خاندان صدر

از ویکی شیعه
خاندان صدر
شناسنامه خاندان
نام خاندانخاندان صدر، خاندان صدر عاملی
نسبامام موسی کاظم(ع)
صدر خاندانسید صالح موسوی عاملی
وجه نام‌گذاریانتساب به سید صدرالدین موسوی عاملی
موقعیت
خاستگاهجبل عامل
مکان استقرارلبنان، عراق، ایران
افراد سرشناس
مراجع تقلیدسیدحسن صدر، سید صدرالدین موسوی عاملی، سید صدرالدین صدر، سیدمحمد صدر
مشاهیرسیدموسی صدر، سید محمدباقر صدر، بنت الهدی صدر، مقتدی صدر، سید اسماعیل صدر، سید حسین خادمی
عالمانسید رضا صدر
سایر اطلاعات
ویژگیتأثیرگذار در اوضاع سیاسی عراق و لبنان


خاندان صدر یا صدر عاملی شاخه‌ای از سادات از ذریه سید صالح موسوی عاملی که در صدر آنها سید صدرالدین موسوی عاملی است. این خاندان از نوادگان امام موسی کاظم(ع) و از خاندان‌های مشهور مذهبی در ایران، عراق و لبنان است که در قرن‌های سیزدهم تا پانزدهم قمری عالمان و شخصیت‌های پرآوازه‌ای مانند موسی صدر، محمدباقر و محمد از آن برخاسته‌اند که در اوضاع سیاسی لبنان و عراق نقش داشته‌اند.

تاریخچه و علت نام‌گذاری

خاندان صدر شاخه‌ای از خاندان شرف‌الدین و شرف‌الدین شاخه‌ای خاندان نورالدین است. این خاندان تا سال‌ها در جبل عامل لبنان می‌زیستند و از این رو به عاملی مشهورند. جد اعلای آنان، سید صالح موسوی عاملی (درگذشت ۱۲۱۷ق) از علمای شیعه در لبنان بود، اما به سبب دشمنی حاکمان عثمانی با تشیع مجبور به ترک لبنان و اقامت در عراق شد. در اواسط سلطنت فتحعلی‌شاه قاجار دو تن از چهار پسرش، سید محمدعلی و سید صدرالدین موسوی عاملی (۱۱۹۳–۱۲۶۴ق) به اصفهان هجرت کردند. برخی از علمای مطرح شیعه در دو قرن اخیر ایران، از نوادگان آن دو بودند.

منطقه جبل‌عامل لبنان، به ویژه روستاهای «شدغیث» و «معرکه»، خاستگاه خاندان صدر است، در پی مهاجرت سید صالح به عراق، خاندان صدر به سه دسته تقسیم شدند، عده‌ای در جبل عامل باقی ماندند، برخی به کاظمین رفتند که سیدحسن، سید اسماعیل جدّ امام موسی صدر و سید محمدباقر صدر از این جمله‌اند و بعضی دیگر هم به اصفهان هجرت کردند.[۱] از جمله سید صدرالدین موسوی عاملی، که به سبب شهرت علمی و به ویژه فقهی وی، فرزندانش همه به صدر معروف شدند. چون در اصفهان زندگی می‌کرد، برخی از فرزندانش به صدر اصفهانی مشهور شدند. برخی نیز به جهت مهاجرت او در کودکی از سرزمین جبل عامل به عراق، به صدرزاده یا صدرعاملی معروف شدند.[۲] چندین تن از عالمان خاندان صدر به صدرالدین ملقب‌اند، لقب صدر برای این خاندان به جهت انتساب به سید صدرالدین موسوی عاملی اصفهانی است.

مشاهیر

فرزندان سید حیدر صدر

سید محمدباقر صدر، از علما و فعالان سیاسی عراق، (درگذشت ۱۳۵۹ش)، برادر سید اسماعیل صدر. سید محمد باقر صدر (زاده ۱۳۵۳ق/ ۱۳۱۳ش و درگذشته ۱۴۰۰ق/۱۳۵۹ش)، پدرش سید حیدر صدرعاملی و مادرش دختر شیخ عبدالحسین آل‌یاسین فقیه، مفسّر و متفکر شیعه و فعال سیاسی عراقی. مشارکت در تشکیل حزب الدعوة الاسلامیة، صدور فتوای حرمت عضویت مسلمانان در حزب بعث عراق و برپایی چند راهپیمایی و تظاهرات در شهرهای شیعه‌نشین جنوب عراق و بغداد بخشی از فعالیت‌های سیاسی وی بود. مجموع این اقدامات سبب شد که رژیم بعث عراق او و خواهرش را دستگیر و به شهادت رساند. سید جعفر صدر، تنها پسر او است.

آمنه صدر، معروف به بنت‌الهدی و شهیده صدر (۱۹۳۷–۱۹۸۰م)، پدرش آیت‌الله سیدحیدر صدر و مادرش خواهر آیت‌الله محمدرضا آل‌یاسین و برادرش محمدباقر صدر بود. از زنان نویسنده و فعال فرهنگی-سیاسی عراق بود. سرپرستی مدارس الزهراء نجف و کاظمین، تشکیل جلسات خانگی دینی، نوشتن مقاله در مجله الاضواء، داستان‌نویسی و سرایش اشعار مذهبی از فعالیت‌های فرهنگی-دینی اوست. بنت‌الهدی، به‌دنبال اعتراض به دستگیری برادرش و سخنرانی در حرم حضرت علی(ع) که به تظاهرات در شهرها و کشورهای مختلفی انجامید، توسط رژیم بعث زندانی و پس از شکنجه طولانی اعدام شد.

فرزندان سید صدرالدین صدر

سید موسی صدر معروف به امام موسی صدر (زاده ۱۴ خرداد ۱۳۰۷ در قم)، از عالمان و اندیشمندان تأثیرگذار شیعه در عرصه فرهنگی و سیاسی است که پس از هجرت از ایران به لبنان، مجلس اعلای شیعیان لبنان و جنبش امل را تأسیس کرد و رهبری فکری و سیاسی شیعیان این کشور را عهده‌دار شد. او در ۹ شهریور ۱۳۵۷، طی سفری رسمی به لیبی به دعوت معمر قذافی، ناپدید شد. بسیاری گزارش‌ها حاکی از قتل او در همان زمان توسط قذافی است، ولی گزارش‌هایی نیز در دست است که بنابر آنها او کشته نشده و در زندان‌های لیبی بوده است. پس از سقوط معمر قذافی نیز هیچ گزارش رسمی جدیدی از وضعیت او به دست نیامده است.

سید رضا صدر(۱۳۰۰–۱۳۷۳ش) مجتهد شیعه و از مدرسان حوزه علمیه قم و نویسنده کتاب‌های دینی. او فرزند سید صدرالدین صدر و برادر سید موسی صدر بود. در قم نزد استادانی مثل سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، سید محمد محقق داماد، سید محمد حجت کوه کمره‌ای و سید حسین بروجردی تحصیل کرد. فلسفه و عرفان را نیز نزد امام خمینی شاگردی کرد. بعدها به درخواست سید کاظم شریعتمداری به منظور تبلیغ و ارشاد به تهران رفت در ۱۳۵۶ش دوباره به حوزه علمیه قم بازگشت و تا پایان عمر در قم مشغول به تدریس بود.

سایر مشاهیر

  • سید محمد صادق صدر پدر سید محمد صدر و جد مقتدی صدر.
  • سید محمد صدر، از مراجع تقلید عراق (درگذشت ۱۳۷۷ ش)، پسر عموی محمدباقر صدر.
  • جمال الدین واعظ اصفهانی، ملقب به صدرالواعظین، روحانی مشروطه خواه.

بانوان مشهور خاندان صدر

  • رباب صدر؛ فرزند سید صدرالدین صدر و خواهر امام موسی صدر است که در سال ۱۳۲۳ش. در قم زاده شد. پدربزرگ مادری وی آقا حسین طباطبایی قمی بود که به دلیل اعتراض به سیاستهای ضداسلامی رضاشاه به عتبات تبعید شد. در سال ۱۹۶۲ به لبنان رفت و مدتی بعد با حسین شرف‌الدین نوه آیت‌الله سید عبدالحسین شرف‌الدین ازدواج کرد و در همان‌جا اقامت گزید. رباب صدر فعالیت‌های اجتماعی خود را بنا به دستور امام موسی صدر برای مشارکت در ایجاد شاخه زنان مؤسسات آغاز کرد و بعد از آن مدیریت «بیت الفتاه» را نیز به عهده گرفت. پس از ناپدید شدن سید موسی صدر در ۹ شهریور ۱۳۵۷ مسؤلیت اداره مؤسسات امام صدر عملاً به عهده وی قرار گرفت.[۴]
  • بنت‌الهدی صدر (۱۹۳۷–۱۹۸۰م).
  • سیده زهرا بیگم عاملی (درگذشت قرن ۱۴ق)، دختر سید صدرالدین عاملی همسر ملا محمدصالح مازندرانی جویباره‌ای بود. زهرا بیگم فقیه بود و بر کتاب شرح لمعه حاشیه‌ای نوشت که در حوزه علمیه اصفهان مورد توجه و بحث بود. از جمله فرزندان او، آقا محمد، معروف به شیخ العراقین است.
  • مریم‌بیگم جویباره‌ای، نوه سیده زهرا بیگم عاملی از شاعران معروف در شهر اصفهان بود.
  • سیده بدرالشریعه خاتون‌آبادی، خاله شهید بهشتی و مادر محمدعلی اژه‌ای، که نوه آقا سید محمدجواد صدرعاملی نیز بود. شهیدبهشتی اوایل انقلاب اسلامی ایران از ایشان تقاضا کرد که در قم مسئولیت حوزه‌های علمیه خواهران را قبول کند؛ ولی ایشان نپذیرفت.
  • فخرالسادات ابطحی سدهی، دخترخاله شهید بهشتی مدرسه علمیه حضرت فاطمه محدثه اصفهان را بنیان نهاد و افزون بر اشتغالات علمی، فعالیتهای اجتماعی نیز داشت.[۵]

برای مطالعه بیشتر

مشاهیر خاندان صدر؛ محسن کمالیان، مؤسسه تحقیقاتی امام موسی صدر، ۱۳۹۴ش.

پانویس

  1. یادنامه عالمی از تبار خاندان صدر، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
  2. روزنامه اطلاعات، دوشنبه ۹ شهریور، ۱۳۹۴.
  3. آقابزرگ طهرانی، طبقات، قسم ۱، ص۳۱؛ آقابرزگ طهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج ۱۱، ص۳۱۰؛ مفرّج، السّلالة الهاشمیة فی لبنان، ص۲۴۸–۲۴۹؛ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ص هفده
  4. رباب صدر، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
  5. روزنامه اطلاعات، دوشنبه ۹ شهریور، ۱۳۹۴.

منابع

پیوند به بیرون