کتابخانه شاه‌چراغ

کتابخانه شاه‌چراغ

اطلاعات اوليه
بنيانگذار	تاشی‌خاتون
تأسیس	۷۷۴ق
کاربری	کتابخانه
مکان	شیراز
نام‌های دیگر	کتابخانه آستان احمدی و محمدی(ع) • کتابخانه تخصصی آستان شاه‌چراغ(ع)
مشخصات
مساحت	۴۲۰۰ مترمربع
وضعیت	فعال
امکانات	کتاب‎های خطی و چاپی • تالار مطالعه نشریات • ارائه خدمات
معماری
بازسازی	۱۳۸۸ش
وبگاه	https://lib.shahecheragh.ir

کتابخانه شاه‌چراغ یا کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس احمدی و محمدی(ع)، کتابخانه‌ای در شیراز و وابسته به حرم احمد بن موسی الکاظم(ع) است. این کتابخانه در سال ۷۷۴ق به‌دست ملکه تاشی‌خاتون همزمان با ساخت آرامگاه برای شاه‌چراغ احداث شد، اما سال‌ها متروکه ماند و دستخوش حوادث گردید. افتتاح رسمی کتابخانه آستان شاه‌چراغ در سال ۱۳۴۳ش صورت گرفت و پس از انقلاب اسلامی ایران، در سال ۱۳۸۸ش دارای ساختمان و امکانات جدید شد. این مجموعه، متشکل از بخش‌های مختلف بوده و شامل حدود ۸۰هزار جلد کتاب است.

تأسیس

کتابخانه شاه‌چراغ همزمان با ساخت حرم احمد بن موسی(ع) به‌دست ملکه تاشی‌خاتون، مادر شاه ابواسحاق اینجو در کنار بارگاه شاهچراغ تأسیس شد و او مجموعه‌ای از قرآن و دیگر کتاب‌ها را به آن اهدا کرد. این کتابخانه‌ در پی جنگ‌ها و حوادث، بارها مورد دستبرد قرار گرفت تا اینکه در آغاز قرن دهم قمری، بازسازی شد اما پس از آن نیز متروکه شد و از آسیب محفوظ نماند.
در سال ۱۳۲۵ق، مجدُالاَشراف شیرازی، تولیت وقت حرم شاهچراغ، اقدام به احیای کتابخانه کرد و مجموعه‌ای جدید را شکل داد و پس از آن، مصطفی مؤذن را به‌عنوان اولین کتابدار کتابخانه منصوب کرد.

افتتاح رسمی

کتابخانه شاه‌چراغ با حدود ۱۰۰۰ جلد کتاب به‌همت متولیان وقت حرم شاه‌چراغ در ۲۴ اسفند سال ۱۳۴۳ش در سالروز میلاد امام رضا(ع) به‌طور رسمی راه‌اندازی شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و با گسترش حرم، کتابخانه در فضایی بزرگ‌تر و امکانات بیشتر آغاز به‌کار کرد و در ۳ آبان ۱۳۸۸ش ساختمان جدید کتابخانه مرکزی آستان، افتتاح شد.

نام‌ها

از کتابخانه حرم احمد بن موسی(ع) با عنوان‌های «کتابخانه شاه‌چراغ»، «کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس شاهچراغ(ع)»، و «کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس احمدی و محمدی(ع)» نام برده می‌شود.

اهداف کتابخانه

تصویر جلد «فهرست کتب خطی کتابخانه شاه‌چراغ»

بنا بر گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی حرم احمد بن موسی(ع) برخی از اهداف کتابخانه، این‌گونه بیان شده است:

• فراهم‌آوری منابع فارسی و غیرفارسی
• سامان‌دهی منابع اطلاعاتی و امکان دستیابی آسان محققان به آن
• حفاظت از منابع موجود در کتابخانه مانند نسخه‌های خطی، چاپ سنگی، اسناد و مطبوعات
• تهیه و گسترش منابع الکترونیکی
• ایجاد کتابخانه دیجیتالی، گسترش آن و اتصال به شبکه‌های جهانی اطلاع‌رسانی
• همکاری با سایر مراکز اطلاع‌رسانی، دانشگاه‌ها، کتابخانه‌ها و ارائه خدمات امانت و همکاری بین کتابخانه‌ای.

اهدا و وقف کتب

بسیاری از منابع کتابخانه شاه‌چراغ از ابتدا تا کنون از سوی نیکوکاران، واقفان و مراکز فرهنگی تأمین شده است که کتابخانه‌های شخصی و یا کتاب‌های خطی و چاپی خود را تقدیم آستان شاه‌چراغ و کتابخانه آن کرده‌اند. تاشی‌خاتون در بدو تأسیس، قرآنی طلاکاری‌شده در ۳۰ جزء را که در تاریخ ۷۴۶ق و به‌خط ثلث پیر یحیی جمالی صوفی نوشته شده بود، وقف کتابخانه کرد که در موزه پارس شیراز نگهداری می‌شود.
جلال‌الدین مجدالاشراف شیرازی به‌هنگام احیای کتابخانه، کتاب‌های فراوانی برای آن فراهم آورد و کتاب‌هایی که خود تألیف کرده بود، به مجموعه اهدا و بر پشت جلد تمام آن‌ها کلمه وقف را مُهر کرد.
شیخ محمدمهدی کجوری شیرازی (متوفای ۱۲۹۳ق) از عالمان شیراز هم جزو کسانی است که کتابخانه شخصی خود را اهدا کرده است.

وضعیت امروزی

کتابخانه شاه‌چراغ در سه طبقه و در مساحت ۴۲۰۰ مترمربع، در ضلع غربی حرم شاهچراغ و بیرون از مجموعه آستان قرار دارد. این کتابخانه از بخش‌های امانات، تالار نشریات، اینترنت، کودکان، تالار پژوهش و بخش سمعی و بصری تشکیل شده است. مخزن کتابخانه در طبقه زیرین ساختمان قرار دارد.
به‌گفته مدیران کتابخانه، بیش از ۷۴هزار نسخه کتاب چاپی فارسی، بیش از ۲۰۰۰ نسخه کتب چاپ سنگی، بیش از ۳۰۰۰ نسخه خطی به زبان عربی و فارسی، ۵۰۰۰ عنوان کتاب مرجع، ۵۰ عنوان کتاب و نشریه به‌خط بریل برای نابینایان و ۱۲ هزار جلد برای کودکان، در آن نگهداری می‌شود.