل، ج۱، ص۶۶۳؛ دهخدا و دیگران، لغتنامه، ذیل واژه دخیل بستن، ج۷، ص۱۰۵۰۰.
- ↑ معین، لغتنامه، ۱۳۸۶ش، ذیل واژه تفاخر، ج۱، ص۶۶۳.
- ↑ ذیلابی، «دخیل»، ج۱۷، ص۴۰۴.
- ↑ دهخدا و دیگران، لغتنامه، ذیل واژه دخیل بستن، ج۷، ص۱۰۵۰۰.
- ↑ ذیلابی، «دخیل»، ج۱۷، ص۴۰۴.
- ↑ حمادة الجبرین، تسهیل العقیدة الاسلامیة، دارالعصیمی، ج۱، ص۲۸۷
- ↑ ازرقی، اخبار مکة، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۳۰.
- ↑ جمعی از نویسندگان، تبرک، ۱۳۹۳ش، ص۱۰۹.
- ↑ جوادی یگانه و زادقناد، ایرانیان در زمانه پادشاهی، ۱۳۹۴ش، ج۴، ص۱۱۸.
- ↑ یونس کرامتی، «پزشکی اسلامی»،ص۵۵۲۴.
- ↑ آلوسی، تفسیر روح‌المعانی، ج۵، ص۴۱؛ جمعی از نویسندگان، تبرک، ۱۳۹۳ش، ص۱۰۹.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ «استفتاء از مراجع عظام؛ دخیل بستن بدعت و عملی خرافی است»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه علمیه قم.
- ↑ «استفتاء درباره اعتقاد به تقدس درختان»،پایگاه اطلاع رسانی آیت الله العظمی مکارم شیرازی.
- ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ «دخیل بستن به شاخه‌های درختان/اسلام دین مقابله با خرافات است»، خبرگزاری شبستان.
- ↑ «بدعتی به نام دخیل بستن به ضریح»، خبرگزاری فارس.
- ↑ شمس، فولکلور و تاریخ کرد، ۱۳۹۳ش، ص۳۱۸.
- ↑ یونس کرامتی، «پزشکی اسلامی»،ص۵۵۲۴.
- ↑ «دخیل بستن بدعت و عملی خرافی است»، خبرآنلاین.
- ↑ «دخیل بستن به روی کمر با قلاب»، پایگاه خبری تدبیر.
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ ۲۲٫۲ «رسم عجیب آلمانی ها در آغاز ازدواج»، تارنمای خبری سیاسی.
- ↑ «دخیل بستن ژاپنی‌ها به توالت معبد»، خبرگزاری میزان.
- ↑ «استفتاء از مراجع عظام؛ دخیل بستن بدعت و عملی خرافی است»، پایگاه خبری حوزه.
یادداشت
- ↑ ذاتِ اَنْواط درخت سدر است که سرسبزی‌اش موجب شده بود تا در میان کفار جاهلی مقدس جلوه کند.(ابن قلیچ، الإشارة إلی سيرة المصطفی، ۱۴۱۶ق، ص۳۱۸) همه ساله در روزی مشخص گرد آن جمع می‌شدند و سلاح‌ها و لوازم جنگی خود را از آن آویزان می‌نمودند و دور آن طواف می‌کردند.(دهخدا و دیگران، لغتنامه، ذیل واژه ذات انواط، ج۸، ص۱۱۴۷۵)
منابع
- آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسير القرآن العظيم و السبع المثانی، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق.
- ابن قلیچ، مغلطای، الإشارة إلی سيرة المصطفی، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۶ق.
- ازرقی، محمد بن عبد الله، اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، بیروت، دار الاندلس، ۱۴۱۶ق.
- «استفتاء از مراجع عظام؛ دخیل بستن بدعت و عملی خرافی است»، پایگاه خبری حوزه، تاریخ درج: ۲۲ اردیبهشت ۱۳۸۹، تاریخ بازدید: ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۸.
- «استفتاء درباره اعتقاد به تقدس درختان»،پایگاه اطلاع رسانی آیت الله العظمی مکارم شیرازی، تاریخ درج: بیتا، تاریخ بازدید: ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۸.
- «بدعتی به نام دخیل بستن به ضریح»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج: ۲۲ مرداد ۱۳۹۵، تاریخ بازدید: ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۸.
- جمعی از نویسندگان، تبرک، تهران، مشعر، بی‌چا، ۱۳۹۳ش.
- یونس کرامتی، «پزشکی اسلامی»، دانشنامه بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، بیتا.
- جوادی یگانه، محمدرضا و سعیده زادقناد، ایرانیان در زمانه پادشاهی، تهران، وزارت کشور، چاپ اول، ۱۳۹۴ش.
- حمادة الجبرین، عبدالله بن عبدالعزیز، تسهیل العقیدة الاسلامیة، بی جا، دار العصیمی، چاپ دوم، بی تا.
- «دخیل بستن به شاخه‌های درختان/اسلام دین مقابله با خرافات است»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج: ۴ مرداد ۱۳۹۴، تاریخ بازدید: ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۸.
- «دخیل بستن بدعت و عملی خرافی است»، خبرآنلاین، تاریخ درج: ۲۲ اردیبهشت ۱۳۸۹، تاریخ بازدید: ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۸.
- «دخیل بستن به روی کمر با قلاب»، پایگاه خبری تدبیر، تاریخ درج: ۱۴ بهمن ۱۳۹۲، تاریخ بازدید: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۸.
- «دخیل بستن ژاپنی‌ها به توالت معبد»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج: ۱۴ بهمن ۱۳۹۲، تاریخ بازدید: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۸.
- ذیلابی، نگار، «دخیل»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائره المعارف اسلامی، ۱۳۹۱ش.
- «رسم عجیب آلمانی ها در آغاز ازدواج »، تارنمای خبری سیاسی، تاریخ درج: ۹ آذر ۱۳۹۳، تاریخ بازدید: ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۸.
- شمس، اسماعیل، فولکلور و تاریخ کرد، قم، مجمع ذخایر اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
- «شیعه و دخیل بستن - بوسیدن مهر»، تارنمای پرسمان، تاریخ درج: ۲۱ اسفند ۱۳۹۰، تاریخ بازدید: ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۸.
- معین، محمد، لغتنامه، تهران، اَدِنا، چاپ چهارم،۱۳۸۶ش.
پیوند به بیرون