موسوعة طبقات الفقهاء (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | جعفر سبحانی (زاده ۱۳۰۸ش) و جمعى از نویسندگان گروه علمی مؤسسه امام صادق(ع) |
| موضوع | تراجم‌نگاری |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱۴ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | انتشارات مؤسسه امام صادق(ع) |
| محل نشر | قم |
| تاریخ نشر | ۱۴۱۸ق |
| نوبت چاپ | اول |
موسوعة طبقات الفقهاء به‌زبان عربی، حاوی معرفی ۵۹۷۶ نفر از فقیهان مذاهب اسلامی تا پایان قرن چهاردهم هجری. این کتاب از آثار برگزیده در مراسم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران بوده و تألیف مشترک جعفر سبحانی (زاده ۱۳۰۸ش)، از مراجع تقلید شیعه، و جمعی از نویسندگان است.
ارائه شرح‌حال، فعالیت‌های علمی و نیز حوادث تاریخی عصر هر فقیه، تمییز میان اسامی و القاب مشترک در میان فقیهان، بیان ساده و دوری از زیاده‌نویسی، از ویژگی‌های کتاب شمرده شده است. کتاب شامل مقدمه‌ای دوجلدی است و محتوای اصلی کتاب نیز شامل چهارده جلد است که جلد اول درباره فقیهان هم‌عصر پیامبر(ص) و تابعان است. پس از آن، از جلد دوم تا چهاردهم به معرفی فقیهان قرن دوم تا چهاردهم پرداخته و در هر جلد فقهای یک قرن شناسانده شده است.
جایگاه و اهمیت
موسوعة طبقات الفقهاء در هفدهمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۷۸ش به‌عنوان اثر تألیفی برگزیده در موضوع دین شناخته شد.[۱] این کتاب توسط جعفر سبحانی از مراجع تقلید شیعه و با همکاری برخی نویسندگان دیگر به نگارش در آمده است.[۲]
به‌گفته جعفر سبحانی، بر خلاف دیگر آثار معرفی فقیهان و عالمان مسلمان که تنها به زندگی عالمان فرقه‌های خاصی پرداخته‌اند،[۳] این اثر شامل زندگینامه و اطلاعات فقیهان همه مذاهب اسلامی است[۴] و از لحاظ زمانى نیز دربردارنده فقیهان صدر اسلام تا قرن چهاردهم هجری قمری است. کتاب در چهارده جلد نوشته شده و هر جلد اختصاص به فقیهان یک قرن دارد.[۵]
نویسندگان
موسوعة طبقات الفقهاء به‌قلم جمعى از نویسندگان گروه علمی مؤسسه امام صادق(ع) در قم نوشته شده[۶] که عبارتند از: سید محمدحسین مدرسى یزدى، سید محمدکاظم مدرسى یزدى، سید محمدکاظم حکیمزاده، حیدر محمد بغدادى، سید احمد فاضلى بیارجمندی، یحیى صادقى، قاسم شیرزاده، و محمد الشویلى[۷] مقدمه مفصل این کتاب به قلم جعفر سبحانی نوشته شده و او همچنین اشراف بر تألیف کتاب را بر عهده داشته است.[۸]
ویژگی‌ها
برخی از ویژگی‌های کتاب عبارتند از:
- فقیهان تمامى مذاهب اسلامى حتى فقیهانِ مذاهبى که مذهب آنان پس از مدتى از بین رفته است.
- میان اسامى و القاب مشترک فقیهان تمییز داده شده و با ذکر دلیل به تعدادی از اشتباهات مؤلفان کتاب‌های تراجم و رجال اشاره شده است.
- به شرح‌حال فقیهان، شرح فعالیت‌های علمى آنان و نیز حوادث تاریخى عصر فقیه پرداخته شده است.
- ترتیب و چینش فقیهان در هر جلد بر اساس حروف «الفبا» است و در آخر هر جلد علاوه بر فهرست الفبایى، فهرست نام فقیهان با محوریت سال وفات نیز تنظیم گردیده است.
- با بیانى ساده و به دور از زیاده‌نویسی به نگارش درآمده است.[۹]
محتوا
کتاب شامل دو جلد مقدمه[۱۰] و چهارده جلد[۱۱] است که در آن به شرح‌حال ۵۹۷۶ نفر از فقیهان اسلامی تا پایان قرن چهاردهم[۱۲] اقدام شده است. مقدمه توسط جعفر سبحانی نوشته شده[۱۳] و مباحث مطرح‌شده در آن عبارت است از:
- جلد اول مقدمه که شش فصل دارد:
- فصل اول: منابع معتبر قانون‌گذاری اسلامی که در آن از جایگاه قرآن، سنت، اجماع، عقل، عرف و سیره بحث شده است.
- فصل دوم: منابع قانون‌گذاری نزد اهل‌سنت
- فصل سوم: تاثیر زمان و مکان در استنباط احکام شرعی
- فصل چهارم: میراث حدیثی شیعه و اهل‌سنت
- فصل پنجم: میراث فقهی نزد شیعه و اهل‌سنت
- فصل ششم: تاریخ اصول فقه در شیعه و در اهل‌سنت[۱۴]
- جلد دوم مقدمه که علاوه بر مقدمه شامل دوره‌های فقه نزد شیعه و نزد اهل‌سنت است.[۱۵]
جلد اول محتوای اصلی کتاب در مورد فقیهان از صحابیان و تابعان است.[۱۶] از جلد دوم تا چهاردهم نیز در هر جلد به معرفی فقیهان یک قرن پرداخته شده؛ یعنی فقیهان قرن دوم تا چهاردهم معرفی شده‌اند.[۱۷] کتاب با معرفی فقها از اصحاب و تابعان شروع شده و امام علی(ع) نخستین کسی است که به شرح زندگانی‌اش پرداخته شده است.[۱۸]فخرالدین یمنی صنعانی(درگذشت:۸۶۳ق) فقیه زیدی مذهب آخرین کسی است که در این موسوعه معرفی شده است. [۱۹]
چاپ و نشر
کتاب توسط مؤسسه امام صادق(ع) در قم و در سال ۱۴۱۸ق به چاپ رسید.[۲۰] همچنین در سال ۱۴۲۰ق نیز در لبنان توسط انتشارت دار الاضواء منتشر شده است.[۲۱]
پانویس
- ↑ «معرفی برگزیدگان هفدهمین دوره کتاب سال و هفتمین دوره اعطای جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران»، ص۱۹-۲۰.
- ↑ سبحانی و همکاران، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱، مقدمه.
- ↑ سبحانی و همکاران، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱، مقدمه.
- ↑ سبحانی و همکاران، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱، مقدمه.
- ↑ مدرسی یزدی، «موسوعة طبقات الفقهاء»، ص۸۶-۸۵.
- ↑ سبحانی و همکاران، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱، مقدمه.
- ↑ سبحانی و همکاران، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱، مقدمه.
- ↑ گنجی، «مصاحبه با آیت الله جعفر سبحانی درباره موسوعة طبقات الفقهاء»، ص۱۹.
- ↑ مدرسی یزدی، «موسوعة طبقات الفقهاء»، ص۸۶-۸۵.
- ↑ سبحانی و همکاران، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، مقدمه، ج۲و۱.
- ↑ سبحانی و همکاران، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴، شناسنامه کتاب.
- ↑ سبحانی و همکاران، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴، ص۱۱۱۱-۱۱۱۰.
- ↑ گنجی، «مصاحبه با آیت الله جعفر سبحانی درباره موسوعة طبقات الفقهاء»، ص۱۹.
- ↑ سبحانی و همکاران، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، مقدمه، ج۱، ص۴۸۰-۴۶۹.
- ↑ سبحانی و همکاران، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، مقدمه، ج۱، ص۵۰۵-۴۸۹.
- ↑ سبحانی و همکاران، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۳.
- ↑ مدرسی یزدی، «موسوعة طبقات الفقهاء»، ص۸۵.
- ↑ سبحانی، موسوعه طبقات الفقها، الناشر اللجنة العلمية فى مؤسسة الإمام الصادق (عليه السلام)، ج۱، ص۵.
- ↑ سبحانی، موسوعه طبقات الفقها، الناشر اللجنة العلمية فى مؤسسة الإمام الصادق (عليه السلام)، ج۱۴، ص۱۱۱۰.
- ↑ سبحانی و همکاران، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱، شناسنامه کتاب.
- ↑ سبحانی و همکاران، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۲۰ق، ج۱، شناسنامه کتاب.
منابع
- سبحانی، جعفر و همکاران، موسوعة طبقات الفقهاء، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۲۰ق.
- سبحانی، جعفر و همکاران، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، ۱۴۱۸ق.
- گنجی، علیرضا، «مصاحبه با آیت الله جعفر سبحانی درباره موسوعة طبقات الفقهاء»، در مجله کتاب ماه دین، شماره ۵۰ و ۴۹، آبان و آذر ۱۳۸۰ش.
- مدرسی یزدی، سید محمدکاظم، «موسوعة طبقات الفقهاء»، در مجله پژوهش و حوزه، شماره ۲، تابستان ۱۳۷۹ش.
- «معرفی برگزیدگان هفدهمین دوره کتاب سال و هفتمین دوره اعطای جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران»، در ماهنامه کتاب ماه کلیات، ش۲۷و۲۸، اسفند ۱۳۷۸ و فروردین ۱۳۷۹ش.