سعد بن عباده: تفاوت میان نسخه‌ها

سعد بن عباده
مشخصات فردی
نام کامل	سَعد بن عُبادة بن دُلَیم بن حارثه خزرجی
کنیه	ابوثابت یا ابوقیس
لقب	سعد کامل
محل زندگی	مدینه
مهاجر/انصار	انصار
نسب/قبیله	قبیله خزرج
درگذشت	۱۵ق، حوران (شام)
نحوه درگذشت	منابع شیعی: قتل به دستور عمر؛ منابع اهل سنت: کشته شدن به دست جنیان
مشخصات دینی
زمان اسلام آوردن	در عقبه
حضور در جنگ‌ها	تمام غزوات؛ غزوه بدر اختلافی
نقش‌های برجسته	مخالفت با خلفاء در سقیفه بنی ساعده

نسخهٔ ‏۵ مهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۴۸

سَعد بن عُبادة خَزرَجی (درگذشته ۱۵ق) پرچمدار انصار و مشاور پیامبر(ص) در جنگ احزاب که در غزوه‌های متعددی در کنار پیامبر حضور داشت. سعد از اشراف و بزرگان مدینه و رئیس قبیلهٔ خزرج بود و پیش از اسلام به سعد کامل معروف بود. سعد در پیمان عَقَبه با پیامبر(ص)، از نُقَبای دوازده‌گانه شد.

پس از درگذشت پیامبر(ص) که برخی از بزرگان انصار در سقیفه جمع شدند، سعد بن عباده گزینه خلافت ایشان بود، اما با ورود ابوبکر و عمر و ابوعبیده جراح، اجتماع سقیفه به خلافت ابوبکر متمایل شد و با وی بیعت کردند. سعد هیچ‌گاه با خلیفه اول و دوم بیعت نکرد. وی در عصر خلافت عمر بن خطاب به قتل رسید و برخی این رخداد را کار جنیان دانستند.

خاندان

نام کامل او، سَعد بن عُبادة بن دُلَیم بن حارثه خَزرَجی است که با کنیه ابوثابت یا ابوقیس شناخته می‌شده است. خاندان سعد از اشراف قبیله خزرج بودند و پدرش عباده از بزرگان قبیله خزرج در یثرب بود و مادرش عمره بنت مسعود بن قیس از زنانی بود که با پیامبر اسلام بیعت کرد و در سال پنجم هجرت درگذشت.^[۱]

سعد از صحابۀ پیامبر اسلام(ص)، اهل مدینه، بزرگ قبیله خزرج در جاهلیت و اسلام بوده است.^[۲] چنانکه ابن‌حزم اندلسی، فقیه و محدث قرن پنجم هجری نوشته، سعد بن عباده ۲۱ حدیث از پیامبر(ص) نقل کرده است.^[۳] وی پیش از اسلام به دلیل آشنایی با خواندن و نوشتن، تیراندازی و شنا، به سعد کامل معروف بوده است.^[۴]

سعد و پدرانش در دوره پیش از اسلام به سیادت و سخاوتمندی معروف بودند،^[۵] و این شرافت و سیادت در زمان اسلام هم ادامه پیدا کرد و آنان از اصحاب اطعام در مدینه بودند.^[۶] گفته شده که در هیچ خاندانی از عرب سابقه نداشته است که میهمانداری در چهار نسل به این صورت ادامه یابد و قیس پسر سعد نیکوکاری‌اش از همه بیشتر بوده است.^[۷]

در سخاوت سعد حکایات فراوانی ذکر شده است؛ نقل شده که دلیم، جد وی، منزلی داشته است که هر روز کسی از آن منزل ندا می‌داده است: «‌هر کس غذایی چرب و نرم می‌خواهد، به خانه دلیم بیاید.‌» پس از مرگ دلیم، این اطعام را عباده و بعد از او سعد و بعدها پسرش قیس ادامه دادند.^[۸]

همچنین ابن‌سیرین نقل کرده که پیامبر(ص) هر شب اهل صفه را برای اطعام میان اصحاب تقسیم می‌کرد. بعضی یک نفر، برخی دو نفر و برخی بیشتر، اما سعد هر شب هشتاد نفر را برای اطعام به منزل می‌برد.^[۹]

پیامبر(ص) روزی پس از افطار در منزل سعد چنین دعا فرمود:

روزه‌داران و نیکان بر سر سفره شما غذا بخورند، و فرشتگان بر شما درود فرستند.^[۱۰]

سعد و فرزندانش در فراهم کردن اسباب مراسم عروسی علی(ع) و فاطمه(س) کمک بسیاری کردند.^[۱۱]

مسلمان شدن

سعد بن عباده در بیعت عقبه، با هفتاد تن از انصار (اهل یثرب)، با رسول خدا(ص) بیعت کرد و زمانی که ایمان آورد به همراه منذر بن عمرو و ابودُجانه، بت‌های بنی‌ساعده را شکست.^[۱۲] او یکی از نقباء دوازده‌گانه بود که پیامبر آنان را به اشاره جبرئیل تعیین کرد.^[۱۳]

حضور در غزوات

سعد در بیشتر غزوات رسول خدا(ص) حضور داشت، اما در مورد حضور وی در غزوه بدر اختلاف وجود دارد.^[۱۴] او از افراد مورد اعتماد و مشورت پیامبر(ص) بود. در جنگ احزاب پیامبر(ص) پس از مشورت با سعد بن عباده و سعد بن معاذ، و سرسختی آنان در دفاع از حیثیت اسلام و پیامبر(ص)، ادامه مذاکره با سران مشرکان را رد کرد.^[۱۵]

وی از پرچمداران سپاه اسلام بود؛ چنانکه نوشته شده، در تمام غزوات پیامبر(ص) پرچم مهاجرین به دست امام علی و پرچم انصار در دست سعد بوده است.^[۱۶] هرچند در فتح مکه نیز پرچم به دست سعد بن عباده بود،^[۱۷] اما پس از آنکه سعد شعار خونریزی و انتقام‌جویی سر داد و گفتارش به گوش پیامبر(ص) رسید، حضرت فرمود: «علی(ع) خود را به او برساند، پرچم را از دستش بگیرد و شعار مرحمت و عفو را اعلام نماید.» بنابر نقلی دیگر، قیس پسر سعد، مأمور به این امر شد.^[۱۸]

خلافت ابوبکر

بعد از درگذشت پیامبر(ص)، سعد بن عباده به همراه برخی از بزرگان مسلمان شهر مدینه در سقیفۀ بنی‌ساعده به عنوان گزینه خلافت مطرح شد.^[۱۹] اما با ورود ابوبکر، عمر و ابوعبیده جراح به سقیفه، مسلمانان حاضر در این مکان به سمت ابوبکر متمایل شدند و با وجود مخالفت فراوان سعد، با ابوبکر به عنوان خلیفه بیعت کردند. البته برخی می‌گویند سعد خودش ادعای خلافت نداشت، بلکه این خزرجیان بودند که تمایل به او داشتند.^[۲۰] سعد هیچ‌گاه با خلفا بیعت نکرد و قبیله‌اش نیز به تبعیت از او با ابوبکر بیعت نکردند.^[۲۱] برخی درباره این مسئله گفته‌اند که سعد قصد خلافت کرد و چون به نوایی نرسید، با خلیفه بیعت نکرد.^[۲۲]

خلافت عمر

داستان بیعت نکردن سعد با خلیفه اول، در زمان عمر هم تکرار شد. هر چه خلیفه دوم در بیعت گرفتن از سعد اصرار کرد، راه به جایی نبرد. نقل شده که کثرت و قوت قبیله سعد، دستگاه حاکمه را از تعرض به سعد بازمی‌داشت.^[۲۳]

پسر سعد روزی عمر را نصیحت می‌کند که «‌سعد سوگند یاد کرده که با شما بیعت نکند و شما هم نمی‌توانید به اجبار از او بیعت بگیرید، مگر آنکه او را بکشید! قتل او هم منوط به قتل همه قبیلۀ خزرج و قتل خزرج منوط به قتل اوس است و قتل اوس منوط به قتل جملۀ بطون یمن است و این مقدور شما و اعوانتان نخواهد بود، پس با او بسازید.»^[۲۴]

قیس بن سعد

قیس پسر سعد از اولین کسانی بود که در مسائل پس از وفات پیامبر(ص) و در قضایای سقیفه و انتخاب خلیفه، با ابوبکر بیعت نکرد و به امام علی(ع) مراجعه کرد و از یاران و کارگزاران وی بود.^[۲۵]

وفات

سعد در سال ۱۵ق^[۲۶] در مسیر حرکت به سوی حوران شام درگذشت. تاریخ وفات وی را ۱۱ق و ۱۴ق نیز ذکر کرده‌اند.

در مورد نحوه مرگ او اختلاف وجود دارد. برخی می‌گویند پس از اینکه وی از بیعت با عمر اجتناب کرد بنا به خواست وی از مدینه خارج شد و در مسیرش به سمت حوران شام^[۲۷] به مرگ طبیعی در گذشت.^[۲۸] برخی نیز معتقدند که سعد به قتل رسید. درباره اینکه چه کسی وی را به قتل رساند دو نظر وجود دارد؛ برخی از منابع اهل سنت نوشته‌اند که جنیان وی را به این دلیل که ایستاده بول کرد کشتند.^[۲۹] با این حال این نظر مورد تردید برخی از اهل سنت واقع شده است. ابن‌ابی‌الحدید به داستانی اشاره کرده که به این ادعا طعنه می‌زند. نقل شده که مردی سنی از شیعه‌ای سؤال کرد که اگر خلافت حق علی(ع) بود و ابابکر آن را غصب کرد، چرا او درصدد برنیامد تا خلافت را پس بگیرد؟ شیعه پاسخ می‌دهد: علی(ع) می‌ترسید که جنیان او را بکشند!^[۳۰] شعری نیز در رد این ادعا سروده شده است:

نستعلیق

الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر

می‌گویند جنّیان شکم سعد را دریدند؛ ولی چه بسا تو با نیرنگ این کار را انجام داده باشی.
گناه سعد این نبود که ایستاده بول می‌کرد؛ بلکه گناهش این بود که با ابوبکر بیعت نکرد.

شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۵.

برخی نیز معتقدند خالد بن ولید و محمد بن سلمه انصاری، به دستور عمر مأمور شدند که از او در شام بیعت بگیرند و زمانی که با مخالفت او روبرو شدند، هر یک تیری به سوی او انداختند و او را به قتل رساندند.^[۳۱]

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

ابن‌اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۲۲ق/۲۰۰۱م.
ابن‌حجر، احمد بن علی، تقریب التهذیب، تحقیق خلیل مأمون شیحا، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۲۲ق/۲۰۰۱م.
ابن‌حجر، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
ابن‌حزم، علی بن احمد، اسماء الصحابة الرواة و ما لکل واحد من العدد، تحقیق سید حسن کسروی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
ابن‌داوود حلی، حسین بن علی، کتاب الرجال، قم، منشورات رضی.
ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
ابن‌عبدالبر قرطبی، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب في معرفة الاصحاب، تحقیق علی محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
ابوحاتم تمیمی، محمد بن حبان، کتاب الثقات، بیروت، وزارة المعارف و الشؤون للحکومة العالیة الهندیة، دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
ابوعلی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال في احوال الرجال، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، ۱۴۱۶ق.
بخاری، محمد بن ابراهیم، التاریخ الکبیر، زیر نظر محمد عبدالمعبد خان، بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
بخاری، محمد بن ابراهیم، صحیح البخاری باختلاف الروایات، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م.
بخاری، محمد بن ابراهیم، صحیح البخاری، شرح و تحقیق قاسم الشماعی الرفاعی، بیروت، دارالقلم، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من انساب الاشراف، تحقیق و مقدمه سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.
تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسه نشر الإسلامی، ۱۴۱۴ق.
زرکلی، خیرالدین، الاعلام قاموس تراجم لاشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دارالعلم للملایین، ۱۹۹۲م.
شوشتری، نورالله، مجالس المؤمنین، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ۱۳۷۷ش.
طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، تحقیق حمدی بن عبدالمجید السلفی، قاهره، مکتبة ابن التیمیه.
طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، تحقیق سید محمدصادق بحرالعلوم، نجف، مکتبة الحیدریه، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
علامه حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال في معرفة الرجال، تحقیق جواد قیومی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۷ق.
حافظ مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، تحقیق بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۹ق/۱۹۹۸م.

پیوند به بیرون

↑ رک: حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.
↑ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۸؛ رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱.
↑ ابن‌حزم، اسماء الصحابة الرواة، ۱۴۱۲ق، ص۱۱۹.
↑ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۸۵؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.
↑ رک: ابوعلی حائری، منتهی المقال، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۳۲۲-۳۲۳؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ ابن‌حجر، تقریب التهذیب، ۱۴۲۲ق، ص۲۸۰؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۲۹۹؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۸۵.
↑ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۸.
↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۳۵۰-۳۵۱؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۰۰.
↑ رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۴؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.
↑ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۴؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۰.
↑ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۳-۵۴.
↑ شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ص۲۳۳.
↑ رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸، ص۲۷۹؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۴.
↑ رک: حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱؛ ابن‌حجر، تقریب التهذیب، ۱۴۲۲ق، ص۲۸۰؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۹۳.
↑ رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱؛ بخاری، التاریخ الکبیر، بیروت، ج۴، ص۴۴؛ ابن‌حجر، تقریب التهذیب، ۱۴۲۲ق، ص۲۸۰-۲۸۱؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۲۹۹؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸.
↑ رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۲-۱۶۳؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۸؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۰۰.
↑ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۰؛ طبرانی، العجم الکبیر، قاهره، ج۶، ص۱۵، ح۵۳۵۶
↑ رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۲.
↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۳-۱۶۴؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۰۰-۳۰۱.
↑ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۰۱؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۶.
↑ رک: شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۳-۲۳۵؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۹-۵۲.
↑ شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۳.
↑ رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۴؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۱؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۸۵.
↑ شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۳.
↑ رک: شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۳-۲۳۴؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۱-۵۲؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.
↑ رک: ابوعلی حائری، منتهی المقال، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۲۴۳؛ ابن‌داوود حلی، رجال، قم، ص۱۵۵؛ طوسی، رجال، ۱۳۸۱ق، ص۵۴؛ علامه حلی، خلاصة الأقوال، ۱۴۱۷ق، ص۲۳۱؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۳۵۰.
↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۴؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۰؛ ابن‌حجر، تقریب التهذیب، ۱۴۲۲ق، ص۲۸۱؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۰۱.
↑ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.
↑ ابوحاتم تمیمی، کتاب الثقات، بیروت، ج۳، ص۱۴۹؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۸۵.
↑ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۷
↑ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۹.
↑ شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۵.

[1] رک: حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.

[2] تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۸؛ رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱.

[3] ابن‌حزم، اسماء الصحابة الرواة، ۱۴۱۲ق، ص۱۱۹.

[4] ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۸۵؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.

[5] رک: ابوعلی حائری، منتهی المقال، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۳۲۲-۳۲۳؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ ابن‌حجر، تقریب التهذیب، ۱۴۲۲ق، ص۲۸۰؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۲۹۹؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۸۵.

[6] تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۸.

[7] ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۳۵۰-۳۵۱؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۰۰.

[8] رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۴؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.

[9] تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۴؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۰.

[10] تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۳-۵۴.

[11] شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ص۲۳۳.

[12] رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸، ص۲۷۹؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۴.

[13] رک: حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱؛ ابن‌حجر، تقریب التهذیب، ۱۴۲۲ق، ص۲۸۰؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۹۳.

[14] رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱؛ بخاری، التاریخ الکبیر، بیروت، ج۴، ص۴۴؛ ابن‌حجر، تقریب التهذیب، ۱۴۲۲ق، ص۲۸۰-۲۸۱؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۲۹۹؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸.

[15] رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۲-۱۶۳؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۸؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۰۰.

[16] حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۰؛ طبرانی، العجم الکبیر، قاهره، ج۶، ص۱۵، ح۵۳۵۶

[17] رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۲.

[18] ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۳-۱۶۴؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۰۰-۳۰۱.

[19] ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۰۱؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۶.

[20] رک: شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۳-۲۳۵؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۹-۵۲.

[21] شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۳.

[22] رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۴؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۱؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۸۵.

[23] شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۳.

[24] رک: شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۳-۲۳۴؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۱-۵۲؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.

[25] رک: ابوعلی حائری، منتهی المقال، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۲۴۳؛ ابن‌داوود حلی، رجال، قم، ص۱۵۵؛ طوسی، رجال، ۱۳۸۱ق، ص۵۴؛ علامه حلی، خلاصة الأقوال، ۱۴۱۷ق، ص۲۳۱؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۳۵۰.

[26] ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۴؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۰؛ ابن‌حجر، تقریب التهذیب، ۱۴۲۲ق، ص۲۸۱؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۰۱.

[27] ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.

[28] ابوحاتم تمیمی، کتاب الثقات، بیروت، ج۳، ص۱۴۹؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۸۵.

[29] ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۷

[30] تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۹.

[31] شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

@@ خط ۲۳: / خط ۲۳: @@
 | آثار =
 }}
-'''سَعد بن عُبادة خَزرَجی''' (درگذشته [[سال ۱۵ هجری قمری|۱۵ق]]) پرچمدار [[انصار]]، مشاور [[پیامبر(ص)]] در [[جنگ احزاب]] که در [[غزوه|غزوه‌های]] متعددی در کنار پیامبر حضور داشت. سعد از اشراف و بزرگان [[مدینه]] و رئیس قبیلهٔ [[خزرج]] بود و پیش از اسلام، به سعد کامل معروف بود. سعد در [[پیمان عقبه|پیمان عَقَبه]] با [[پیامبر(ص)]]، از نُقَبای دوازده‌گانه شد.
+'''سَعد بن عُبادة خَزرَجی''' (درگذشته [[سال ۱۵ هجری قمری|۱۵ق]]) پرچمدار [[انصار]] و مشاور [[پیامبر(ص)]] در [[جنگ احزاب]] که در [[غزوه|غزوه‌های]] متعددی در کنار پیامبر حضور داشت. سعد از اشراف و بزرگان [[مدینه]] و رئیس قبیلهٔ [[خزرج]] بود و پیش از اسلام به سعد کامل معروف بود. سعد در [[پیمان عقبه|پیمان عَقَبه]] با [[پیامبر(ص)]]، از نُقَبای دوازده‌گانه شد.
-پس از درگذشت پیامبر(ص)، برخی از بزرگان [[انصار]] در [[واقعه سقیفه|سقیفه]] جمع شدند و سعد بن عباده گزینه [[خلافت]] ایشان بود. اما با ورود [[ابوبکر]] و [[عمر بن خطاب|عمر]] و [[ابوعبیده جراح]]، اجتماع سقیفه به خلافت ابوبکر متمایل شد و با وی بیعت کردند. سعد هیچگاه با خلیفه اول و دوم [[بیعت]] نکرد. وی در عصر خلافت عمر بن خطاب به قتل رسید که برخی آن را منتسب به [[جنیان]] کردند.
+پس از درگذشت پیامبر(ص) که برخی از بزرگان [[انصار]] در [[واقعه سقیفه|سقیفه]] جمع شدند، سعد بن عباده گزینه [[خلافت]] ایشان بود، اما با ورود [[ابوبکر]] و [[عمر بن خطاب|عمر]] و [[ابوعبیده جراح]]، اجتماع سقیفه به خلافت ابوبکر متمایل شد و با وی بیعت کردند. سعد هیچ‌گاه با خلیفه اول و دوم [[بیعت]] نکرد. وی در عصر خلافت عمر بن خطاب به قتل رسید و برخی این رخداد را کار [[جنیان]] دانستند.
 ==خاندان==
-نام کامل او، سَعد بن عُبادة بن دُلَیم بن حارثه خَزرَجی است که با کنیه ابوثابت یا ابوقیس شناخته می‌شده است.
+نام کامل او، سَعد بن عُبادة بن دُلَیم بن حارثه خَزرَجی است که با کنیه ابوثابت یا ابوقیس شناخته می‌شده است. خاندان سعد از اشراف [[قبیله خزرج]] بودند و پدرش عباده از بزرگان قبیله خزرج در [[یثرب]] بود و مادرش عمره بنت مسعود بن قیس از زنانی بود که با [[پیامبر اسلام]] بیعت کرد و در [[سال پنجم هجری قمری|سال پنجم هجرت]] درگذشت.<ref>رک: حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.</ref>
-خاندان سعد از اشراف [[قبیله خزرج]] بودند و پدرش عباده از بزرگان قبیله خزرج در [[یثرب]] بود و مادرش عمره بنت مسعود بن قیس از بانوانی بود که با [[پیامبر اسلام]](ص) بیعت کرد و در [[سال پنجم هجری قمری|سال پنجم هجرت]] وفات نمود.<ref>رک: حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.</ref>
-سعد از صحابۀ پیامبر اسلام(ص)، اهل مدینه، بزرگ قبیله خزرج در [[جاهلیت]] و [[اسلام]] بوده است.<ref>تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۸؛ رکـ: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱.</ref> ابن حزم نوشته که وی ۲۱ [[حدیث]] از پیامبر(ص) نقل کرده است.<ref>ابن‌حزم، اسماء الصحابة الرواة، ۱۴۱۲ق، ص۱۱۹.</ref> وی در زمان پیش از اسلام به جهت آشنایی با «خواندن و نوشتن، تیراندازی و شنا»، به سعد کامل معروف بوده است.<ref>ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۸۵؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.</ref>
+سعد از صحابۀ پیامبر اسلام(ص)، اهل مدینه، بزرگ قبیله خزرج در [[جاهلیت]] و [[اسلام]] بوده است.<ref>تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۸؛ رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱.</ref> چنانکه ابن‌حزم اندلسی، فقیه و محدث قرن پنجم هجری نوشته، سعد بن عباده ۲۱ [[حدیث]] از پیامبر(ص) نقل کرده است.<ref>ابن‌حزم، اسماء الصحابة الرواة، ۱۴۱۲ق، ص۱۱۹.</ref> وی پیش از اسلام به دلیل آشنایی با خواندن و نوشتن، تیراندازی و شنا، به سعد کامل معروف بوده است.<ref>ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۸۵؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.</ref>
-سعد و پدرانش در زمان جاهلیت به سیادت و سخاوتمندی معروف بودند، <ref>رک: ابوعلی حائری، منتهی المقال، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۳۲۲-۳۲۳؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ ابن حجر، تقریب التهذیب، ص۲۸۰؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ج۲، ص۲۹۹؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۸۵.</ref> و این شرافت و سیادت در زمان اسلام هم ادامه پیدا کرد و ایشان از اصحاب اطعام در مدینه بودند.<ref>تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۸.</ref> گفته شده که در هیچ خاندانی از عرب سابقه نداشته است که میهمانداری در چهار نسل به این صورت ادامه یابد و قیس پسر سعد نیکوکاریش از همه بیشتر بوده است.<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۳، صص۳۵۰-۳۵۱؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ج۲، ص۳۰۰.</ref>
+سعد و پدرانش در دوره پیش از اسلام به سیادت و سخاوتمندی معروف بودند،<ref>رک: ابوعلی حائری، منتهی المقال، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۳۲۲-۳۲۳؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ ابن‌حجر، تقریب التهذیب، ۱۴۲۲ق، ص۲۸۰؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۲۹۹؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۸۵.</ref> و این شرافت و سیادت در زمان اسلام هم ادامه پیدا کرد و آنان از اصحاب اطعام در مدینه بودند.<ref>تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۸.</ref> گفته شده که در هیچ خاندانی از عرب سابقه نداشته است که میهمانداری در چهار نسل به این صورت ادامه یابد و قیس پسر سعد نیکوکاری‌اش از همه بیشتر بوده است.<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۳۵۰-۳۵۱؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref>
-در سخاوت سعد حکایات فراوانی ذکر شده است؛ نقل شده که دلیم، جد وی، منزلی داشته است که هر روز کسی از آن منزل ندا می‌داده است: «‌هر کس غذایی چرب و نرم می‌خواهد، به خانه دلیم بیاید.‌» پس از مرگ دلیم، این اطعام را عباده و بعد از او سعد و بعدها پسرش قیس ادامه دادند.<ref>رکـ: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۴؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.</ref>
+در سخاوت سعد حکایات فراوانی ذکر شده است؛ نقل شده که دلیم، جد وی، منزلی داشته است که هر روز کسی از آن منزل ندا می‌داده است: «‌هر کس غذایی چرب و نرم می‌خواهد، به خانه دلیم بیاید.‌» پس از مرگ دلیم، این اطعام را عباده و بعد از او سعد و بعدها پسرش قیس ادامه دادند.<ref>رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۴؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.</ref>
-همچنین ابن سیرین نقل کرده که پیامبر(ص)، هر شب [[اهل صفه]] را برای اطعام، میان [[صحابه|اصحاب]] تقسیم می‌کرد. بعضی یک نفر، برخی دو نفر و برخی بیشتر، اما سعد هر شب هشتاد نفر را برای اطعام به منزل می‌برد.<ref>تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۴؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۰.</ref>
+همچنین ابن‌سیرین نقل کرده که پیامبر(ص) هر شب [[اهل صفه]] را برای اطعام میان [[صحابه|اصحاب]] تقسیم می‌کرد. بعضی یک نفر، برخی دو نفر و برخی بیشتر، اما سعد هر شب هشتاد نفر را برای اطعام به منزل می‌برد.<ref>تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۴؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۰.</ref>
 پیامبر(ص) روزی پس از افطار در منزل سعد چنین دعا فرمود:
-::روزه‌داران و نیکان بر سر سفره شما غذا بخورند، و فرشتگان بر شما درود فرستند.<ref>تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، صص۵۳-۵۴.</ref>
+::روزه‌داران و نیکان بر سر سفره شما غذا بخورند، و فرشتگان بر شما درود فرستند.<ref>تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۳-۵۴.</ref>
-سعد و فرزندانش، در فراهم کردن اسباب مراسم عروسی علی(ع) و [[فاطمه]] (س)، بسیار کمک کردند.<ref>شوشتری، مجالس المؤمنین، ص۲۳۳.</ref>
+سعد و فرزندانش در فراهم کردن اسباب مراسم عروسی علی(ع) و [[فاطمه(س)]] کمک بسیاری کردند.<ref>شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ص۲۳۳.</ref>
-==اسلام آوردن==
+==مسلمان شدن==
-سعد بن عباده در [[بیعت عقبه]]، با هفتاد تن از [[انصار]] (اهل یثرب)، با رسول خدا(ص) [[بیعت]] کرد و زمانی که [[ایمان]] آورد به همراه [[منذر بن عمرو]] و [[ابودجانه|ابودُجانه]]، بت‌های [[بنی ساعده]] را شکست.<ref>رکـ: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸، ص۲۷۹؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۴.</ref> او یکی از نقباء دوازده‌گانه بود که پیامبر به اشاره [[جبرئیل]] ایشان را تعیین کرد.<ref>رک: حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱؛ ابن حجر، تقریب التهذیب، ص۲۸۰؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۹۳.</ref>
+سعد بن عباده در [[بیعت عقبه]]، با هفتاد تن از [[انصار]] (اهل یثرب)، با رسول خدا(ص) [[بیعت]] کرد و زمانی که [[ایمان]] آورد به همراه [[منذر بن عمرو]] و [[ابودجانه|ابودُجانه]]، بت‌های [[بنی‌ساعده]] را شکست.<ref>رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸، ص۲۷۹؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۴.</ref> او یکی از [[نقباء دوازده‌گانه]] بود که پیامبر آنان را به اشاره [[جبرئیل]] تعیین کرد.<ref>رک: حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱؛ ابن‌حجر، تقریب التهذیب، ۱۴۲۲ق، ص۲۸۰؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۹۳.</ref>
 ==حضور در غزوات==
-سعد در بیشتر [[غزوات]] رسول خدا(ص) حضور داشت، اما در مورد حضور وی در [[غزوه بدر]]، اختلاف وجود دارد.<ref>رکـ: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱؛ بخاری، التاریخ الکبیر، ج۴، ص۴۴؛ ابن حجر، تقریب التهذیب، صص۲۸۰-۲۸۱؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ج۲، ص۲۹۹؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸.</ref> او از افراد مورد اعتماد و مشورت پیامبر(ص) بود. در [[جنگ احزاب]] پیامبر(ص) پس از مشورت با سعد بن عباده و [[سعد بن معاذ]]، و سرسختی آنان در دفاع از حیثیت اسلام و پیامبر(ص)، ادامه مذاکره با سران مشرکین را رد کرد.<ref>رکـ: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، صص۱۶۲-۱۶۳؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۸؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ج۲، ص۳۰۰.</ref>
+سعد در بیشتر [[غزوات]] رسول خدا(ص) حضور داشت، اما در مورد حضور وی در [[غزوه بدر]] اختلاف وجود دارد.<ref>رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۱؛ بخاری، التاریخ الکبیر، بیروت، ج۴، ص۴۴؛ ابن‌حجر، تقریب التهذیب، ۱۴۲۲ق، ص۲۸۰-۲۸۱؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۲۹۹؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۷۸.</ref> او از افراد مورد اعتماد و مشورت پیامبر(ص) بود. در [[جنگ احزاب]] پیامبر(ص) پس از مشورت با سعد بن عباده و [[سعد بن معاذ]]، و سرسختی آنان در دفاع از حیثیت اسلام و پیامبر(ص)، ادامه مذاکره با سران مشرکان را رد کرد.<ref>رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۲-۱۶۳؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۸؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۰۰.</ref>
-وی از پرچمداران سپاه اسلام بود چنانکه نوشته شده، در تمام [[غزوه|غزوات]] پیامبر(ص)، پرچم [[مهاجرین]] به دست [[امام علی]](ع) و پرچم انصار در دست سعد بوده است.<ref>حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۰؛ طبرانی، العجم الکبیر، ج۶، ص۱۵، ح۵۳۵۶؛ سیوطی، جامع الاحادیث، جزء۳۶، ص۱۷۳، باب مسند عبدالله بن عباس، ح۳۹۰۳۲؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ج۲۰، ص۲۴۹.</ref> هرچند در [[فتح مکه]] نیز پرچم به دست سعد بن عباده بود، <ref>رکـ: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۲.</ref> اما پس از آنکه سعد شعار خونریزی و انتقام‌جویی سرداد و گفتارش به گوش پیامبر(ص) رسید، حضرت فرمود: «علی(ع) خود را به او برساند و پرچم را از دستش گرفته و شعار مرحمت و عفو را اعلام نماید.» البته نقلی هم هست که [[قیس بن سعد بن عباده|قیس پسر سعد]]، مأمور به این امر شد.<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، صص۱۶۳-۱۶۴؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ج۲، صص۳۰۰-۳۰۱.</ref>
+وی از پرچمداران سپاه اسلام بود؛ چنانکه نوشته شده، در تمام [[غزوه|غزوات]] پیامبر(ص) پرچم [[مهاجرین]] به دست [[امام علی]] و پرچم انصار در دست سعد بوده است.<ref>حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۰؛ طبرانی، العجم الکبیر، قاهره، ج۶، ص۱۵، ح۵۳۵۶</ref> هرچند در [[فتح مکه]] نیز پرچم به دست سعد بن عباده بود،<ref>رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۲.</ref> اما پس از آنکه سعد شعار خونریزی و انتقام‌جویی سر داد و گفتارش به گوش پیامبر(ص) رسید، حضرت فرمود: «علی(ع) خود را به او برساند، پرچم را از دستش بگیرد و شعار مرحمت و عفو را اعلام نماید.» بنابر نقلی دیگر، [[قیس بن سعد بن عباده|قیس پسر سعد]]، مأمور به این امر شد.<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۳-۱۶۴؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۰۰-۳۰۱.</ref>
 ==خلافت ابوبکر==
 {{اصلی|ابوبکر}}
-بعد از درگذشت پیامبر(ص)، سعد بن عباده به همراه برخی از بزرگان مسلمان شهر مدینه در [[واقعه سقیفه|سقیفۀ بنی ساعده]] به عنوان گزینه خلافت مطرح شد.<ref> ابن اثیر، اسدالغابه، ج۲، ص۳۰۱؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۶.</ref> اما با ورود [[ابوبکر]]، [[عمر]] و [[ابوعبیده جراح]] به [[سقیفه بنی ساعده|سقیفه]]، مسلمانان حاضر در این مکان به سمت ابوبکر متمایل شدند و باوجود مخالفت فراوان سعد، با ابوبکر به عنوان خلیفه بیعت کردند. البته برخی می‌گویند سعد خودش ادعای خلافت نداشت، بلکه این خزرجیان بودند که تمایل به او داشتند.<ref>رکـ: شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، صص۲۳۳-۲۳۵؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، صص۴۹-۵۲.</ref> سعد هیچ‌گاه با خلفاء بیعت نکرد و قبیله‌اش نیز به تبعیت از او، با ابوبکر بیعت نکردند.<ref>شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۳.</ref> در مقابل برخی نوشته‌اند که سعد آهنگ خلافت کرد و چون به نوایی نرسید، با [[خلافت|خلیفه]] بیعت نکرد.<ref>رکـ: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۴؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۱؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۸۵.</ref>
+بعد از درگذشت پیامبر(ص)، سعد بن عباده به همراه برخی از بزرگان مسلمان شهر مدینه در [[واقعه سقیفه|سقیفۀ بنی‌ساعده]] به عنوان گزینه خلافت مطرح شد.<ref>ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۰۱؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۶.</ref> اما با ورود [[ابوبکر]]، [[عمر]] و [[ابوعبیده جراح]] به [[سقیفه بنی ساعده|سقیفه]]، مسلمانان حاضر در این مکان به سمت ابوبکر متمایل شدند و با وجود مخالفت فراوان سعد، با ابوبکر به عنوان خلیفه بیعت کردند. البته برخی می‌گویند سعد خودش ادعای خلافت نداشت، بلکه این خزرجیان بودند که تمایل به او داشتند.<ref>رک: شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۳-۲۳۵؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۹-۵۲.</ref> سعد هیچ‌گاه با خلفا بیعت نکرد و قبیله‌اش نیز به تبعیت از او با ابوبکر بیعت نکردند.<ref>شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۳.</ref> برخی درباره این مسئله گفته‌اند که سعد قصد خلافت کرد و چون به نوایی نرسید، با [[خلافت|خلیفه]] بیعت نکرد.<ref>رک: ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۴؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۱؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۸۵.</ref>
-پس از کناره‌گیری سعد، دستگاه خلافت تلاش کرد از سعد بیعت بگیرد اما سعد از بیعت استنکاف کرده و گفت:
-::این دروغ را به خود نخواستم، به دیگری هم نخواهم و از برای خاطر دیگران به [[دوزخ]] نروم.<ref>شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۳.</ref>
 ==خلافت عمر==
-داستان عدم بیعت سعد با خلیفه اول، در زمان عمر هم تکرار شد. هرچه [[خلیفه دوم]] در بیعت گرفتن از سعد اصرار کرد، راه به جایی نبرد. نقل شده که کثرت و قوت قبیله سعد، دستگاه حاکمه را از تعرض به سعد باز می‌داشت.<ref>شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۳.</ref>
+داستان بیعت نکردن سعد با خلیفه اول، در زمان عمر هم تکرار شد. هر چه [[خلیفه دوم]] در بیعت گرفتن از سعد اصرار کرد، راه به جایی نبرد. نقل شده که کثرت و قوت قبیله سعد، دستگاه حاکمه را از تعرض به سعد بازمی‌داشت.<ref>شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۳.</ref>
-پسر سعد روزی عمر را نصیحت می‌کند که «‌سعد سوگند یاد کرده که با شما بیعت نکند و شما هم نمی‌توانید به اجبار از او بیعت بگیرید مگر آنکه او را بکشید! قتل او هم منوط به قتل همه قبیلۀ خزرج و قتل خزرج منوط به قتل اوس است و قتل اوس منوط به قتل جملۀ بطون یمن است و این مقدور شما و اعوانتان نخواهد بود، پس با او بسازید.<ref>رکـ: شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، صص۲۳۳-۲۳۴؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، صص۵۱-۵۲؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.</ref>
+پسر سعد روزی عمر را نصیحت می‌کند که «‌سعد سوگند یاد کرده که با شما بیعت نکند و شما هم نمی‌توانید به اجبار از او بیعت بگیرید، مگر آنکه او را بکشید! قتل او هم منوط به قتل همه قبیلۀ خزرج و قتل خزرج منوط به قتل اوس است و قتل اوس منوط به قتل جملۀ بطون یمن است و این مقدور شما و اعوانتان نخواهد بود، پس با او بسازید.»<ref>رک: شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۳-۲۳۴؛ تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۵۱-۵۲؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.</ref>
 ==قیس بن سعد==
 {{اصلی|قیس بن سعد بن عباده}}
-قیس پسر سعد از اولین کسانی بود که در مسائل پس از وفات پیامبر(ص) و در [[واقعه سقیفه|قضایای سقیفه]] و انتخاب خلیفه، با [[ابوبکر]] بیعت نکرد و به [[امیرالمؤمنین]](ع) مراجعه کرد و از یاران و کارگزاران امام علی(ع) بود.<ref>رکـ: ابوعلی حائری، منتهی المقال، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۲۴۳؛ ابن داوود، رجال، ص۱۵۵؛ طوسی، رجال، ۱۳۸۱ق، ص۵۴؛ علامه حلی، خلاصه الاقوال، ص۲۳۱؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۳۵۰.</ref>
+قیس پسر سعد از اولین کسانی بود که در مسائل پس از وفات پیامبر(ص) و در [[واقعه سقیفه|قضایای سقیفه]] و انتخاب خلیفه، با [[ابوبکر]] بیعت نکرد و به [[امام علی(ع)]] مراجعه کرد و از یاران و کارگزاران وی بود.<ref>رک: ابوعلی حائری، منتهی المقال، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۲۴۳؛ ابن‌داوود حلی، رجال، قم، ص۱۵۵؛ طوسی، رجال، ۱۳۸۱ق، ص۵۴؛ علامه حلی، خلاصة الأقوال، ۱۴۱۷ق، ص۲۳۱؛ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۳۵۰.</ref>
 ==وفات==
-سعد در سال ۱۵ق<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۴؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۰؛ ابن حجر، تقریب التهذیب، ص۲۸۱؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ج۲، ص۳۰۱.</ref> در مسیر حرکت به سوی حوران شام درگذشت. البته تاریخ وفات وی را ۱۱ق، ۱۴ق ذکر کرده‌اند که به نظر می‌رسد همان ۱۵ ق. درست‌تر باشد.
+سعد در سال ۱۵ق<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۴؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۰؛ ابن‌حجر، تقریب التهذیب، ۱۴۲۲ق، ص۲۸۱؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۳۰۱.</ref> در مسیر حرکت به سوی حوران شام درگذشت. تاریخ وفات وی را ۱۱ق و ۱۴ق نیز ذکر کرده‌اند.
-در مورد نحوه مرگ او اختلاف وجود دارد. برخی می‌گویند پس از این که وی از بیعت با عمر اجتناب کرد بنا به خواست وی از مدینه خارج شد و در مسیرش به سمت حوران [[شام]]<ref>ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.</ref> به مرگ طبیعی در گذشت.<ref>ابوحاتم تمیمی، کتاب الثقات، بیروت، ج۳، ص۱۴۹؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۸۵.</ref> برخی نیز معتقدند که سعد به قتل رسید. اما این که چه کسی وی را به قتل رساند دو نظر وجود دارد. برخی از منابع اهل سنت نوشته‌اند: [[جنیان]] وی را به این دلیل که ایستاده بول کرد کشتند.<ref>ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۷</ref>آنان پس از ارتکاب این قتل در حالی که دف می‌زدند این شعر را می‌خواندند:<ref>ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۱۶۴؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۴۱۲؛ شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۵؛ حافظ مزی، تهذیب الکمال، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۲۸۰؛ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۷.</ref>
+در مورد نحوه مرگ او اختلاف وجود دارد. برخی می‌گویند پس از اینکه وی از بیعت با عمر اجتناب کرد بنا به خواست وی از مدینه خارج شد و در مسیرش به سمت حوران [[شام]]<ref>ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۳.</ref> به مرگ طبیعی در گذشت.<ref>ابوحاتم تمیمی، کتاب الثقات، بیروت، ج۳، ص۱۴۹؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج۳، ص۸۵.</ref> برخی نیز معتقدند که سعد به قتل رسید. درباره اینکه چه کسی وی را به قتل رساند دو نظر وجود دارد؛ برخی از منابع اهل سنت نوشته‌اند که [[جنیان]] وی را به این دلیل که ایستاده بول کرد کشتند.<ref>ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۶۱۷</ref> با این حال این نظر مورد تردید برخی از اهل سنت واقع شده است. [[ابن‌ابی‌الحدید]] به داستانی اشاره کرده که به این ادعا طعنه می‌زند. نقل شده که مردی [[سنی]] از شیعه‌ای سؤال کرد که اگر خلافت حق علی(ع) بود و ابابکر آن را غصب کرد، چرا او درصدد برنیامد تا خلافت را پس بگیرد؟ شیعه پاسخ می‌دهد: علی(ع) می‌ترسید که جنیان او را بکشند!<ref>تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۹.</ref>
-{{شعر}}{{ب|قد قَتَلنا سیدَ الخزرجِ سَعدَ بن عُبادة|ورَمَیناهُ بسهمین فلم یخطِ فُؤادَه}}{{پایان شعر}}
+شعری نیز در رد این ادعا سروده شده است:
-<small>{{وسط چین}}ما سعد بن عباده، سرور خزرج را کشتیم{{سخ}}و دو تیر به قلب او زدیم و تیرها به خطا نرفت.{{پایان}}</small>
-این داستان مورد تردید برخی از اهل سنت واقع شده است. [[ابن ابی الحدید]] به داستانی اشاره کرده که به این ادعا طعنه می‌زند. نقل شده که مردی [[سنی|عامی]] از شیعه‌ای سؤال کرد که اگر خلافت حق علی(ع) بود و ابابکر آن را غصب کرد، چرا او درصدد بر نیامد تا خلافت را پس بگیرد؟ شیعه پاسخ می‌دهد: علی(ع) می‌ترسید که جنیان او را بکشند!<ref>تستری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۹.</ref>
-شعری نیز در رد این ادعا سروده شده:
 {{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول =:{{سخ}}{{شعر|نستعلیق}}{{ب|یقولون سعد شقت الجن بطنه|الا ربما حققت فعلک بالغدر}} {{ب|و ماذنب سعد انه بال قائماً|و لکن سعداً لم یبایع ابابکر}}{{پایان شعر}}
 <small>{{وسط چین}}می‌گویند [[جن|جنّیان]] شکم سعد را دریدند؛ ولی چه بسا تو با نیرنگ این کار را انجام داده باشی.{{سخ}}گناه سعد این نبود که ایستاده بول می‌کرد؛ بلکه گناهش این بود که با ابوبکر بیعت نکرد.{{پایان}}</small>
 |تاریخ بایگانی | منبع = <small>شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۵.</small> | تراز =وسط| عرض = 440px| اندازه خط = 17px|رنگ پس زمینه=| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}
-برخی نیز معتقدند [[خالد بن ولید]] و [[محمد بن سلمه انصاری]]، به دستور [[عمر]] مأمور شدند که از او در [[شام]] بیعت بگیرند، زمانی که با مخالفت او روبرو شدند، هر یک تیری بر او بیانداختند و او را به قتل رساندند.<ref>شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۵.</ref>
+برخی نیز معتقدند [[خالد بن ولید]] و [[محمد بن سلمه انصاری]]، به دستور [[عمر]] مأمور شدند که از او در [[شام]] بیعت بگیرند و زمانی که با مخالفت او روبرو شدند، هر یک تیری به سوی او انداختند و او را به قتل رساندند.<ref>شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۳۵.</ref>
 ==پانویس==

ن ب و صحابه انصار
قبیله اوس	ابو الهیثم بن تیهان • ابولبابه انصاری • اسید بن حضیر بن سماک • انس بن اوس • انیس بن قتاده • براء بن عازب • تمیم داری • حنظلة بن ابی‌عامر • خزیمه بن ثابت • خبیب بن عدی • سایر بنی عبدالاشهل • سهل بن حنیف • سعد بن معاذ • عبدالله بن جبیر • عثمان بن حنیف • عویم بن ساعده • معن بن عدی
قبیله خزرج	ابوقتاده انصاری • ابوایوب انصاری • ابودجانه • ابودرداء انصاری • ابو زید انصاری • ابوسعید خدری • ابوطلحه انصاری • ابی بن کعب انصاری • اسعد بن زراره • ام عماره • اوس بن ثابت خزرجی • اوس بن ارقم • براء بن معرور • بشر بن براء • بشیر بن سعد • حارثة بن نعمان • حسان بن ثابت • جابر بن عبدالله انصاری • حباب بن منذر • رمیصاء بنت ملحان • زیاد بن لبید • زید بن ارقم • زید بن ثابت • سهل بن سعد ساعدی • سعد بن عباده • سعید بن سعد انصاری • شداد بن اوس • عبدالله بن رواحه • قرظة بن کعب • قیس بن سعد • کعب بن عمرو • معاذ بن جبل • نعمان بن عجلان • نعیم بن عجلان • نضر بن عجلان
قبایل دیگر	حذیفة بن یمان • بریدة بن حصیب • بلال بن حارث • ام‌درداء
صحابه مهاجر / صحابه شهید / زنان صحابی / مسلمان‌شدگان پس از فتح مکه