انفجار دفتر نخستوزیری جمهوری اسلامی ایران
 دفتر نخستوزیری پس از انفجار | |
| شرح ماجرا | بمبگذاری در دفتر نخستوزیری ایران |
|---|---|
| زمان | ۸ شهریور سال ۱۳۶۰ش |
| دوره | جمهوری اسلامی ایران |
| مکان | دفتر نخستوزیری |
| اهداف | سرنگونی نظام جمهوری اسلامی ایران |
| عاملان | مسعود کشمیری • منافقین • سازمان سیا |
| تلفات | ترور محمدعلی رجایی، محمدجواد باهنر و برخی دیگر از اعضای شورای عالی امنیت |
| واکنشها | صدور پیامهای تسلیت • نامگذاری هفته دولت • اعلام پنج روز عزای عمومی در ایران |
| مرتبط | انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی |
انفجار دفتر نخستوزیری جمهوری اسلامی ایران واقعهای است که در تاریخ ۸ شهریور ۱۳۶۰ش رخ داد و به شهادت محمدعلی رجایی (رئیسجمهور وقت)، محمدجواد باهنر (نخستوزیر وقت) و جمعی از همراهان آنان انجامید. این حادثه در بحبوحه جنگ ایران و عراق و پس از سلسله ترورهای مسئولان بلندپایه نظام جمهوری اسلامی ایران اتفاق افتاد. عامل اصلی این انفجار، مسعود کشمیری، عضو سازمان مجاهدین خلق ایران معرفی شد. این سازمان ابتدا مسئولیت انفجار را پذیرفت، اما بعدها آن را انکار کرد. با این حال، وزارت خارجه آمریکا در سال ۱۳۷۳ش نقش سازمان مجاهدین خلق را در این واقعه تأیید کرد.
در بزرگداشت این حادثه، هفتهای با عنوان «هفته دولت» در تقویم رسمی ایران نامگذاری شده و آثار فرهنگی متعددی پیرامون آن تولید شده است.
اهمیت انفجار دفتر نخستوزیری
در هشتم شهریور ۱۳۶۰ش،[۱] همزمان با برگزاری جلسه شورای عالی امنیت ملی ایران، انفجاری مهیب در دفتر نخستوزیری رخ داد که به شهادت محمدعلی رجایی (رئیسجمهور)، محمدجواد باهنر (نخستوزیر) و شماری از مقامات ارشد وقت کشور انجامید.[۲]
این واقعه در بحبوحه جنگ ایران و عراق و همزمان با تشدید اقدامات مسلحانه سازمان مجاهدین خلق علیه نظام جمهوری اسلامی ایران روی داد. این ترور پس از رخدادهایی چون عزل سید ابوالحسن بنیصدر و انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی در ۷ تیر ۱۳۶۰ش صورت گرفت[۳] و از سوی امام خمینی بهعنوان تلاشی برای براندازی نظام جمهوری اسلامی تعبیر شد.[۴]
ردپای مجاهدین خلق و سازمان سیا در ترور رجایی و باهنر
بر اساس اعلام سیدرضا زوارهای، رئیس وقت سازمان امنیت ملی، مسعود کشمیری دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی و عضو نفوذی سازمان مجاهدین خلق، عامل اصلی انفجار دفتر نخستوزیری در هشتم شهریور ۱۳۶۰ش بود. بهگفته وی، در ابتدا تصور میشد کشمیری در جریان حادثه کشته و دفن شده است، اما بعدها مشخص شد که وی به خارج از کشور گریخته است.[۵]
طبق گزارش روزنامه اطلاعات، سازمان مجاهدین خلق ابتدا از طریق خبرگزاری فرانسه مسئولیت این انفجار را پذیرفت، اما پس از مدتی آن را رد کرد؛ اقدامی که احتمالاً با هدف مدیریت فشارهای سیاسی و بینالمللی صورت گرفت.[۶] در سال ۱۳۷۲ش، مجله آمریکایی اسپاتلات از نقش احتمالی سازمان سیا در این حادثه خبر داد[۷] و در سال ۱۳۷۳ش، وزارت خارجه آمریکا بهطور رسمی نقش سازمان مجاهدین خلق را در این ترور تأیید کرد.[۸]
پرونده این حادثه تا خرداد ۱۳۶۵ش چندین بار مورد بررسی قرار گرفت، اما تا سال ۱۴۰۰ش، شناسایی کامل همدستان مسعود کشمیری به نتیجه نهایی نرسیده است.[۹]
بازتاب و واکنشهای داخلی و بینالمللی
حادثه هشتم شهریور ۱۳۶۰ با واکنشهای گسترده داخلی و خارجی همراه شد. امام خمینی، رهبر وقت جمهوری اسلامی ایران،[۱۰] بههمراه دیگر مراجع تقلید، نهادها و گروههای مذهبی و سیاسی، پیامهای تسلیت صادر کردند.[۱۱] همچنین کشورهای مختلف و سازمان ملل با ارسال پیامهای تسلیت[۱۲] و پایین آوردن پرچمها به حالت نیمهافراشته، همدردی خود را ابراز داشتند.[۱۳]
در مراسم تشییع پیکر قربانیان در تهران، بیش از یک میلیون نفر حضور یافتند[۱۴] و در سراسر کشور نیز مراسم بزرگداشت برگزار شد.[۱۵] دولت ایران یک روز تعطیل رسمی و پنج روز عزای عمومی اعلام کرد[۱۶] و به یاد این واقعه، هفته دوم شهریور با عنوان «هفته دولت» نامگذاری شد.[۱۷]
آثار منتشرشده درباره انفجار هشت شهریور
درباره حادثه انفجار دفتر نخستوزیری در هشتم شهریور ۱۳۶۰، آثار متعددی در قالب مستند و کتاب تولید شدهاند که به بررسی ابعاد مختلف این واقعه پرداختهاند، از جمله:
- مستند «پرونده ناتمام» اثر جواد موگویی، که بهصورت تحلیلی به بررسی جزئیات انفجار و نقش عوامل نفوذی میپردازد.[۱۸]
- قسمت دهم مجموعه مستند «تارکُد» به کارگردانی محمدصالح نیکنام با عنوان «ردِ خون»، که به افشاگری درباره نفوذ مسعود کشمیری و ابعاد پنهان حادثه میپردازد.[۱۹]
- کتاب «یک روایت معتبر درباره انفجار دفتر نخستوزیری» نوشته سعید زاهدی، که با بهرهگیری از آرشیوهای اسنادی و مطبوعاتی، روایتی مستند و تحلیلی از این حادثه ارائه میدهد.[۲۰]
- کتاب «پرونده مسکوت» اثر محمدحسن روزیطلب و محمدمهدی اسلامی، منتشرشده توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال ۱۳۹۳ش، که به بررسی ابعاد امنیتی و سیاسی این انفجار پرداخته است.[۲۱]
پانویس
- ↑ «منافقین عامل انفجار دفتر نخستوزیری»، سایت هابیلیان.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، سازمان مجاهدین خلق پیدایی تا فرجام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۶۲۸-۶۳۲.
- ↑ «ترور شهیدان رجایی و باهنر چرا و چگونه»، خبرگزاری رسمی حوزه.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱۵، ص۱۳۶.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، سازمان مجاهدین خلق پیدایی تا فرجام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۶۳۱-۶۳۲.
- ↑ روزنامه اطلاعات، ۱۳۶۰/۶/۱۰ش.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، سازمان مجاهدین خلق پیدایی تا فرجام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۶۲۸.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، سازمان مجاهدین خلق پیدایی تا فرجام، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۶۴۳.
- ↑ روزیطلب و اسلامی، پرونده مسکوت، ۱۳۹۳ش، ص۱۲۶؛ «رازهای پنهان پرونده انفجار نخستوزیری»، وبگاه روزنامه کیهان.
- ↑ خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱۵، ص۱۴۵ش.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: روزنامه اطلاعات، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ شهریور ۱۳۶۰ش، ص۱-۲.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: خمینی، صحیفه امام، ۱۳۸۹ش، ج۱۵، ص۱۴۳ تا ۱۸۳؛ زاهدی، انفجار دفتر نخستوزیری از مجموعه یک روایت معتبر، ۱۳۹۷ش، ص۳۵-۳۶.
- ↑ روزنامهی كیهان، ۱۳۶۰/۶/۱۱ش، شمارهی ۱۱۳۷۳، ص۱۴.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات ۱۳۶۰ش (عبور از بحران)، ۱۳۷۸ش، ص۲۶۳.
- ↑ روزنامه اطلاعات، ۱۰ شهریور ۱۳۶۰ش، ص۲.
- ↑ روزنامه اطلاعات، ۹ شهریور ۱۳۶۰ش، ص۲؛ هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات ۱۳۶۰ش (عبور از بحران)، ۱۳۷۸ش، ص۲۶۱.
- ↑ «در ۸ شهریور ۱۳۶۰ چه گذشت؟ / همه چیز درباره انفجار مشکوک دفتر نخست وزیری»، پرتال امام خمینی.
- ↑ «مستند پرونده ناتمام - بررسی انفجار دفتر نخست وزیری در هشتم شهریور ۱۳۶۰ش»، سایت هابیلیان؛ «مستند پرونده ناتمام»، سایت روزنامه همشهری.
- ↑ «افشاگری تارکد از پرونده انفجار دفتر نخست وزیری و نفوذ کشمیری»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ «یک روایت معتبر درباره انفجار دفتر نخست وزیری»، شبکه جامع کتاب گیسوم.
- ↑ پرونده مسکوت (بررسی اسناد و اسرار انفجار ۸ شهریور۱۳۶۰ در نخستوزیری)، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
منابع
- «افشاگری تارکد از پرونده انفجار دفتر نخست وزیری و نفوذ کشمیری»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۳ مهر ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۷ مهر ۱۴۰۴ش.
- «پرونده مسکوت (بررسی اسناد و اسرار انفجار ۸ شهریور۱۳۶۰ در نخستوزیری)»، سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تاریخ بازدید: ۱۴ آبان ۱۴۰۴ش.
- «ترور شهیدان رجایی و باهنر چرا و چگونه»، خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۸ شهریور ۱۴۰۴ش، تاریخ بازدید: ۱۵ مهر ۱۴۰۴ش.
- روزیطلب، محمدحسن و محمدمهدی اسلامی، پرونده مسکوت، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.
- روزنامه اطلاعات، ۹، ۱۰، ۱۱ و ۱۲ شهریور ۱۳۶۰ش.
- «رازهای پنهان پرونده انفجار نخستوزیری»، وبگاه روزنامه کیهان، تاریخ درج مطلب: ۷ شهریور ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۹ مهر ۱۴۰۴ش.
- زاهدی، سعید، انفجار دفتر نخستوزیری از مجموعه یک روایت معتبر، مشهد، بهنشر، ۱۳۹۷ش.
- «در ۸ شهریور ۱۳۶۰ چه گذشت؟ / همه چیز درباره انفجار مشکوک دفتر نخست وزیری»، پرتال امام خمینی، تاریخ درج مطلب: ۷ شهریور ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۶ مهر ۱۴۰۴ش.
- خمینی، سید روحالله، صحیفه امام، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- جمعی از پژوهشگران، سازمان مجاهدین خلق پیدایی تا فرجام، ۱۳۴۴-۱۳۸۴ش، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، ۱۳۸۵ش.
- «منافقین عامل انفجار دفتر نخستوزیری»، سایت هابیلیان، تاریخ درج مطلب: ۸ شهریور ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲ مهر ۱۴۰۴ش.
- «مستند پرونده ناتمام»، سایت روزنامه همشهری، تاریخ درج مطلب: ۶ اسفند ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲ مهر ۱۴۰۴ش.
- «مستند پرونده ناتمام - بررسی انفجار دفتر نخست وزیری در هشتم شهریور ۱۳۶۰ش»، سایت هابیلیان، تاریخ درج مطلب: ۱۳ آبان ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۲ مهر ۱۴۰۴ش.
- هاشمی رفسنجانی، علیاکبر، کارنامه و خاطرات ۱۳۶۰ش (عبور از بحران)، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ ششم، ۱۳۷۸ش.
- «یک روایت معتبر درباره انفجار دفتر نخست وزیری»، شبکه جامع کتاب گیسوم، تاریخ بازدید: ۱۴ آبان ۱۴۰۴ش.