ابوالقاسم کوفی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | علی بن احمد بن موسی، ابوالقاسم کوفی |
| تاریخ وفات | جمادی‌الاول ۳۲۵ق، پنج فرسخی فسا |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | پدرش، علی بن ابراهیم قمی، محمد بن جعفر کوفی اسدی |
| شاگردان | فرزندش، ابوعمران کرمانی، شیخ حیدر بن محمد بن نعیم سمرقندی، تلعکبری |
| تألیفات | الاستغاثه فی بدع الثلاثه، الآداب و مکارم الاخلاق .. |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | وی نخست، امامی بوده اما در اواخر عمر به غلو گراییده‌است |
ابوالقاسم کوفی، علی بن احمد بن موسی (درگذشت ۳۵۲ق)، فقیه و متکلم است. از تاریخ ولادت و زندگی او اطلاعی در دست نیست. آنچه تقریباً همه منابع بر آن اتفاق نظر دارند، این است که وی نخست، امامی بوده اما در اواخر عمر به غلو گراییده است.
نسب و زندگی‌نامه
از تاریخ ولادت و زندگی او اطلاعی در دست نیست. آنچه درباره تبار او آورده‌اند، این است که وی، خود را علوی و از احفاد هارون، فرزند امام موسی کاظم (ع) معرفی کرده است.[۱] برخی او را از نوادگان موسی مبرقع، فرزند امام جواد (ع) دانسته‌اند.[۲] ولی بنابر آنچه عمری از استاد خود ابن طباطبای نسابه نقل می‌کند، ادعای علوی بودن او کذب است.[۳] آنچه تقریباً همه منابع بر آن اتفاق نظر دارند، این است که وی نخست، امامی بوده اما در اواخر عمر به غلو گراییده است.
ابوالقاسم کوفی از پدرش و علی بن ابراهیم قمی، صاحب تفسیر و محمد بن جعفر کوفی اسدی روایت کرده است. [۴] فرزندش ابومحمد و نیز ابوعمران کرمانی، شیخ حیدربن محمد بن نعیم سمرقندی و تلعکبری از او روایت کرده‌اند.[۵] ابوالقاسم کوفی در جمادی‌الاول ۳۲۵ق در کرمی یا آبگرم،[۶] در پنج فرسخی فسا درگذشت و همانجا به خاک سپرده شد.[۷] اما عمری از قول استاد خود نوشته‌است که قبر او در ری است.[۸]
آثار
به ابوالقاسم کوفی، بالغ بر ۵۰ کتاب در موضوعات مختلف فقهی، فلسفی، کلامی، اخلاقی و تفسیر نسبت داده شده است.[۹] شیخ طوسی بسیاری از کتابهای او را می‌پسندند و می‌گوید: ابوالقاسم کوفی آنها را هنگامی نوشته که بر راه راست بوده است، اما کتابهای بعدی او را دارای غلو و تخلیط می‌شمارد.[۱۰] به گفته مامقانی اگر روایتی از او در دست باشد که ثابت شود آن را پیش از انحرافش روایت کرده است، می‌توان آن را اخذ کرد وگرنه قابل اعتنا نیست.[۱۱]
از ابوالقاسم کوفی، دو اثر در دست است:
- الاستغاثه فی بدع الثلاثه؛ که کتاب مشهور اوست و به گفته افندی و خوانساری، وی آن را در اوان استقامت و بصیرتش نوشته شده است.[۱۲] وی در این کتاب بدعتهایی را برای سه خلیفه نخستین برشمرده است، که به تصریح وی پیروان آنان نیز بدانها اقرار دارند.[۱۳] همچنین اثبات می‌کند که رقیه و زینب دختران پیامبر نبوده بلکه دخترخوانده‌های او بوده‌اند.[۱۴]علامه مجلسی در مقدمه بحارالانوار این کتاب را به سهو، تالیف ابن میثم بحرانی دانسته است.[۱۵] کتاب الاستغاثه دوبار در نجف به چاپ رسیده است.
- الآداب و مکارم الاخلاق؛ یک نسخه از این اثر در کتابخانه قاهره موجود است.
اما نجاشی این آثار را از او یاد کرده است:
پانویس
- ↑ عمری، المجدی فی انساب الطالبیین، ص۱۰۸
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۷۵؛ قمی، هدیه الاحباب، ص۳۵
- ↑ عمری، المجدی فی انساب الطالبیین، ص۱۰۸
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ج۴، ص۲۹۳؛ نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۳۲۳؛ آقابزرگ تهرانی، الذریعه؛ ج۲، ص۲۸.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۵۸؛ نوری، مستدرک الوسائل، ج۳، ص۳۲۳.
- ↑ نک: افندی، ریاض العلماء، ج۳، ص۳۵۸.
- ↑ نجاشی، رجال، ج۲، ص۹۷.
- ↑ عمری، المجدی فی انساب الطالبیین، ص۱۰۸.
- ↑ نجاشی، رجال، ج۲، ص ۹۷- ۹۶.
- ↑ طوسی، الفهرست، ص۹۲-۹۱.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۲، ص ۲۵۶.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ج۳، ص ۳۵۵؛ خوانساری، روضات الجنات، ج۴، ص ۲۹۱.
- ↑ ابوالقاسم کوفی، الاستغاثه فی بدع الثلاثه، ص ۶.
- ↑ ابوالقاسم کوفی، الاستغاثه، بی‌تا، ج۱، ص۶۴--۷۶.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۱، ص ۹۱۱.
- ↑ نجاشی،رجال، ۹۷- ۹۶/۲.
منابع
- ابوالقاسم کوفی، علی بن احمد، الاستغاثه فی بدع الثلاثه ، نجف، ۱۳۶۸ق.
- ابوالقاسم، علی بن احمد، الاستغاثه فی بدع الثلاثه، بی‌نا، بی‌تا.
- افندی،عبداللـه، ریاض العلماء، به کوشش سید احمد حسینی، قم، ۱۴۰۱ق.
- آقابزرگ تهرانی، الذریعه.
- خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات، تهران، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۲م.
- طوسی، محمدبن حسن، الفهرست، به کوشش سیدمحمد صادق آل بحر العلوم، نجف، المکتبه المرتضویه.
- عمری، علی بن محمد، المجدی فی انساب الطالبیین، به کوشش احمد مهدوی دامغانی، قم، ۱۴۰۹ق.
- قمی، عباس، هدیه الاحباب، تهران، ۱۳۶۲ش.
- مامقانی، عبداللـه، تنقیح المقال، نجف، ۱۳۵۰ق.
- مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- نجاشی، احمدبن علی، رجال، به کوشش محمدجواد نائینی، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
- نوری حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل، تهران، ۱۳۱۸-۱۳۲۱ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی