یوشع (پیامبر)
 | |
| اطلاعات پیامبر | |
|---|---|
| نام قوم | بنی‌اسرائیل |
| پس از | موسی(ع) |
| خویشاوندان مهم | یوسف • موسی(ع) |
| دین | یکتاپرستی |
| حوادث مهم | فتح سرزمین فلسطین • بیت المقدس |
| پیامبران | |
| حضرت محمد(ص) • ابراهیم • نوح • عیسی • موسی • سایر پیامبران | |
یوشَع بن نون از پیامبران قوم بنی‌اسرائیل و جانشین حضرت موسی(ع). او از نسل یوسف(ع) بود. یوشع از یاران موسی(ع) و از رهبران اسباط دوازده‌گانه بنی‌اسرائیل بود.
در قرآن نام یوشع ذکر نشده است اما مفسران آیاتی از سوره مائده و کهف را درباره وی دانستهاند. عده‌ای وی را همان ذوالکفل می‌دانند. براساس منابع، در داستان خضر و موسی یوشع موسی(ع) را همراهی می‌کرد.
یوشع شهر بیت المقدس را فتح کرد و وعده خدا برای سکونت بنی‌اسرائیل در بیت المقدس را محقق ساخت. یوشع از انبیائی است که معجزه رَدّ الشّمس برای او انجام شد. براساس روایات، یوشع در زمان ظهور امام مهدی(عج) رجعت خواهد کرد.
معرفی
یوشع بن نون از پیامبران قوم بنی‌اسرائیل و جانشین موسی(ع) است.[۱] طبق گزارشی وی از نسل یوسف و زُلَیخا بود.[۲] تولد وی را در مصر دانستهاند.[۳]
در برخی منابع نسب وی را تا ابراهیم(ع) این گونه ذکره‌اند: یوشع بن نون بن افرائم بن یوسف بن یعقوب بن إسحاق بن إبراهیم.[۴] برخی‌ها وی را همان ذو الکِفْل پسر خواهر موسی و شاگرد وی دانستهاند.[۵] عمر وی را از ۱۱۰ تا ۱۲۶ سال دانستهاند.[۶] پس از او (کالب بن یوقنا) به پیامبری بنی‌اسرائیل برگزیده شد.[۷]
درباره محل دفن وی چند دیدگاه وجوددارد. محمد بن جریر طبری قبر وی را در کوه افرائیم در فلسطین ذکر کرده است.[۸] هروی و شماری از مورخان مدفن وی را در روستای کفل حارس[۹] در جنوب غربی نابلس در فلسطین را ذکر کردهاند.[۱۰] منابع دیگری قبر وی را در قبرستان تخت فولاد در اصفهان دانستهاند.[۱۱]
در برخی منابع تاریخی و روایی درگذشت یوشع را مصادف با ۲۱ رمضان (ایام شهادت امام علی(ع))، دانستهاند.[۱۲] امروزه مقامی به نام یوشع در شهر سلطه در نزدیکی شهر امان، پایتخت کشور اردن، قرار دارد. همچنین در استان طرابلس در شمال لبنان مقامی به وی منسوب است.[۱۳]
مفسران بر اساس آیه ۲۳ سوره مائده وی را فردی خداترس معرفی کردهاند.[۱۴] در منابع تفسیری یوشع به سبب همراه نشدن با گروه نافرمان بنی‌اسرائیل در جریان دستور موسی(ع) به جنگ با ظالمان، وفادار به موسی معرفی شده است.[۱۵] در قرآن به نام یوشع تصریح نشده است اما مفسران آیاتی از سوره مائده و کهف را درباره وی دانستهاند.[۱۶] در برخی کتب ادعیه منسوب به شیعیان دعایی به یوشع منسوب است.[۱۷]
در کتاب مقدس یهودیان نام یوشع، یهُوشُوع ذکر شده است. بر اساس عهدعتیق نام وی ابتدا هُوشَع به معنای او نجات می‌دهد بوده است اما در ادامه یهوشوع به معنای یهُوَه نجات می‌دهد، نامیده شد.[۱۸]
همراهی با حضرت موسی
منابع تاریخی یوشع را در زمان موسی(ع) فردی وفادار به وی و از یاران او توصیف کردهاند.[۱۹] تورات یوشع را در زمان موسی فرمانده وی در یکی از نبردها یاد کرده است.[۲۰] بر اساس تورات، یوشع در زمانی که موسی برای دریافت ده فرمان به کوه سینا رفته بود همراه وی بود.[۲۱] در ماجرای سرپیچی قوم بنی‌اسرائیل از فرمان موسی برای جنگ، تنها یوشع و چند نفر دیگر مورد غضب خدا قرار نگرفتند. از این رو از سوی خدا وعده حضور آنان در سرزمین موعود داده شد.[۲۲]
همراهی با موسی در ملاقات با خضر
بر اساس منابع تاریخی و تفسیری یوشع در جریان ملاقات موسی با خِضر(ع) همراه وی بوده است.[۲۳] در قرآن به همراهی جوانی با موسی در زمان ملاقاتش با خضر اشاره شده است.[۲۴]
نبوت
منابع متعددی به نبوت وی تصریح شده است.[۲۵] موسی(ع) پس از مرگ برادرش هارون، یوشع را جانشین خود کرد.[۲۶] وی چند روز مانده به وفاتش، الواح مقدس را که احکام خدا بر آن نوشته شده بود به همراه زره به یوشع سپرد. جانشین شدن وی در ۹۰ سالگی بوده است. مدت نبوت یوشع را از ۲۷ سال،[۲۷] تا ۳۰ سال ذکر کردهاند.[۲۸]
فتح بیت‌المقدس و تحقق سکونت در سرزمین موعود
به گفته مورخان، یوشع با حمله به فلسطین و شامات، وعده خدا برای سکونت قوم بنی‌اسرائیل در سرزمین موعود را محقق کرد.[۲۹] او به فرمان خدا مأمور شد به کمک بنی‌اسرائیل به این مناطق حمله کند. بر اساس متون تاریخی، بر این مناطق حاکمانی ستمکار مسلط بودند[۳۰] در این نبرد او موفق شد فلسطین و سرزمین بیت المقدس را فتح کند.[۳۱] از جمله مناطق فتح شده پیش از فتح بیت المقدس، اریحا (اردن کنونی) در شامات بود.[۳۲] بنی‌اسرائیل پیش از حمله به اریحا به سبب نافرمانی خدا در دوره نبوت موسی(ع)، چهل سال در بیابان سرگردان بودند.[۳۳]
معجزه رد الشمس
یوشع در کنار داوود(ع)، سلیمان و پیامبر اسلام(ص) از معجزه رَدّ الشّمس برخوردار شد. معجزه رد الشمس برای او در فتح بیت المقدس به وقوع پیوست. فتح بیت المقدس در غروب جمعه اتفاق افتاد. بر اساس برخی منابع یوشع نگران بود که جنگ از جمعه به شب شنبه کشیده شود. این منابع دلیل نگرانی وی را اجازه نداشتن برای جنگ در روز شنبه دانستهاند.[۳۴] وی از خدا خواست غروب خورشید را به تأخیر بیاندازد تا آنان بتوانند عملیات فتح بیت المقدس را کامل کنند. به امر خدا غروب خورشید برای فتح بیت المقدس به تأخیر افتاد.[۳۵] بر اساس منابع تاریخی معجزه رد الشمس تنها در دوره نبوت چند نفر پیامبران از جمله پیامبر اسلام(ص) اتفاق افتاده است.[۳۶] در برخی گزارش‌ها علت درخواست یوشع برای تأخیر غروب آن بود که با تاریکی هوا امکان شکست یوشع از باقیمانده سپاه دشمن وجود داشت.[۳۷] برخی‌ها این ماجرا را درباره فتح شهر بلقا ذکر کردهاند.[۳۸] طبری نام شهری که موسی آن را فتح کرد اریحا دانسته است.[۳۹]یوشع پس از فتح فلسطین و شامات، این مناطق را میان اسباط بنی‌اسرائیل تقسیم کرد.[۴۰]
کتاب یوشع
بخشی از عهد عتیق در کتاب مقدس به یوشع نامگذاری شده است. در این بخش به زندگی و وقایع دوره نبوت وی پرداخته شده است. این کتاب پس از کتاب تثنیه و پیش از کتاب داوران ذکر شده است. فتح سرزمین شام، سرزمین فلسطین و چگونگی بازگشت قوم بنی‌اسرائیل به سرزمین خود از جمله وقایع منتشر شده در کتاب یوشع است.[۴۱]
از اسباط دوازده‌گانه
مفسران در تفسیر آیه مربوط به اسباط دوازده‌گانه در سوره مائده[۴۲]، یوشع را یکی از رهبران اسباط ذکر کردهاند.[۴۳] علاوه بر آن بر اساس دیدگاه برخی مفسران دو فردی که در آیه ۲۳ سوره مائده خدا ترس و روزی داده شده از سوی خدا توصیف شده‌اند یوشع بن نون و کالب بن یوفنا از رهبران اسباط دوازده‌گانه بوده‌اند.[۴۴]
رجعت پس از ظهور امام مهدی
بر اساس برخی روایات اسلامی یوشع در زمان ظهور امام مهدی(عج) رجعت می‌کند و به همراه عیسی(ع) در کنار امام خواهد بود.[۴۵]
پانویس
- ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۲۸۱.
- ↑ مقدسی، البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۳، ص۶۹.
- ↑ اقفهسی، أخبار نیل مصر، ۱۴۲۷ق، ص۵۰.
- ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۲۸۱.
- ↑ مقدسی، آفرینش و تاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۴۶۸.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۳۵۹؛ مسعودی، التنبیه و الإشراف، ۱۳۶۵ش، ص۱۸۱.
- ↑ مجلسی، حیات القلوب، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۳۷۷.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۴۴۲.
- ↑ هروی، الإشارات الی معرفة الزیارات، ۱۴۲۳ق، ص۱۸ و ۳۱.
- ↑ ابوالیمن علیمی، الأنس الجلیل بتاریخ القدس و الخلیل، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۲۰۲.
- ↑ بی‌آزار شیرازی، باستان‌شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، ۱۳۸۰ش، ص۴۲۷.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۳۵۹؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۴۴۲.
- ↑ «نگاهی به مقام حضرت یوشع نبی(ع)»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، فرهنگ قرآن، ۱۳۸۳ش، ج۱۳، ص۱۷۷.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۳، ص۲۷۹.
- ↑ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۴۸۶؛ ج۷، ص۶۵ و ۶۶؛ تفسیر الطبری، ج۵، ص۲۹۴؛ ج۶، ص۱۱۲؛ ج۱۰، ص۱۷۶؛ ج۱۵، ص۱۷۶ و ۱۷۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۳۳۸-۳۴۱.
- ↑ ابن‌‌طاووس، مهج الدعوات، ۱۴۱۱ق، ص۳۰۹.
- ↑ عهدعتیق، کتاب خروج، باب ۱۷، آیه۸-۱۹ و ۲۴.
- ↑ بی‌آزار شیرازی، باستان‌شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، ۱۳۸۰ش، ص۴۲۷.
- ↑ عهد عتیق، کتاب تثنیه، باب ۱، آیه ۳۵ - ۳۸.
- ↑ عهد عتیق، کتاب خروج، باب ۲۳، آیه۱۳.
- ↑ عهد عتیق، کتاب تثنیه، باب ۱، آیه۳۵-۳۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۳۴۰؛ ج۱۲، ص۳۸۰؛ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۷؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۷۴۱.
- ↑ سوره کهف، آیه۶۰.
- ↑ مقدسی، آفرینش و تاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۴۱۵.
- ↑ مقدسی، آفرینش و تاریخ، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۴۶۶ و ۴۶۸.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۳۶۵.
- ↑ شبستری، اعلام القرآن، ۱۳۷۹ش، ص۱۰۸۲.
- ↑ ابن خلدون، دیوان المبتدأ و الخبر، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۰۱.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۴۳؛ شبستری، اعلام القرآن، ۱۳۷۹ش، ص۱۰۸۲.
- ↑ بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۳۷۱؛ مجمل التواریخ و القصص، كلاله خاور، ص۲۰۴؛ شبستری، اعلام القرآن، ۱۳۷۹ش، ص۱۰۸۲.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۴۳.
- ↑ بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۳۷۱؛ مجمل التواریخ و القصص، كلاله خاور، ص۲۰۴.
- ↑ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۱.
- ↑ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۲۸۱؛ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۴۰۴.
- ↑ مظفری‌زاد، «بررسی حدیث رد الشمس»، سایت راسخون.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۳۵۱.
- ↑ مقدسی، آفرینش و تاریخ، ترجمه شفیعی کدکنی، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۴۶۸.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۳۴۷.
- ↑ شبستری، اعلام القرآن، ۱۳۷۹ش، ص۱۰۸۲.
- ↑ نگاه کنید به: کتاب مقدس، کتاب یوشع، باب ۱-۲۴.
- ↑ سوره مائده، آیه ۱۲.
- ↑ به نقل از دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۲۳۸۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۳۴۰.
- ↑ عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۳۲.
منابع
- مظفری‌زاد، امیرحسین، بررسی حدیث رد الشمس، پایگاه اینترنتی راسخون، تاریخ انتشار: ۱۸-۰۵-۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۵-۰۲-۱۳۹۷ش.
- نگاهی به مقام حضرت یوشع نبی(ع) در دل یکی از غارهای شمال لبنان، خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار:۴-۳-۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید:۸-۲-۱۳۹۷ش.
- ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، تحقیق لجنة من العلماء، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۰۳ق.
- ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر(تاریخ ابن خلدون)، تحقیق خلیل شحادة، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- ابن کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق.
- ابوالیمن علیمی، عبدالرحمن بن محمد، الأنس الجلیل بتاریخ القدس و الخلیل، محقق / مصحح: عدنان یونس عبدالمجید ابو تبانّة/محمود عوده کعابنه، اردن، امان، مکتبه دنیس، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- ابن‌‌طاووس، علی بن موسی، مهج الدعوات و منهج العبادات، مصحح محمدحسن ابوطالب کرمانی، قم، دار الذخائر، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- اقفهسی، احمد بن عماد الدین، أخبار نیل مصر، محقق / مصحح: لبیبه ابراهیم مصطفی / عباس نعمات محمد، قاهره، دار الكتب و الوثائق القومیة، چاپ اول، ۱۴۲۷ق.
- بلعمی، تاریخنامه طبری، تحقیق محمد روشن، تهران، انتشارات سروش، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۳۷۱.
- بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.
- بی‌آزار شیرازی، عبد الکریم، باستان شناسی و جغرافیای تاریخی قصص قرآن، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۸۰ش.
- شبستری، عبدالحسین، اعلام القرآن، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مصحح فضل الله یزدی طباطبایی/ هاشم رسولی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، چاپ پنجم، ۱۳۷۵ش.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مصحح: احمدحبیب عاملی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
- عهدعتیق، کتاب خروج.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تحقیق: هاشم رسولی، تهران، مکتبه الاسلامیه، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.
- قرآن کریم.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، محقق: طیب موسوی جزائری، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، ۱۳۶۳ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق،
- مجمل التواریخ و القصص، تحقیق ملک الشعراء بهار، تهران، كلاله خاور، بی‌تا.
- مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الإشراف، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، شركت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دوم، ۱۳۶۵ش.
- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمه ابو القاسم پاینده، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش.
- مقدسی، مطهر بن طاهر، آفرینش و تاریخ، ترجمه محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، آگه، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، بی‌جا، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.
- مقریزی، احمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبد الحمید نمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.
- هاشمی رفسنجانی، اکبر، فرهنگ قرآن، بوستان كتاب قم، چاپ دوم، ۱۳۸۳ش.
- هروی، علی بن ابوبکر، الإشارات الی معرفة الزیارات، محقق / مصحح: علی عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
- مجلسی، محمدباقر، حیات القلوب، قم، فراگفت، ۱۳۸۹ش.