جالوت

از ویکی شیعه

جالوت پهلوان تنومند فلسطینی که به دست حضرت داوود کشته شد. قرآن کریم در نقل ماجرای جنگ فلسطینیان با بنی اسرائیل، از جالوت یاد کرده است. داستان جالوت در عهد عتیق با تفصیل بیشتری آمده است. پیروزی حضرت داوود در جنگ با جالوت، نماد پیروزی اهل ایمان است.

در لغت

منابع لغوی و تفسیری اسلامی، واژه جالوت را غیرعربی دانسته‌اند[۱] تا جایی که گفته شده است دانشمندان مسلمان بر این امر اتفاق نظر دارند.[۲]

در عهد قدیم

بر اساس نقل عهد قدیم، هنگامی که فلسطینیان و اسرائیلیان در اطراف دره ایلاه، رو در روی یکدیگر صف آرایی کردند، جِلیات (جالوت مُعرَّب واژه عبرانی جلیات است.) [۳] جلبق از میان جماعت فلسطینیان پیش آمد و شروع به رجزخوانی و مبارزطلبی کرد. وی این کار را، که موجب هراس اسرائیلیان شده بود، صبح و شام تا چهل روز انجام داد. شاؤل (طالوت)، فرمانده سپاه اسرائیلیان، وعده کرده بود که به قاتل او مال فراوان دهد و دخترش را به همسری وی در آوَرد. داوودِ جوان وقتی ندای مبارزطلبی جلیات را شنید، پس از متقاعد کردن شاؤل، آماده جنگ تن به تن با او شد. جلیات چون داوود را دید که بدون شمشیر و تنها با چوب و سنگ به جنگ او آمده است، وی را تحقیر و تهدید کرد و در مقابل، داوود نیز او را تهدید کرد و گفت که او را خواهد کشت تا همگان بدانند خدایی هست. سپس داوود با فلاخن سنگی به پیشانی جلیات زد و او را از پای در آورد. آنگاه بر سر جنازه او آمد و با شمشیرِ خودِ او، سر از تنش جدا کرد و این پیروزی موجب شکست کامل فلسطینیان و فرار آنان شد.[۴] سر جالوت به اورشلیم برده شد[۵] و شمشیر او در معبدی در شهر نوب ماند تا اینکه به داوود برگردانده شد.[۶]

جالوت متولد و اهل شهر جَتّ (واقع در جنوب شرقی غزّه) بوده و در تورات با عنوان جلیات جَتّی از او یاد شده است.[۷] اگرچه احتمال داده شده که وی فلسطینی الاصل نبوده و به عنوان سرباز در خدمت سپاه فلسطینیان می‌جنگیده است.[۸]

همچنین ویژگی‌های جسمانی خارق العاده‌ای برای او ذکر شده؛ از جمله اینکه قدی به بلندی سه متر داشته و در نبرد با بنی اسرائیل مجهز به ادوات جنگی بسیار سنگینی بوده است.[۹] آنچه در عهد قدیم آمده مبنی بر اینکه اَلحانان، نه داوود، جالوت را کشت،[۱۰] ظاهراً اشتباه نسخه نویسان تورات است، زیرا در جای دیگر[۱۱] اَلحانان قاتل برادر جالوت، نه جالوت، معرفی شده است.[۱۲] رویارویی جالوت و داوود در شعر و هنر مغرب زمین به ویژه آثار مجسمه سازی و نقاشی مورد توجه بوده است.[۱۳]

در قرآن

قصه نبرد سپاهیان طالوت و جالوت در قرآن کریم به اختصار و بدون ذکر جزئیات، اینگونه آمده است : پیامبر وقتِ بنی اسرائیل (که در تورات نام او سموئیل ذکر شده ) به فرمان خدا طالوت را برای جنگ با فلسطینیان به پادشاهی برگزید. اسرائیلیان پس از اعتراضاتی به پیامبرشان درباره این انتخاب سرانجام وی را به پادشاهی پذیرفتند و تحت فرماندهی وی، راهی جنگ با جالوت و یارانش شدند. در مسیر جنگ، پس از گذشتن از نهری که وسیله امتحان الاهی بود[۱۴] بیشتر سپاهیان طالوت از مقاومت در برابر جالوت و سپاهیانش اظهار ناتوانی کردند و هنگامی که سپاهیان وفادار طالوت با جالوت و سپاهش رویارو شدند، از خداوند درخواست شکیبایی و پیروزی کردند و به اذن خداوند بر او پیروز گشتند و داوود، جالوت را کشت.[۱۵]

در منابع تاریخی و تفسیری اسلامی

در منابع تاریخی و تفسیری اسلامی نیز مطالبی درباره جالوت ذکر شده است. قمی[۱۶] وی را قبطی، و دینوری[۱۷] او را از اولاد ولیدبن ریان دانسته و مسعودی[۱۸] نسب وی را چنین آورده است : جالوت بن مالودبن دبال بن حطان بن فارس. طبری[۱۹] قوم جالوت را از عمالقه دانسته و از جالوت با عنوان پادشاه عمالقه یاد کرده است.[۲۰] مسعودی[۲۱] آنان را از اقوام بربر شمرده و ابن خلدون[۲۲] جالوت را از کنعانیان دانسته است.[۲۳]

یعقوبی[۲۴] از جالوت با عنوان غُلیاث که ظاهراً ناظر به نام عبری اوست نام برده و طول قامت او را پنج ذراع نوشته است. طبری[۲۵] نیز وی را جنگاور و تنومند وصف کرده است.

ماجرای رویارویی اسرائیلیان و فلسطینیان و به ویژه نبرد تن به تن جالوت با داوود به تفصیل در منابع اسلامی گزارش شده است. به نظر می‌رسد این گزارش‌ها نوعاً تحت تأثیر روایت یهود از این ماجرا بوده و با افزوده‌ها و کاستی‌ها و گاه تفاوت‌هایی به منابع تاریخی و تفسیری مسلمانان راه یافته است[۲۶] هرچند که برخی از این گزارش‌ها اختلاف‌های بسیاری با نقل یهود دارند.[۲۷]

محل کشته شدن جالوت

درباره محل کشته شدن جالوت در منابع اسلامی اقوال مختلفی ذکر شده است. مسعودی[۲۸] بَیسان در اردن را محل نبرد دانسته و ابن عساکر[۲۹] قصر اُّمِ حکیم در نزدیکی مَرْج الصُفْر را محل قتل جالوت ذکر کرده است. دباغ[۳۰] محل این واقعه را روستایی در جنوب غربی بیت لَحْم می‌داند که امروزه خربة الشویکة خوانده می‌شود. نامگذاری منطقة عین جالوت نیز که روستایی بین بیسان و نابلس در فلسطین است[۳۱] با نبرد داوود و جالوت مرتبط دانسته شده است.[۳۲]

غلبه داوود، نماد پیروزی اهل ایمان

در متون اسلامی، به استناد تعبیر قرآن[۳۳] غلبه اعجازآمیز داوود بر جالوت و به پیروی آن پیروزی نهایی بنی اسرائیل بر فلسطینیان، یادآور آن است که در جنگ و درگیری پیروزی از آنِ اهل ایمان است که خداوند آنان را یاری می‌کند، اگرچه در ظاهر عِدّه(نفرات) و عُدّة(ساز و ساخت) کمتری داشته باشند.[۳۴] چنانکه اصحاب پیامبر اکرم(ص) جنگ بدر را به جنگ میان سپاه طالوت و جالوت همانند دانسته و تعداد مسلمانان را در این جنگ به‌اندازه عدد سپاه طالوت به شمار آورده‌اند.[۳۵]

همچنین جابر بن عبدالله انصاری، صحابی رسول خدا (ص)، کشته شدن عَمْرو بن عَبدوَدّ به دست حضرت علی(ع) را در جنگ احزاب به ماجرای جالوت و داوود تشبیه کرده است.[۳۶] در مثنوی مولوی[۳۷] نیز به نبرد داوود و جالوت اشارات مختصری شده است.

پانویس

  1. رجوع کنید به راغب اصفهانی، ذیل «جلت»؛ زمخشری، ذیل بقره: ۲۴۷؛ جوالیقی، ص۱۰۴؛ ابن منظور، ذیل «جلت»
  2. جفری، ص ۹۷
  3. شرتونی، أقرب الموارد في فصح العربية و الشوارد، ج۱، ص۴۴۸.
  4. برای تفصیل ماجرا رجوع کنید به کتاب اول سموئیل نبی، ۱۷: ۴۵۳
  5. همان، ۱۷: ۵۴
  6. همان، ۲۱: ۹، ۲۲:۱۰
  7. رجوع کنید به کتاب دوم سموئیل نبی، ۲۱: ۱۹۲۲؛ کتاب اول تواریخ ایام، ۲۰: ۵، ۸
  8. رجوع کنید به > دانشنامة معیار کتاب مقدّس <، ذیل "Goliath"
  9. رجوع کنید به کتاب اول سموئیل نبی، ۱۷: ۴۷
  10. کتاب دوم سموئیل نبی، ۲۱:۱۹
  11. کتاب اول تواریخ ایام، ۲۰:۵
  12. برای تفصیل بیشتر درباره رفع این تناقض رجوع کنید به: جودائیکا، ذیل "Goliath"؛ دانشنامه معیار کتاب مقدّس، همانجا
  13. رجوع کنید به د. جودائیکا، ج ۵، ستون ۱۳۳۴۱۳۳۷
  14. برای تشابه این امتحان با ماجرای دیگری در تورات رجوع کنید به دایرة المعارف قرآن، ذیل "Goliath"
  15. رجوع کنید به بقره: ۲۴۷-۲۵۱
  16. قمی، ج ۱، ص ۸۱
  17. دینوری، ص ۴
  18. مسعودی، ج ۱، ص ۶۱
  19. طبری، ج ۱، ص ۴۶۷
  20. نیز رجوع کنید به زمخشری، ذیل بقره : ۲۵۰
  21. مسعودی، ج ۱، ص ۶۱
  22. ابن خلدون، ج ۲، ص ۱۰۰
  23. برای تفصیل بیشتر در این باره رجوع کنید به دباغ، ج ۱، قسم ۲، ص ۲۳۰
  24. یعقوبی، ج ۱، ص ۴۹
  25. طبری، ج ۱، ص ۴۶۹، ۴۷۲
  26. برای نمونه رجوع کنید به: ابن جریر، طبری، ج ۱، ص ۴۶۷-۴۷۳؛ ثعلبی، ص ۲۳۹۲۴۱
  27. رجوع کنید به قمی، ج ۱، ص ۸۲ ۸۳-؛ عیاشی، تفسیر عیاشی، ج ۱، ص ۱۳۴-۱۳۵؛ برای ارتباط میان گزارش‌های یهودی و اسلامی از ماجرا رجوع کنید به د. اسلام، چاپ دوم، ذیل مادّه
  28. مسعودی، ج ۱، ص ۶۲
  29. ابن عساکر، ج ۱۷، ص ۸۰
  30. دباغ، ج ۱، قسم ۱، ص ۵۳۹، پانویس ۳
  31. یاقوت حموی، ذیل «عین الجالوت»
  32. رجوع کنید به د. اسلام، چاپ دوم، ذیل t" ¦lu ¦Ayn Dja " ؛ نیز رجوع کنید به هاکس، ذیل «جت»
  33. بقره: ۲۴۹
  34. رجوع کنید به قشیری، ج ۱، ص ۱۹۴؛ قرطبی، ج ۲، جزء ۳، ص ۲۵۵
  35. رجوع کنید به ابن حنبل، ج ۴، ص ۲۹۰؛ طبرسی، ج ۱، ص ۶۱۸
  36. رجوع کنید به حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج ۳، ص ۳۴؛ مفید، الارشاد،۱۴۱۳ ق، ج ۱، ص ۱۰۲
  37. مولوی، ج ۲، دفتر ۳، بیت ۲۴۹۵-۲۴۹۷

یادداشت

جستارهای وابسته

منابع

  • قرآن.
  • کتاب مقدّس.
  • عهد عتیق.
  • ابن حنبل، مسندالامام احمدبن حنبل، بیروت: دارصادر، بی‌تا.
  • ابن خلدون.
  • ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵-۱۴۲۱/ ۱۹۹۵-۲۰۰۰.
  • ابن منظور.
  • احمدبن محمد ثعلبی، قصص الانبیاء، المسمی عرائس المجالس، بیروت : المکتبة الثقافیة، بی‌تا.
  • موهوب بن احمد جوالیقی، المعرّب من الکلام الاعجمی علی حروف المعجم، چاپ احمد محمد شاکر، قاهره ۱۳۶۱.
  • محمدبن عبداللّه حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، چاپ یوسف عبدالرحمان مرعشلی، بیروت ۱۴۰۶.
  • مصطفی مراد دباغ، بلادنا فلسطین، ج۱، قسم ۱، خلیل (۱۹۷۳)، ج۱، قسم ۲، خلیل ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
  • احمدبن داوود دینوری، الاخبارالطوال، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره ۱۹۶۰، چاپ افست قم ۱۳۶۸ش.
  • حسین بن محمد راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، چاپ محمد سید کیلانی، تهران، (۱۳۳۲ش).
  • زمخشری.
  • طبرسی.
  • طبری، تاریخ (بیروت).
  • محمدبن مسعود عیاشی، کتاب التفسیر، چاپ هاشم رسولی محلاتی، قم ۱۳۸۰۱۳۸۱، چاپ افست تهران، بی‌تا.
  • محمدبن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۲، جزء ۳، بیروت، ۱۳۷۶/ ۱۹۵۷، چاپ افست تهران ۱۳۶۴ ش.
  • عبدالکریم بن هوازن قشیری، لطائف الاشارات، چاپ ابراهیم بسیونی، قاهره ۱۹۸۱۱۹۸۳.
  • علی بن ابراهیم قمی، تفسیرالقمی، چاپ طیب موسوی جزائری، قم ۱۴۰۴.
  • مسعودی، مروج (بیروت)
  • محمدبن محمد مفید، الارشاد فی معرفة حجج اللّه علی العباد، قم : دارالمفید، بی‌تا.
  • مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تحقیق و تصحیح: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‌، ناشر: كنگره شيخ مفيد، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
  • جلال الدین محمدبن محمد مولوی، کتاب مثنوی معنوی، چاپ رینولد آلن نیکلسون، تهران: انتشارات مولی، بی‌تا.
  • جیمز هاکس، قاموس کتاب مقدس، بیروت ۱۹۲۸، چاپ افست تهران ۱۳۴۹ش.
  • یاقوت حموی.
  • یعقوبی، تاریخ.
  • Encyclopaedia Judaica , Jerusalem 1978-1982.
  • EI 2 , s.vv. " Ayn Dja ¦lu ¦t" (by B. Lewis), "Dja ¦lu ¦t" (by G. Vajda).
  • Encyclopaedia of the Qur , a ¦n , ed. Jane Dammen Mc Auliffe, Leiden: Brill, 2001- , s.v. "Goliath" (by James E. Lindsay).
  • Josef Horovitz, Koranische Untersuchungen , Berlin 1926.
  • The International standard Bible encyclopedia , ed. Geoffrey W.Bromiley, Michigan: William B.Eerdmans, 1979-1988, s.v. "Goliath" (by Roland K. Harrison).
  • Arthur Jeffery, The foreign vocabulary of the Qur , a ¦n , Baroda 1938.

پیوند به بیرون