جهاد زن
جهاد زن به‌معنی مبارزه نظامی زنان با دشمن است. فقیهان، جهاد ابتدایی را بر زنان واجب ندانسته، ولی جهاد دفاعی را بر همهٔ افراد جامعه واجب شمرده‌اند. البته حضور زنان برای مداوای مجروحان و مانند آن در هر نوع جنگی جایز است.
در منابع حدیثی، شوهرداری نیکو، تحمّل ناملایماتِ رفتاری همسر، خانه‌داری و بارداری، جایگزین جهاد نظامی برای بانوان شمرده شده‌اند.
حکم فقهی
فقیهان شیعه و اهل‌سنت معتقدند، جهاد بر زن واجب نیست.[۱] صاحب‌جواهر آن را مورد اجماع عالمان اسلامی می‌داند.[۲] حتی برخی، جهاد برای زن را غیر مشروع شمرده‌اند.[۳] البته فقیهان، این حکم را مربوط به جهاد ابتدایی می‌دانند،[۴] در جهاد دفاعی، جهاد و دفاع بر همه افراد جامعه، از جمله زنان- اگر نیاز به آن‌ها باشد - واجب شمرده شده است.[۵]
به گفته علامه طهرانی از عالمان شیعه، مراد از واجب نبودن جهاد بر زن، آن است که بانوان نباید در زد و خورد مداخله کنند، نه اینکه حضورشان در میدان جنگ و کمک در امور دیگری، مثل مداوای مجروحان جایز نباشد.[۶] در منابع تاریخی نیز گزارش‌هایی از حضور بانوان در نبردهای پیامبر(ص) مشاهده می‌شود. به نوشتهٔ واقدی در مغازی، در جنگ اُحد ۱۴ زن، از جمله حضرت فاطمه(س) و عایشه حضور داشتند که به تهیه آذوقه، رساندن آب و مداوای زخمی‌ها می‌پرداختند.[۷]
جهاد از واجبات[۸] و فروع دین اسلام،[۹] به تلاش طاقت‌فرسا در جنگ با دشمن تعریف شده[۱۰] و به طور ویژه، در معنای مبارزهٔ نظامی و مسلّحانه به‌کار رفته است.[۱۱] آیت‌الله خامنه‌ای جهاد را بر زن و مرد واجب شمرده و نقش هر کدام را در این عرصه مختلف می‌داند.[۱۲] وی همچنین با استناد به برخی آیات و روایات، برای جهاد مفهومی وسیع قائل شده و آن را شامل هرگونه تلاش در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، علمی، اقتصادی، فرهنگی و... دانسته است.[۱۳]
جایگزین جهاد برای زن
«جِهَادُ الْمَرْأَةِ حُسْنُ التَّبَعُّل»
جهاد زن، نیکو شوهرداری است.
کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۵۰۷.
در منابع حدیثی انجام برخی کارها از سوی زنان، در زمرهٔ جهاد قلمداد شده است؛ از جمله:
- شوهرداری نیکو:[۱۴] آراستگی زن در منزل و استفاده از شگِردهای مختلف برای جذب شوهر، از مصادیق این موضوع شمرده شده و آن را موجب سلامت خانواده و جامعه دانسته‌اند.[۱۵]
- تحمّل ناملایمات: کلینی[۱۶] و شیخ صدوق[۱۷] در کتاب‌هایشان، حدیثی از امام باقر(ع) آورده‌اند که جهاد زن، شکیبائی در برابر آزار و ناملایماتی است که از همسرش می‌بیند.
- خانه‌داری: در روایتی به نقل از رسول خدا(ص)، حضرت، ارزش اشتغال به کارهای منزل را هم‌ردیف جهاد در راه خدا دانستند.[۱۸]
- بارداری: شیخ طوسی در کتاب اَمالی روایتی از پیامبر(ص) نقل کرده که زن باردار، دارای پاداشی همچون جهادگران است و پس از وضع حمل، گناهانش آمرزیده و ثواب هر نوبت شیردادن به نوزادش، برابر با آزادکردن یک بَرده است.[۱۹]
پانویس
- ↑ برای نمونه رجوع کنید: شیخ طوسی، النهایة، ۱۴۰۰ق، ص۲۸۹؛ ابن‌ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۳؛ علامه حلّی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۱۲؛ ابن‌قدامه، المغنی، ۱۳۸۸ق، ج۹، ص۱۹۷.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۱، ص۷.
- ↑ منتظری، رساله استفتائات، قم، ج۱، ص۱۰۲؛ حسینی طهرانی، رساله بدیعه، ۱۴۱۸ق، ص۱۲۱.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الأفهام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۸؛
- ↑ برای نمونه رجوع کنید: شهید ثانی، مسالک الأفهام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۸؛ کاشف الغطاء، کشف الغطاء، انتشارات مهدوی، ص۳۹۵-۳۹۶.
- ↑ طهرانی، رساله بدیعه، ۱۴۱۸ق، ص۱۲۱.
- ↑ واقدی، کتاب المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۴۹.
- ↑ علامه حلّی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۸.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۶، ص۲۵۷؛ علوی، عقائد المؤمنین، ۱۴۱۱ق، ص۱۲.
- ↑ ابن‌مظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۳۵؛ قرشی، قاموس قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۷۸.
- ↑ گلابی، «عرصه‌های جهاد زن انقلابی»، ص۳.
- ↑ گلابی، «عرصه‌های جهاد زن انقلابی»، ص۷.
- ↑ گلابی، «عرصه‌های جهاد زن انقلابی»، ص۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۵۰۷.
- ↑ «جهاد زنان»، وبگاه نسیم عشق.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۹
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۴۳۹.
- ↑ فتال نیشابوری، روضة الواعظین ، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۳۷۶.
- ↑ شیخ طوسی، محمد بن الحسن، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۶۱۸.
منابع
- ابن‌ادریس حلّی، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
- ابن‌قدامه، عبدالله بن أحمد، المغنی، قاهره، مکتبة القاهره، ۱۳۸۸ق.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرّم. لسان العرب، محقق: مجمال الدین میردامادی، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
- «جهاد زنان»، وبگاه نسیم عشق، تاریخ انتشار: ۳۱ شهریور ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۵ بهمن ۱۴۰۲ش.
- حسینی طهرانی، سید محمدحسین، رساله بدیعه، مشهد، انتشارات علامه طباطبایی، ۱۴۱۸ق.
- شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق: علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- شیخ طوسی، محمد بن الحسن، الأمالی، قم، دار الثقافة، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۰ق.
- علامه حلّی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام، قم، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- علوی، عادل، عقائدالمؤمنین، قم، دارالذخائر، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- فتّال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، انتشارات رضی، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.
- قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.
- کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، اصفهان، انتشارات مهدوی، چاپ اول، بی‌تا.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی‌اکبر، آخوندی، محمد، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- گلابی، مریم سادات، «عرصه‌های جهاد زن انقلابی از دیدگاه مقام معظم رهبری»، در همایش بین المللی حوراء انسیه(س)، ۱۴۰۱ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ۱۳۹۰ش.
- منتظری، حسین‌علی، رساله استفتاءات، قم، چاپ اول، بی‌تا.
- نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محقق: عباس قوچانی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.
- واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق: مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ سوم، ۱۴۰۹ق.