خطبه‌خوانی (آیین)
| خطبه‌خوانی | |
|---|---|
 آیین خطبه‌خوانی در صحن پیامبر اعظم حرم امام رضا(ع) | |
| زمان‌برگزاری | شب شهادت امام حسین(ع) و شب شهادت امام رضا(ع) |
| مکان برگزاری | حرم امام رضا(ع)، مشهد |
| منشأ تاریخی | قرن ۱۲ قمری |
| ثبت ملی | شده است |
| آیین‌های مهم | |
| سینه‌زنی • افطاری • تشییع جنازه • تعزیه خوانی سایر آیین‌ها | |
خطبه‌خوانی مراسمی است که هرساله در شب شهادت امام حسین(ع) و شب شهادت امام رضا(ع) در حرم امام رضا(ع) برگزار می‌شود. در این مراسم، خادمان و تولیت آستان قدس رضوی، درحالی‌که شمع‌های روشن در دست دارند، به عزاداری و قرائت خطبه ویژه این شب می‌پردازند و فرارسیدن ایام عزا را به امام رضا(ع) تسلیت می‌گویند. قدمت این آیین را مربوط به قرن ۱۲ق دانسته‌اند.
شیوه برگزاری
آیین خطبه‌خوانی هرساله در شب عاشورا و شب شهادت امام رضا(ع)، در حرم رضوی برگزار می‌شود.[۱] در این مراسم، خادمان و تولیت آستان قدس رضوی پس از نماز مغرب و عشاء، ضمن حمل شمع‌های روشن و تشکیل حلقه‌ای انسانی در صحن حرم رضوی، به عزاداری و سوگواری می‌پردازند.[۲] مرثیه‌سرایی، قرائت خطبه و تسلیت‌گفتن به امام رضا(ع) و امام زمان(عج)، از برنامه‌های این مراسم است.[۳] از آن‌جاکه این مراسم با محوریت خدام و مسئولان حرم برگزار می‌شود، در میان خدام با عنوان «مراسم غلام‌های امام رضا» شناخته می‌شود.[۴]
در خطبهٔ این مراسم، پس از شهادت به یگانگی خدا، حمد و ستایش پروردگار، درود بر پیامبر اسلام(ص) و ائمه دوازده‌گانه شیعه، یاد و خاطره شهدا و امام خمینی گرامی داشته می‌شود و برای سلامتی و طول عمر رهبر جمهوری اسلامی ایران دعا می‌شود.[۵] این مراسم که از ابتدا در صحن انقلاب اسلامی (صحن عتیق سابق) برگزار می‌شد، از سال۱۴۰۱ش به بعد و با تصمیم تولیت آستان قدس رضوی، به صحن پیامبر اعظم(ص) منتقل گردید.[۶] این تغییر مکان، باعث گسترش دامنه این مراسم شده و علاوه بر خدام حرم، فرصتی برای حضور زائران و مجاوران فراهم آورده است.[۷]
تاریخچه
_%D8%AD%D8%B1%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B1%D8%B6%D8%A7(%D8%B9).jpg)
آیین خطبه‌خوانی از دوره صفویه به سه شیوهٔ خطبه‌خوانی شب عاشورا، خطبه‌خوانی شب شهادت امام رضا(ع) و خطبه‌خوانی تحویل کشیک خدام، در حرم امام رضا(ع) اجرا می‌شود.[۸] همچنین در مراسم صُفّه نیز بخشی با عنوان خطبه‌خوانی اجرا می‌شود.[۹] خطبه‌خوانی شب عاشورا و خطبه‌خوانی شب شهادت امام رضا(ع) آیینی است که براساس وقف‌نامه علیشاه، حاکم وقت خراسان، در سال ۱۱۶۰ق پایه‌گذاری شده است.[۱۰] این آیین در زمستان ۱۴۰۲ش به ثبت ملی رسید.[۱۱]
سیدعلی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، در ۱۹ آذر ۱۳۵۷ش، هم‌زمان با شب عاشورا، سخنرانی‌ای را در اجتماع راهپیمایان مشهد ایراد کرد و خطبه شب عاشورا را در حرم امام‌رضا(ع) به نام امام خمینی خواند و با این اقدام، شیوه سنتی حکومت پهلوی را که تا پیش از آن، آیین خطبه‌خوانی را با دعا برای محمدرضا پهلوی اجرا می‌کرد، برهم زد.[۱۲]
پانویس
- ↑ انوری، «سنجش و ارزیابی مراسم آیینی(آیین خطبه‌خوانی شب شهادت امام رضا(ع))، ص۵۰.
- ↑ انوری، «سنجش و ارزیابی مراسم آیینی(آیین خطبه‌خوانی شب شهادت امام رضا(ع))، ص۵۰.
- ↑ «آیین خطبه‌خوانی»، سایت پنجره فولاد.
- ↑ «آیین خطبه‌خوانی میراثی از دوران صفویه»، سایت سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
- ↑ «آیین خطبه‌خوانی»، سایت پنجره فولاد.
- ↑ «مکان و نحوه برگزاری مراسم»، بلاگ نسیم رضوان.
- ↑ «مکان و نحوه برگزاری مراسم»، بلاگ نسیم رضوان.
- ↑ «احکام ثبت ملی آیین‌های خطبه‌خوانی و صفه‌خوانی حرم رضوی رونمایی شد»، سایت ایبنا.
- ↑ «احکام ثبت ملی آیین‌های خطبه‌خوانی و صفه‌خوانی حرم رضوی رونمایی شد»، سایت ایبنا.
- ↑ «آیین خطبه‌خوانی»، سایت پنجره فولاد.
- ↑ «آیین خطبه‌خوانی میراثی از دوران صفویه»، سایت سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
- ↑ «نگاهی به زندگینامه‌ی حضرت آیت الله‌العظمی سید علی حسینی خامنه‌ای»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
منابع
- انوری، سید علیرضا، «سنجش و ارزیابی مراسم آیینی(آیین خطبه‌خوانی شب شهادت امام رضا(ع))، در مجله دین‌پژوهی و کارآمدی، شماره۱، پاییز ۱۴۰۰ش.
- «آیین خطبه‌خوانی»، سایت پنجره فولاد، تاریخ بازدید: ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ش.
- «احکام ثبت ملی آیین‌های خطبه‌خوانی و صفه‌خوانی حرم رضوی رونمایی شد»]، سایت ایبنا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ تیر ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲۷ شهریور ۱۴۰۳ش.
- «سنت هزار ساله مراسم صفه و آیین۵۰۰ساله خطبه‌خوانی حرم مطهر رضوی به ثبت ملی رسید»، سایت سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ش.
- «آیین خطبه‌خوانی»، بلاگ نسیم رضوان، تاریخ درج مطلب: ۲۴ مرداد ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ش.
- «نگاهی به زندگینامه‌ی حضرت آیت‌‌الل ه‌العظمی سید علی حسینی خامنه‌ای»، پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، تاریخ درج مطلب: ۱ فروردین ۱۳۶۸ش، تاریخ بازدید: ۲۷ شهریور ۱۴۰۳ش.