الآداب الدینیة للخزانة المعینیة (کتاب)
 | کتاب‌شناسی یا ارجاعات این مقاله ناقص است. میتوانید با اصلاح نحوهٔ ارجاع به منابع بر طبق شیوهنامهٔ ارجاع به منابع، به ویکیشیعه کمک کنید. |
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | فضل بن حسن طبرسی |
| موضوع | اخلاق |
| زبان | عربی |
| مجموعه | یک جلد |
| نسخه الکترونیکی | https://lib.eshia.ir/12637 |
اَلْآدابُ الدّینیهِ لِلْخِزانَهِ الْمُعینِیه کتابی است اخلاقی به زبان عربی نوشته مفسر شیعی ایرانی ابوعلی فضل بن حسن طبرسی (۴۶۹-۵۴۸ ق) که به موضوع آداب شرعی پرداخته و تلاش نموده تمام مباحث این موضوع را گردآوری نماید. این کتاب در سه بخش ادب انسان نسبت به خداوند، ادب انسان نسبت به خود و ادب انسان نسبت به جامعه گردآوری شده و به ذکر دعا و اعمال مستحبی که سزاوار است برای درک اجر معنوی بدان‌ها عمل شود اختصاص یافته است.
وجه تسمیه
واژه معینیه از آن‌رو در نامگذاری آن به‌کار رفته که مولف آن را برای سلطان مُعین الدین ابونصر احمد بن فضل بن محمود گردآورده است. وی می‌گوید:
- «... این کتاب به عنوان پیشکش به درگاه عالی مولای عالم و عادل معین الدین خواجه اتابک ابو نصر احمد بن فضل بن محمود مرتضی تقدیم می‌شود.»[۱]
نگاهی به محتوا
کتاب درباره آداب و سنّت‌ها و اعمال و ادعیه زندگی روزانه بر پایه روایات وارده از امامان معصوم شیعی(ع) و دارای ۱۴ باب است:
- آداب لباس
- آداب حمام
- آداب شانه کردن موی
- آداب آرایش
- آداب مسواک
- آداب نگاه
- آداب شنیدن
- آداب خوردن و آشامیدن
- آداب تجارت
- آداب ازدواج
- آداب ولادت فرزند
- آداب خواب و بیداری
- آداب سفر
- خاتمه کتاب
نخستین مطلب کتاب پس از مقدمه در فصل اول دعایی است که هنگام پوشیدن لباسِ نو خوانده می‌شود و مضمونش این است سپاس خداوندی را که لباسی به من عنایت نمود که خویش را در میان مردم بدان زینت دهم و در آن واجباتم را ادا کنم و خودم را بپوشانم. خدایا این لباس را با بركت قرار ده تا در آن سعی در تحصیل رضایت تو نمايم و در آبادانی مساجد بکوشم.[یادداشت ۱] مطلب پایانی کتاب توصیه‌ای از امام کاظم(ع) به علی بن یقطین است که فرمود: «اى على تو یک چیز را براى من ضمانت کن، من سه چیز را بر تو ضمانت مى‌کنم. تو قول بده كه هر دوستى از دوستان ما را در دستگاه خلافت هارون ديدى او را احترام نمايى من برای تو ضمانت مى‌كنم که هیچ‌گاه شدّت و تیزی شمشير، رنجِ زندان و ذلّت فقر به تو نرسد». از آن پس هر گاه على بن يقطين کسى از دوستداران خاندان پيامبر (ص) را مى‌ديد برای رسیدن به خواسته‌اش تلاش می‌کرد. [۲][یادداشت ۲]
سخن مولف درباره کتاب
نویسنده در آغاز می‌گوید:
- «کاری بهتر از این ندیدم که دست به تألیف کتابی بزنم حاوی فصل‌هایی درباره آداب و ادعیه و اعمالی که با مراعات آنها، امید پاداش فراوان می‌رود. من این مطالب را از روایات اهل بیت(ع) علیهم‌السّلام (با حذف سندها) آوردم.»[۳]وی هم چنین در پایان کتابش ادعا کرده که مثل چنین کتابی تا به حال برای هیچ یک از ملوک نگاشته نشده است. [۴]
دیدگاه محدث نوری
به گفته میرزا حسین نوری تمام آنچه در این کتاب فراهم آمده روایاتی است که در کتاب‌های معتبر وجود داشته است هر چند که مؤلف تک تک آنها را به ائمه(ع) نسبت نداده است، چرا که خود ایشان در ابتداء کتاب می‌نویسد: این دعاها و اعمال را از کتاب‌های اهل بیت(ع) و روایاتی که از ایشان نقل شده انتخاب کرده و سند آنها را حذف نمودم تا حفظ کردن و تأمل در متن آنها آسان‌تر باشد.
از این رو بعید نیست ادعا کنیم تمام مطالب این کتاب احادیثی است که از اهل بیت(ع) نقل شده و سند آنها نزد طبرسی معتبر بوده گرچه هم‌اکنون برای ما به صورت مرسل نقل شده ولی مرسل بودن آنها ضرری به حال آنها ندارد؛ زیرا از طرفی در دلیل مستحبات تسامح شده و از طرف دیگر تمام این‌ها مصداق امور معروف و پسندیده‌اند که قرآن کریم بدان‌ها فرمان داده است.[۵]
نسخه‌ها
از این کتاب نسخه‌های خطی متعددی در کتابخانه‌های ایران موجود است:
- کتابخانه آستان قدس رضوی
- کتابخانه دانشکده الهیات دانشگاه تهران
- کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران
- کتابخانه ملی
مستدرکات و ترجمه
کتاب مکارم الاخلاق نوشته حسن بن فضل طبرسی فرزند مؤلّف، مستدرک و مُتمِّم این کتاب است. این کتاب توسط احمد عابدی به فارسی ترجمه شده است. هم‌چنین احمد احمدزاده آن را ترجمه کرده و از سوی انتشارات نورالزهرا ۱۳۹۰ش. در تهران به چاپ رسیده است. [۶]
پانویس
- ↑ ترجمه کتاب، ص ۲۱۷.
- ↑ طبرسی، آلاداب الدینیه، ناشر: انتشارات الشريف الرضى، ص۹۵.
- ↑ طبرسی، الآداب الدينية للخزانة المعينية، ناشر: انتشارات الشريف الرضى، ص۱۷.
- ↑ طبرسی، الآداب الدينية للخزانة المعينية، ناشر: انتشارات الشريف الرضى، ص۹۵.
- ↑ ترجمه کتاب، ص ۲۱۴ و ۲۱۵.
- ↑ https://ketab.ir/book/66b1d736-f878-40dd-9bce-05fbe678496e؛ خانه کتاب وادبیات ایران.
یادداشت
- ↑ اذا أردت أن تلبس ثوباً جديداً فقل : « الحمد لله الذي كساني من الرياش ما أتجمّلُ ( به بين الناس ) اُؤدّي فيه فريضتي و أستر به عورتي ، اللّهُمَ اجعلها ثياب بركة أسعى فيها لمرضاتك واُعَمِّر فيها مساجدَك
- ↑ « يا علي اضمن لي خصلة واحدة و أنا أضمن لك ثلاث خصال » . قال : وما هي يا سيدي ؟قال : « أضمن لي أن لا ترى موالياً لنا إلاّ أكرمتَه ، و أنا أضمن لك أن لا يُصيبك حَرُّ حديدٍ ولا غمّ سجنٍ ولا ذُلّ فقرٍ أبداً » و قال : كان لا يرى أحداً من مُحبّي آل محمدٍ إلاّ وَ سَعى له
منابع
- آستان قدس، فهرست، ج۱، ص۱۲.
- آقابزرگ، الذریعة، ج۱، ص۱۸۱۹.
- دانشکده ادبیات تهران، فهرست خطی، ج۸، ص۸.
- طبرسی، فضل بن حسن، الآداب الدينية للخزانة المعينية، المحقق :ماجد بن أحمد العطية، ناشر: انتشارات الشريف الرضى،
- کتابخانه مرکزی، فهرست خطی، ج۸، ص۱۵۲، ج۱۵، ص۱.
- کتابخانه ملی، فهرست خطی، ج۱۰، ص۵۸۲.
- کریمیان، حسین، طبرسی و مجمع‌البیان، دانشگاه تهران، ۱۳۶۱ش، ج۱، ص۲۶۱.
- عابدی، احمد، ترجمه الآداب الدینیه، قم، زائر، ۱۳۸۰ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی