عتبات عالیات: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Mahdiemadi جز ←مهم‌ترین مراکز دینی و آموزشی: تکمیل بخش |
imported>Mahdiemadi جز ←دوران حاکمیت حزب بعث: دوران عراق جدید |
||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
===دوره سقوط امپراتوری عثمانی=== | ===دوره سقوط امپراتوری عثمانی=== | ||
پس از سقوط امپراتوری عثمانی و تأسیس پادشاهی عراق تحت سیطره انگلیس به دلیل فقدان روابط مناسب میان ایران و عراق، در برخی دوره‌ها سفر زائران ایرانی عتبات به عراق ممنوع شد. این مسأله رکود اقتصادی شهرهای عتبات را تجدید کرد به طوری‌که بسیاری از بازاریان ورشکسته شدند، طلاب و اهالی نجف با مشکلات شدید مالی مواجه گشتند. با این حال دولت عراق و انگلیسی‌ها از این وضعیت چندان ناراحت نبودند. آنها حضور زائران ایرانی را موجب نفوذ دولت ایران در عراق می‌پنداشتند. علاوه بر آن مخالفت مراجع و علمای ایرانی مقیم در شهرهای عتبات با سیاست‌های استعماری بریتانیا در عراق، بریتانیا و پادشاهی عراق را بر آن داشت تا برای کاهش نفوذ مراجع ایرانی بر جامعه شیعی عراق و خطر ناشی از رهبری مراجع شیعه در انقلاب علیه بریتانیا در عراق و مخالفت مراجع با معاهده میان بریتانیا و عراق و انتخابات مجلس مؤسسان، دست به اخراج علمای ایرانی بزنند. بر این اساس 44 نفر از علما ایرانی و همراهانشان از جمله سیدابوالحسن اصفهانی و میرزای نائینی به مدت چند ماه از عراق اخراج شدند. این مسأله تأثیری بر اقتصاد شهرهای عتبات داشت. | پس از سقوط امپراتوری عثمانی و تأسیس پادشاهی عراق تحت سیطره انگلیس به دلیل فقدان روابط مناسب میان ایران و عراق، در برخی دوره‌ها سفر زائران ایرانی عتبات به عراق ممنوع شد. این مسأله رکود اقتصادی شهرهای عتبات را تجدید کرد به طوری‌که بسیاری از بازاریان ورشکسته شدند، طلاب و اهالی نجف با مشکلات شدید مالی مواجه گشتند. با این حال دولت عراق و انگلیسی‌ها از این وضعیت چندان ناراحت نبودند. آنها حضور زائران ایرانی را موجب نفوذ دولت ایران در عراق می‌پنداشتند. علاوه بر آن مخالفت مراجع و علمای ایرانی مقیم در شهرهای عتبات با سیاست‌های استعماری بریتانیا در عراق، بریتانیا و پادشاهی عراق را بر آن داشت تا برای کاهش نفوذ مراجع ایرانی بر جامعه شیعی عراق و خطر ناشی از رهبری مراجع شیعه در انقلاب علیه بریتانیا در عراق و مخالفت مراجع با معاهده میان بریتانیا و عراق و انتخابات مجلس مؤسسان، دست به اخراج علمای ایرانی بزنند. بر این اساس 44 نفر از علما ایرانی و همراهانشان از جمله سیدابوالحسن اصفهانی و میرزای نائینی به مدت چند ماه از عراق اخراج شدند. این مسأله تأثیری بر اقتصاد شهرهای عتبات داشت. | ||
==دوران حاکمیت حزب بعث== | ===دوران حاکمیت حزب بعث=== | ||
پس از تشکیل جمهوری عراق و به دنبال آن به قدرت رسیدن حزب بعث در عراق، زیارت ایرانیان به عتبات کاهش یافت. دولت عراق در دوره مختلف چه در دوره پادشاهی عراق و چه پس از جمهوری آن همواره به بهانه‌های مختلف نظیر شیوع وبا، قانون تابعیت، افزایش روز افزون هزینه‌های ویزا، خدمات رفاهی، بهداشتی، کاهش مدت اقامت زائران سیاست کاهش سفر زائران را در پی گرفت. از سوی دیگر دولت ایران نیز به دلیل سخت‌گیری‌های دولت عراق در قبال زائران و در برخی موارد سیاست‌های ضدمذهبی دوران پهلوی، گاه ممنوعیت سفر به عتبات را به صورت موقت اعلام می‌کرد. | پس از تشکیل جمهوری عراق و به دنبال آن به قدرت رسیدن حزب بعث در عراق، زیارت ایرانیان به عتبات کاهش یافت. دولت عراق در دوره مختلف چه در دوره پادشاهی عراق و چه پس از جمهوری آن همواره به بهانه‌های مختلف نظیر شیوع وبا، قانون تابعیت، افزایش روز افزون هزینه‌های ویزا، خدمات رفاهی، بهداشتی، کاهش مدت اقامت زائران سیاست کاهش سفر زائران را در پی گرفت. از سوی دیگر دولت ایران نیز به دلیل سخت‌گیری‌های دولت عراق در قبال زائران و در برخی موارد سیاست‌های ضدمذهبی دوران پهلوی، گاه ممنوعیت سفر به عتبات را به صورت موقت اعلام می‌کرد. | ||
===دوران عراق جدید=== | |||
==مهم‌ترین مراکز دینی شیعیان== | ==مهم‌ترین مراکز دینی شیعیان== | ||
نسخهٔ ۱۷ اکتبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۲:۵۴
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب در تاریخ ۳ مهر ۱۳۹۷ توسط کاربر:Mahdiemadi برای جلوگیری از تعارض ویرایشی اینجا گذاشته شده است. اگر بیش از پنج روز از آخرین ویرایش مقاله میگذرد میتوانید برچسب را بردارید. در غیر این صورت، شکیبایی کرده و تغییری در مقاله ایجاد نکنید. |
عتبات عالیات (به معنای آستانه‌های بلندمرتبه)، به مزارهای مقدس امامان شیعه گفته می‌شود که در شهرهای نجف، کربلا، کاظمین و سامرا در عراق واقع‌اند. عتبات عالیات از زیارتگاه‌های اصلی و شهرهای زیارتی شیعیان به شمار می‌روند. گاه تعبیر اعتاب مقدسه و عتبات نیز برای اشاره به آنها به کار می‌رود.
عتبات
واژه عتبات در زبان عربی به‌معنای آستانه و درگاه است. در معنای خاص و تاریخی آن عتبات عالیات به مزارهای مقدس امامان شیعه اطلاق می‌شود که در شهرهای نجف اشرف، کربلا، کاظمین و سامرا در عراق عرب واقع‌اند. این شهرها احترام و تقدس خاصی برای شیعیان دارند و از همین روست که به آنها عتبات مقدسه، یا عتبات عالیات می‌گویند.[۱]
توسعه عتبات در دوره‌های تاریخی
نخستین دوره توسعه شهرهای عتبات عالیات به دوره آل بویه بازمی‌گردد.[۲] بر این اساس عضد الدوله دیلمی علاوه بر تجدید بنای ساختمان حرم امام حسین(ع) و ساخت بارگاهی بزرگ شامل تعدادی رواق و شبستان،[۳] اقدامات عمرانی نظیر ساخت بازار، ایجاد حصارهای بلند در اطراف شهر و آب رسانی مزارع در کربلا انجام داد.[۴]
دوره صفویان
دوره صفویان به ویژه در عصر نخستین شاهان صفویه، اقدامات گسترده‌تری نسبت به گذشته برای اماکن مقدس شیعیان عراق و شهرهای عتبات شد. این اقدامات با اهداف مذهبی، اجتماعی و سیاسی دنبال می‌شد.[۵] صفویان برای گسترش تشیع، تثبیت و مشروعیت بخشیدن به حکومت خود و نفوذ به عراق عرب در مواجه با حکومت عثمانی به بازسازی و مرمت عتبات عالیات روی آوردند. اقدامات عمرانی صفویان حتی در دوره‌هایی که عراق از سیطره آنان خارج می‌شد متوقف نمی‌شد. بازسازی عتبات در عراق توسط شاهان صفوی علاوه بر اماکن مقدس شامل اقدامات عمرانی شهرهای عتبات هم می‌شد. طرح‌های عمرانی در رفاه اقتصادی شیعیان این مناطق و زائران عتبات اثرگذار بود.[۶] شمار زیادی از بناهای تاریخی که امروزه در شهرهای نجف، کربلا، کاظمین و سامرا موجود است به دوره صفوی برمی‌گردد.[۷]
نقش زائران ایرانی در رونق عتبات
بر اساس گزارش‌های تاریخی حضور زائران رونق اقتصادی و توسعه اجتماعی شهرهای عتبات عالیات را به دنبال داشت.
در دوران قاجار
با سقوط دولت صفوی و انتقال مراکز علمی شیعیان از اصفهان به نجف و کربلا، مهاجرت ایرانیان به شهرهای عتبات و سفرهای زیارتی آنان گسترش یافت. حمله وهابیان به عتبات، که تحریک احساسات مذهبی شیعیان را به دنبال داشت، تغییر مذهب تعداد زیادی از قبایل عراق به تشیع و بهبود روابط ایران و عثمانی در قرن نوزدهم میلادی پس از معاهده ارزنه الروم دوم در مهاجرت و زیارت ایرانیان به عتبات نقش داشت. به باور برخی پژوهشگران به سبب توجه ایرانیان به عتبات در این دوره توسعه اقتصادی و اجتماعی شهرهای عتبات رقم خورد. بر اساس گزارشی از کنسولگری ایران در نجف درآمد عراق از زائران ایرانی شامل وجوه ارسالی به علما، وجوهات شرعیه، ورود و خروج زوار، درآمد ناشی از سفر ایرانیان به ویژه حجاج ایرانی به کشورهای دیگر از عراق می‌شد. بر این اساس ارتباط نزدیکی میان زیارت ایرانیان به عتبات و رونق اقتصادی شهرهای آن برقرار بود. این مسأله در ایجاد اشتغال جامعه شیعی ساکن در شهرهای عتبات تأثیر گذاشت. با این حال عواملی مانند شیوع وبا در عراق و وقوع جنگ جهانی اول اقتصاد شهرهای عتبات را در دورهای با رکود شدیدی مواجه ساخت. در این دوره حکومت قاجار برای سرایت نکردن وبا به ایران زائران را از سفر به عراق منع کرده و سفر زیارتی مشهد را تشویق می‌کردند.
دوره سقوط امپراتوری عثمانی
پس از سقوط امپراتوری عثمانی و تأسیس پادشاهی عراق تحت سیطره انگلیس به دلیل فقدان روابط مناسب میان ایران و عراق، در برخی دوره‌ها سفر زائران ایرانی عتبات به عراق ممنوع شد. این مسأله رکود اقتصادی شهرهای عتبات را تجدید کرد به طوری‌که بسیاری از بازاریان ورشکسته شدند، طلاب و اهالی نجف با مشکلات شدید مالی مواجه گشتند. با این حال دولت عراق و انگلیسی‌ها از این وضعیت چندان ناراحت نبودند. آنها حضور زائران ایرانی را موجب نفوذ دولت ایران در عراق می‌پنداشتند. علاوه بر آن مخالفت مراجع و علمای ایرانی مقیم در شهرهای عتبات با سیاست‌های استعماری بریتانیا در عراق، بریتانیا و پادشاهی عراق را بر آن داشت تا برای کاهش نفوذ مراجع ایرانی بر جامعه شیعی عراق و خطر ناشی از رهبری مراجع شیعه در انقلاب علیه بریتانیا در عراق و مخالفت مراجع با معاهده میان بریتانیا و عراق و انتخابات مجلس مؤسسان، دست به اخراج علمای ایرانی بزنند. بر این اساس 44 نفر از علما ایرانی و همراهانشان از جمله سیدابوالحسن اصفهانی و میرزای نائینی به مدت چند ماه از عراق اخراج شدند. این مسأله تأثیری بر اقتصاد شهرهای عتبات داشت.
دوران حاکمیت حزب بعث
پس از تشکیل جمهوری عراق و به دنبال آن به قدرت رسیدن حزب بعث در عراق، زیارت ایرانیان به عتبات کاهش یافت. دولت عراق در دوره مختلف چه در دوره پادشاهی عراق و چه پس از جمهوری آن همواره به بهانه‌های مختلف نظیر شیوع وبا، قانون تابعیت، افزایش روز افزون هزینه‌های ویزا، خدمات رفاهی، بهداشتی، کاهش مدت اقامت زائران سیاست کاهش سفر زائران را در پی گرفت. از سوی دیگر دولت ایران نیز به دلیل سخت‌گیری‌های دولت عراق در قبال زائران و در برخی موارد سیاست‌های ضدمذهبی دوران پهلوی، گاه ممنوعیت سفر به عتبات را به صورت موقت اعلام می‌کرد.
دوران عراق جدید
مهم‌ترین مراکز دینی شیعیان
شهرهای عتبات عالیات در طول تاریخ تشیع از مراکز اصلی حوزه‌های علمیه شیعیان قلمداد می‌شد. هر کدام از شهرهای عتبات در دورهای خاص در پرورش فقیهان و عالمان شیعی سهمی داشته‌اند. حوزه نجف، کربلا، سامرا و کاظمین دوران فراز و نشیب علمی را گذارنده‌اند. تأسیس حوزه‌های علمیه شیعه و ظهور مکاتب فقهی در شهرهای عتبات در گسترش و تطور تشیع و تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن به ویژه در شهرهای عتبات نقش داشته‌اند.
نقش عتبات در روابط دولت‌های ایران و عراق
مهم‌ترین حوادث شهرهای عتبات
حمله وهابیت، انفجارهای تروریستی پس از صدام، انتفاضه شعبانبه، انتفاضه صفر عراق
ستاد بازسازی عتبات
پانویس
منابع
پیوند به بیرون
- ↑ عربخانی، عتبات عالیات در روابط ایران و عثمانی قرن نوزدهم، ص ۲۳
- ↑ مصاحب، غلامحسین، دائره المعارف فارسی، تهران، امیرکبیر، 1363ش، ج2، 3011؛ قائدان، علی‌اصغر، عتبات عالیات عراق، تهران، مشعر، 1387ش، ص64.
- ↑ ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر، 1385ق، ج8، ص704 و 705.
- ↑ سلمان هادی آل‌طعمه، تاریخ مرقد الحسین و العباس، ص80.
- ↑ کاظمی‌دلیگانی، مریم، اقدامات عمرانی شاهان صفوی در عتبات عالیات، تاریخ اسلام، ش29، سال هشتم، 1386ش، ص67-80.
- ↑ کاظمی، «اقدامات عمرانی شاهان صفوی در عتبات عالیات»، ص71.
- ↑ کاظمی، «اقدامات عمرانی شاهان صفوی در عتبات عالیات»، ص67-80.