اوائل المقالات (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شیخ مفید |
| موضوع | کلام |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دار المفید |
| تاریخ نشر | ۱۴۱۴ق |
اَوائلُ المَقالات فِی المَذاهبِ وَ المُختارات، کتابی کلامی به زبان عربی اثر شیخ مفید است. مؤلف در این کتاب به بررسی مباحث اعتقادی از دیدگاه شیعه و دیگر مذاهب مهم دوران خود پرداخته است.
درباره مؤلف
ابوعبدالله محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی مشهور به شیخ مفید از بزرگ‌ترین علمای شیعه دوازده امامی در نیمه دوم قرن چهارم و قرن پنجم هجری قمری است. وی از شاگردان شیخ صدوق بود و سید رضی، سید مرتضی و شیخ طوسی از شاگردان او بوده‌اند. او را از احیاکنندگان علوم اسلامی و از مروّجان فرهنگ شیعی دانسته‌اند.
نام کتاب
نام کتاب «اوائل المقالات فی المذاهب المختارات» است. آقا بزرگ تهرانی نیز از این کتاب با همین نام یاد کرده و آن را از تألیفات شیخ مفید شمرده است.[۱] نجاشی نیز این کتاب را با نام «اوائل المقالات» نام برده است.[۲] نوبسنده الذریعه براین باور است که شیخ مفید پس از نوشتن این کتاب کتابی به نام الاعلام نوشته که درباره فروع احکام است و آن را به عنوان تکمله برای اوائل المقالات معرفی کرده است. [۳]
انگیزه نگارش و ابواب کتاب
شیخ مفید این کتاب را بنا به درخواست شاگردش سید مرتضی تألیف کرده است. او در قالب یکصد و پنجاه و شش مسأله کلامی و فلسفی ضمن بیان نظرات شیعه امامیه، نظرات تمام فرقه‌هایی را که درباره آن مسأله به اظهار نظر پرداخته‌اند، مطرح می کند. وی تلاش کرده اهداف زیر را محقق سازد:
- فرق میان شیعه و معتزله و دلیل نامگذاری هر یک
- فرق میان شیعه امامیه و دیگر مذاهب شیعی مانند زیدیه
- موارد اتفاق نظر شیعه و معتزله در اصول عقاید و موارد اختلاف آن‌ها در مسائل فرعی
- آرا و عقائد گوناگون درباره مباحث اعتقادی
- مباحث عقلی که زیربنای مسائل اعتقادی قرار می‌گیرند.[۴]
مفید، در ابتدای کتاب الاعلام خود نوشته که آن را با هدف تکمیل این کتاب نوشته است. زیرا در اینجا، موارد اختلافی شیعه و سنی را بررسی کرده و در کتاب الاعلام، به تفاوت‌های فقهی این دو پرداخته است.[۵]
عناوینی که در کتاب بحث می‌شوند
- حکم کسانی که با امیرالمؤمنین(ع) به جنگ برخاستند.
- شفاعت و توبه
- توحید و شناخت
- عصمت پیامبران
- خبر متواتر و واحد
- جواهر و أعراض
- نسخ و تحریف قرآن
- رجعت
- اجتهاد و قیاس
- بداء[۶]
اولین و آخرین محتوای کتاب
بخش‌های کتاب با عنوان «باب القول فی...» یا «القول فی...» تقسیم بندی شده و در مجموع ۱۵۶ بخش است.مفید در نخستین بخش کتاب با استفاده از آیات قرآن و لغت ثابت کرده که شیعه در دوستی‌اش خالص است.[یادداشت ۱] و پیرو امام خویش است.[یادداشت ۲]وی هم‌چنین تصریح کرده که شیعه وقتی با الف ولام(الشیعه) بکار می رود منظور همان پیروان امیرالمؤمنین هستند که ولایت و محبت او را پذیرفته و معتقد به امامت بلافصل او پس از پیامبر(ص) هستند وامیرالمؤمنین را تابع و پیرو هیچ یک از دیگرانی که در خلافت بر او پیشی گرفتند نمی‌دانند.و بى‌گمان، ابراهيم از پيروان اوست.[۷]آخرین روایت کتاب مفید از امام کاظم(ع) در پاسخ به سؤالی در باره عمل کردن در فتوا دادن به قیاس است که حضرت شدیداً نهی کرد و قیاس را مایه هلاکت دانست و فرمود:آن‌چه مردم، تا روز قیامت از دین نیازمند هستند توسط پیامبر(ص) آورده شده است و هیچ چیزی از آن گم نشده ودر نزد اهلش(امامان معصوم «ع») هست. [۸]
نسخه‌ها و ترجمه
- نسخه‌ای در کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد مقدس. این نسخه با خطی زیبا به خط محمد حسین بن زین‌العابدین و در تاریخ ۱۳۵۲ق نوشته شده است.
- نسخه‌ای در کتابخانه سید محمدعلی روضاتی به خط محمد بن زین العابدین موسوی که تاریخ نگارش آن ۱۲۸۱ق است.
- نسخه‌ای در کتابخانه مجلس شورای اسلامی که تاریخ نگارش آن ۱۱۴۸ق است.[۹]
چاپ کتاب در سال ۱۴۱۴ق در بیروت در انتشارات دارالمفید صورت گرفت.
کتاب با عنوان «باورنامه شیعه» به همت سجاد واعظی به فارسی ترجمه شده است.
ترجمه و تحقیق دیگر از صدیقه اشرف و طاهره عظیم زاده با عنوان اوائل المقالات فی المذاهب و المختارت یا اوج آراء کلامی شیخ مفید.توسط دانشگاه آزاد اسلامی مشهد درسال ۱۳۹۰ش. منتشر شده است.[۱۰]
پانویس
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۴۷۲.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۴۰۰.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۴۷۲.
- ↑ مفید، اوائل المقالات، ۱۴۱۴ق، ص۵و۶.
- ↑ شیخ مفید، الاعلام، ۱۴۱۳ق، ص۱۶.
- ↑ مفید، اوائل المقالات، ۱۴۱۴ق، ص۷.
- ↑ شیخ مفید، اوائل المقالات، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۴-۳۵.
- ↑ شیخ مفید، اوائل المقالات،۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۳۰.
- ↑ مفید، اوائل المقالات، ۱۴۱۴ق، ص۱۶.
- ↑ https://shialibrary.blog.ir/post/239
یادداشت
- ↑ سوره قصص آیه ۱۵ فَوَجَدَ فِيهَا رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلَانِ هَٰذَا مِنْ شِيعَتِهِ وَهَٰذَا مِنْ عَدُوِّهِ ۖ فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِي مِنْ شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ پس(موسی) دو مرد را با هم در زد و خورد يافت: يكى، از پيروان(شیعیان) او و ديگرى از دشمنانش [بود]. آن كس كه از پيروانش بود، بر ضد كسى كه دشمن وى بود، از او يارى خواست.
- ↑ سوره صافات آیه ۸۳ وَإِنَّ مِنْ شِيعَتِهِ لَإِبْرَاهِيمَ و بى‌گمان، ابراهيم از پيروان (نوح) است.
منابع
- مفید، اوائل المقالات، بیروت، دارالمفید، ۱۴۱۴ق.
- مفید، محمد بن نعمان، الاعلام، تحقیق: محمد حسّون، قم، کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق.
- تهرانی، محمد بن محسن، الذریعه، بیروت، دارالاضواء.