کاربر ناشناس
آخوند: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (←پیوند به بیرون) |
imported>Mgolpayegani جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''آخوند'''، واژه‌ای فارسی، به معنی دانشمند، پیشوای دینی و معلم است که نخستین مورد كاربرد این واژه در [[ایران]]، به مثابه عنوانی احترام‌آمیز برای روحانیون دانشمند، به دوره [[تیموریان]] مربوط میشود. در عصر [[قاجار]] كاربرد این كلمه گسترش بیش‌تری یافت و شامل مدرسان مكتب‌خانه‌ها نیز گردید | '''آخوند'''، واژه‌ای فارسی، به معنی دانشمند، پیشوای دینی و معلم است که نخستین مورد كاربرد این واژه در [[ایران]]، به مثابه عنوانی احترام‌آمیز برای روحانیون دانشمند، به دوره [[تیموریان]] مربوط میشود. در عصر [[قاجار]] كاربرد این كلمه گسترش بیش‌تری یافت و شامل مدرسان مكتب‌خانه‌ها نیز گردید و در میان دانشمندان آن روزگار هنوز جایگاهی والا داشت. به عنوان مثال [[آخوند ملامحمدکاظم خراسانی|ملا محمدکاظم خراسانی]] (درگذشت ۱۳۲۹ق)، مشهورترین [[فقیه]] و مدرس پایان دوره [[قاجار]]، آخوند نامیده می‌شد. اكنون این كلمه به گونه عام برای روحانیون به‌كار می‌رود. | ||
==ریشه و اشتقاق== | ==ریشه و اشتقاق== | ||
درباره اشتقاق این کلمه آراء مختلف آورده‌اند: | درباره اشتقاق این کلمه آراء مختلف آورده‌اند: | ||
* پاوْل هُرن در «اساس اشتقاق فارسی» آن را از پیشوند «آ» + «خواند» (از فعل خواندن) مرکب دانسته است.<ref>پاول هرن، ص۳</ref> | * پاوْل هُرن در «اساس اشتقاق فارسی» آن را از پیشوند «آ» + «خواند» (از فعل خواندن) مرکب دانسته است.<ref>پاول هرن، ص۳</ref> | ||
* رَدْلُف «خوند» را در این کلمه، مخفف «خداوند» دانسته، مانند «خاوند» و جزء «خوند» در اسامی میرخوند و خوندمیر.<ref>ر.ک:ایرانیکا</ref> | * رَدْلُف «خوند» را در این کلمه، مخفف «خداوند» دانسته، مانند «خاوند» و جزء «خوند» در اسامی میرخوند و خوندمیر.<ref>ر.ک: ایرانیکا</ref> | ||
* محمد قزوینی جزء اول کلمه را مخفف «آقا» گفته است.<ref> | * محمد قزوینی جزء اول کلمه را مخفف «آقا» گفته است.<ref>یادداشتها، ج۱، ص۱</ref> | ||
* [[دهخدا]] نیز آن را مخفف | * [[دهخدا]] نیز آن را مخفف «آغا»، و «خوند» را مخفف «خداوندگار» دانسته است.<ref>دهخدا، لغت نامه</ref> | ||
* [[زکی ولیدی طوغان]]، محقق ترک در مقاله‌ای که در «اسلام آنسیکلوپدیسی» نوشته است این کلمه را تلفظ و تحریفی از آرْخون یا آرگون یونانی، که عنوان روحانیون [[مسیحیت|مسیحی]] و رؤسای [[کلیسا|کلیسای]] نسطوری بوده و در | * [[زکی ولیدی طوغان]]، محقق ترک در مقاله‌ای که در «اسلام آنسیکلوپدیسی» نوشته است این کلمه را تلفظ و تحریفی از آرْخون یا آرگون یونانی، که عنوان روحانیون [[مسیحیت|مسیحی]] و رؤسای [[کلیسا|کلیسای]] نسطوری بوده و در سرزمینهای آسیایی رواج داشته، دانسته است. | ||
هیچیک از این اشتقاقات خالی از اشکالات تاریخی و [[زبان‌شناسی]] نیست و هنوز توافق کلی بر سر اصل و ریشه این کلمه حاصل نشده است. | |||
==کاربرد در دورههای مختلف== | ==کاربرد در دورههای مختلف== | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
'''در عصر تیموریان'''{{سخ}} نخستین مورد کاربرد واژه آخوند در [[ایران]]، به مثابه عنوانی احترام آمیز برای روحانیون دانشمند، به دوره [[تیموریان]] مربوط میشود، چنانکه [[امیر علیشیر نوایی]] استاد خود مولانا [[فصیح الدین نظامی]] (درگذشت۹۱۹ق) را به سبب دانش گسترده‌اش در علوم معقول و منقول و ریاضیات، آخوند خطاب می‌کرده است.<ref>خواندمیر، ج۴، ص۳۵۲، ۳۵۳</ref> | '''در عصر تیموریان'''{{سخ}} نخستین مورد کاربرد واژه آخوند در [[ایران]]، به مثابه عنوانی احترام آمیز برای روحانیون دانشمند، به دوره [[تیموریان]] مربوط میشود، چنانکه [[امیر علیشیر نوایی]] استاد خود مولانا [[فصیح الدین نظامی]] (درگذشت۹۱۹ق) را به سبب دانش گسترده‌اش در علوم معقول و منقول و ریاضیات، آخوند خطاب می‌کرده است.<ref>خواندمیر، ج۴، ص۳۵۲، ۳۵۳</ref> | ||
'''در عصر صفویه'''{{سخ}} چنین می‌نماید که در سراسر دوران [[صفویه]] حرمت این کلمه حفظ شده و جز بر مردمان بسیار دانشمند اطلاق نگردیده است. در این دوره تنی چند از بزرگان [[فلسفه]]، از جمله [[ملاصدرا]] ( | '''در عصر صفویه'''{{سخ}} چنین می‌نماید که در سراسر دوران [[صفویه]] حرمت این کلمه حفظ شده و جز بر مردمان بسیار دانشمند اطلاق نگردیده است. در این دوره تنی چند از بزرگان [[فلسفه]]، از جمله [[ملاصدرا]] (درگذشت ۱۰۵۰ق) و [[ملا نصرالله همدانی]] (درگذشت ۱۰۴۲ق)، آخوند نامیده شده‌اند. | ||
'''در عصر قاجار'''{{سخ}} در عصر [[قاجار]] کاربرد این کلمه گسترش | '''در عصر قاجار'''{{سخ}} در عصر [[قاجار]] کاربرد این کلمه گسترش بیش‌تری یافت و شامل مدرسان مکتب‌خانه‌ها نیز گردید. با این همه این کلمه در میان دانشمندان آن روزگار هنوز جایگاهی والا داشت و مثلاً [[آخوند ملامحمدکاظم خراسانی|ملامحمدکاظم خراسانی]] (درگذشت ۱۳۲۹ق)، مشهورترین فقیه و مدرس پایان دوره قاجار، آخوند نامیده می‌شد، اما ظاهراً در این دوران‌ها عنوان آخوند برای ساداتِ علما به کار نمی‌رفته است. | ||
'''در عصر پهلوی'''{{سخ}}در دوران [[حکومت پهلوی|حكومت پهلوی]]، كاربرد این واژه بسیار گسترده‌تر شد و سیاست دستگاه حاكم نیز به دنبال آن بود كه از جنبه ارزشی و | '''در عصر پهلوی'''{{سخ}}در دوران [[حکومت پهلوی|حكومت پهلوی]]، كاربرد این واژه بسیار گسترده‌تر شد و سیاست دستگاه حاكم نیز به دنبال آن بود كه از جنبه ارزشی و احترام‌آمیز آن كاسته شود و حتی آن را به عنوان واژه‌ای تمسخرآمیز در بیاورد. | ||
'''در عصر حاضر'''{{سخ}}اكنون این كلمه به گونه عام برای [[روحانی|روحانیون]] | '''در عصر حاضر'''{{سخ}}اكنون این كلمه به گونه عام برای [[روحانی|روحانیون]] به كار می‌رود. | ||
==مشهوران به آخوند== | ==مشهوران به آخوند== | ||
در برخی علوم لفظ آخوند به صورت مطلق به یکی از بزرگان آن علم اختصاص یافته است. در فقه و اصول، منظور از آخوند، [[محمد کاظم خراسانی]] است. در فلسفه به [[ملاصدرا]]، آخوند اطلاق | در برخی علوم لفظ آخوند به صورت مطلق به یکی از بزرگان آن علم اختصاص یافته است. در فقه و اصول، منظور از آخوند، [[محمد کاظم خراسانی]] است. در فلسفه به [[ملاصدرا]]، آخوند اطلاق میشود و در عرفان منظور از آخوند، [[ملا حسینقلی همدانی]] است.<ref>[http://www.bou.ac.ir/portal/Home/ShowPage.aspx?Object=News&CategoryID=78d7f25b-d9d8-4de9-a305-3dcec4c4a28d&WebPartID=4ecde86c-affe-4f5c-9a48-fb6777b2a695&ID=2fd1b122-c5d5-4a8d-8539-6b74a22bb39f گفتگو با آيه الله ميرزا عبدالرضا كفايي خراساني؛ پایگاه کنگره بزرگداشت آخوند خراسانی]</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* مقاله : [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/779 | * مقاله: [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/779 دایره المعارف بزرگ اسلامی] | ||
[[ar:الآخوند]] | [[ar:الآخوند]] | ||
{{حوزه علمیه}} | {{حوزه علمیه}} | ||
[[رده:القاب روحانیان شیعه]] | [[رده:القاب روحانیان شیعه]] | ||