مرتضی مطهری

مرتضی مطهری (۱۲۹۸ ـ ۱۳۵۸ش) مشهور به شهید مطهری یا استاد مطهری، اسلام‌شناس و متفکر برجسته شیعه. مطهری از افراد تأثیرگذار و از رهبران فکری انقلاب اسلامی ایران به شمار می‌رود. وی ریاست شورای انقلاب را تا روز شهادت بر عهده داشت.

مرتضی مطهری

متفکر، نویسنده و از رهبران فکری انقلاب اسلامی ایران
اطلاعات فردی
لقب	شهید مطهری • استاد مطهری
تاریخ تولد	۱۳ بهمن ۱۲۹۸ش/ ۱۲ جمادی‌الاول ۱۳۳۸ق
زادگاه	فریمان
محل دفن	مسجد بالا سر حرم حضرت معصومه(س)
تاریخ شهادت	۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸ش
محل شهادت	تهران
خویشاوندان سرشناس	علی لاریجانی (داماد)
اطلاعات علمی
استادان	سید حسین طباطبایی بروجردی • امام خمینی • علامه طباطبایی • علامه حسینی طهرانی
محل تحصیل	حوزه علمیه مشهد • حوزه علمیه قم
تألیفات	مساله حجاب • حماسه حسینی • اصول فلسفه و روش رئالیسم • سیری در نهج‌البلاغه • سایر آثار
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسی	مبارزه با حکومت پهلوی
اجتماعی	مبارزه با جریانات فکری مارکسیستی • از بنیان‌گذاران حسینیه ارشاد و جامعه روحانیت مبارز تهران• تدریس در دانشگاه تهران، مدرسه سپهسالار و مدرسه مروی

پیش از انقلاب اسلامی، مبارزات فکری مطهری در مقابله با جریانات فکری مارکسیستی در ایران نقش قابل توجهی در رویگردانی جوانان از این تفکرات داشت. او از بنیان‌گذاران حسینیه ارشاد است.

مطهری از شاگردان علامه طباطبائی و امام خمینی بود. مطهری آثاری متعددی در کلام و فلسفه اسلامی نوشته است. روزآمدسازی و تبیین آموزه‌های اسلام و تشیع، از ویژگی‌های فعالیت‌های فکری او است. مطهری، آموزه‌های اسلامی را که قبلاً در قالب بیاناتی پیچیده ارائه می‌شد، به سبک ویژه خود، به صورت آسان و با زبان روز در اختیار مخاطبان قرار می‌داد. کتاب‌های او در موضوعات مختلف دینی بارها به زبان‌های مختلف منتشر شده است.

سالروز شهادت مرتضی مطهری، در ایران روز معلم خوانده شده و آیین‌های بزرگداشتی در همین ارتباط برگزار می‌شود.

معرفی و جایگاه

گاه‌شمار زندگی شهید مرتضی مطهری

۱۳ بهمن در سال ۱۲۹۸ش	تولد در شهر فریمان از توابع مشهد
سال ۱۳۱۱ش	تحصیل علوم دینی در مشهد و فراگیری ادبیات عرب، منطق‌ و ... .
سال ۱۳۱۵ش	هجرت به قم
از سال ۱۳۱۹ش تا سال ۱۳۳۱ش	حضور در درس امام خمینی (۱۲سال)، آیت‌الله بروجردی، علامه طباطبایی و دیگران. تدریس کتاب‌های مختلف.
سال ۱۳۳۱ش	ازدواج؛ مهاجرت از قم به تهران، تدریس در مدرسه سپهسالار و مدرسه مروی
سال ۱۳۳۲ش	انتشار جلد اول اصول فلسفه و روش رئالیسم
۱۳۳۳ش	آغاز تدریس در دانشگاه تهران
۱۳۳۴ش	برنده جایزه سلطنتی‌ به‌جهت نگارش کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم‌.
سال ۱۳۳۷ش	سخنرانی در انجمن اسلامی پزشکان که به مدت ۲۰ سال هر دو هفته یک بار انجام شد.
سال ۱۳۴۲ش	بازداشت در قیام ۱۵ خرداد و آزادی پس از ۴۳ روز
سال ۱۳۴۳ش	عضویت در جامعه روحانیت مبارز
سال ۱۳۴۴ش	دریافت جایزه یونسکو به خاطر انتشار دو جلد کتاب داستان راستان
سال ۱۳۴۵ش	انتشار مقالات «نظام حقوق زن در اسلام‌» در مجله زن روز
سال ۱۳۴۶ش	بنیانگذاری حسینیه ارشاد به همراه سیدعلی شاهچراغی و محمد همایون
سال ۱۳۴۸ش	سخنرانی در روز عاشورا علیه صهیونیسم در حسینیه ارشاد که منجر به دستگیری وی شد.
سال ۱۳۴۹ش	کناره‌گیری رسمی از حسینیه ارشاد
سال۱۳۵۱ش	شروع تدریس فلسفه و معارف در قم در پایان هر هفته به مدت دو روز
سال ۱۳۵۴ش	ممنوع‌المنبر شدن از سوی ساواک
سال ۱۳۵۴ش	شروع به تدریس خصوصی شرح منظومه تألیف ملاهادی سبزواری برای اساتید دانشگاه
سال ۱۳۵۷ش	ملاقات با امام خمینی در پاریس و مسئولیت تشکیل شورای انقلاب اسلامی از طرف امام خمینی.
۱۱ اردیبهشت به سال ۱۳۵۸ش	شهادت

مرتضی مطهری متفکر، فقیه، فیلسوف، اسلام شناس

مرتضی مطهری در ۱۳ بهمن ۱۲۹۸ش، مطابق با ۱۲ جمادی‌الاول ۱۳۳۸ق، در فریمان از توابع مشهد در یک خانواده روحانی به دنیا آمد. پدرش محمدحسین مطهری، شاگرد آخوند خراسانی از روحانیون مورد احترام مردم فریمان بود. مرعشی نجفی از مراجع تقلید شیعه گفته است پدر مطهری به دلیل زهد و صداقت‌اش معروف بود.

شهادت

مطهری در شب ۱۱ اردیبهشت سال ۱۳۵۸ش به دست گروه فرقان به شهادت رسید و در پی شهادت وی امام خمینی سه روز عزای عمومی اعلام کرد. و بعد از تشییع در تهران به قم منتقل شد و آیت الله گلپایگانی بر پیکر او نماز خواند. مطهری در مسجد بالاسر حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.

تحصیلات و فعالیت‌های علمی

مطهری در سال ۱۳۱۱ش در حوزه علمیه مشهد مشغول به تحصیل شد. وی در سال ۱۳۱۶ش به قم رفت و حدود ۱۵ سال در قم با حسینعلی منتظری هم مباحثه‌ای بود. مطهری از درس استادانی همچون آیت الله بروجردی، امام خمینی و علامه طباطبائی بهره برد.

استادان

مهم‌ترین استادان و چهره‌های تاثیرگذار بر مرتضی مطهری، عبارتند از

• امام خمینی.
• سید محمد حجت کوه کمری
• سید محمدحسین طباطبایی
• میرزا علی آقای شیرازی.
• آیت الله بروجردی.
• سید محمد محقق داماد
• سید احمد خوانساری.
• سید محمدحسین حسینی تهرانی.

تدریس در قم و تهران

مطهری در سال ۱۳۳۱ش به تهران رفته و در مدرسه مروی تدریس کرده و از سال ۱۳۳۴ش در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران مشغول به تدریس بوده است. مطهری به توصیه امام خمینی هفته‌ای دو روز برای تدریس در حوزه علمیه قم رفته است. مطهری در سال ۱۳۵۵ش به علت اختلاف نظر با استاد کمونیست بعد از ۲۰ سال سابقه تدریس در دانشکده الهیات بازنشسته شد.

مطهری در کنار امام خمینی هنگام بازگشت از پاریس

مطهری برخی از دروس حوزه‌های علمیه مانند شرح منظومه، شرح مطالع الانوار فی المنطق، شرح تجرید در کلام و مکاسب و کفایة الاصول را تدریس کرده است.

فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی

مطهری در مدت اقامتش در قم با فدائیان اسلام همکاری داشته است. وی در تهران از سال ۱۳۴۰ش تا ۱۳۵۰ش در انجمن اسلامی پزشکان به عنوان سخنران فعالیت کرده است.

نقش آفرینی در انقلاب اسلامی ایران

دستخط مرتضی مطهری در زندان موقت شهربانی؛۱۵ خرداد ۱۳۴۲

در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و در پی اعتراضات مردم به نظام سلطنتی پهلوی که امام خمینی را بازداشت کرده بود مطهری نیز به همراه عده‌ای دیگر از روحانیون، زندانی و پس از ۴۳ روز آزاد شد. بعد تشکیل هیئت‌های موتلفه اسلامی مطهری از سوی امام خمینی یکی از رهبران این هیئتها شد. وی در سال ۱۳۵۵ش با همکاری چند تن از روحانیون تهران، جامعه روحانیت مبارز تهران را بنیانگذاری کرد.

مطهری در سال ۱۳۵۶ش در برگزاری چهلم شهادت مصطفی خمینی در مسجد ارک تهران نقش اصلی را داشت و امام خمینی در نامه‌ای از او خواست که از کسانی که در مسجد ارک حضور داشتند، تشکر نماید.

بعد از اوج‌گیری مبارزات مردم ایران علیه نظام پادشاهی پهلوی در سال ۱۳۵۷ش و استقرار امام خمینی در پاریس به آنجا رفت و مسئولیت تشکیل شورای انقلاب اسلامی را از طرف امام خمینی به عهده گرفت. وی هم‌چنین هنگام بازگشت امام خمینی از تبعید به ایران، عهده‌دار مسوولیت کمیته استقبال از ایشان بود و در روز ورود امام به ایران قبل از سخنرانی ایشان در بهشت زهرا سخنرانی کوتاهی ایراد کرد.

راه‌اندازی حسینیه ارشاد

مقالهٔ اصلی: حسینیه ارشاد

تأسیس حسینیه ارشاد به کمک چند تن از همفکران در سال ۱۳۴۶ شمسی، یکی از مهمترین کارهای مطهری دانسته شده است. مطهری در عاشورای سال ۱۳۹۰ قمری برابر با اسفند ۱۳۴۸ شمسی در حسینیه ارشاد علیه صهیونیسم سخنرانی کرد که منجر به دستگیری وی شد. وی در سال ۱۳۴۹ش به خاطر دعوت به جمع‌آوری کمک برای آوارگان فلسطینی دستگیر شد و مورد بازجویی قرار گرفت و در سال ۱۳۵۰ به خاطر همکاری با حسینیه ارشاد به وسیله ساواک دستگیر و پس از بازجویی آزاد شد. اختلاف‌نظرهای موجود بین او و علی شریعتی، باعث جدایی مطهری از حسینیه ارشاد در سال ۱۳۴۹ش شد.

دیدگاه‌ها

برخی از دیدگاه‌های مطهری عبارتند از:

ولایت فقیه

شهید مطهری معتقد است نقش فقیه در یک کشور اسلامی نظارت بر اجرای صحیح نظریه‌های اسلام و ارزیابی صلاحیت مجریان قانون است، نه اینکه خود ریاست دولت را به عهده گیرد.

فرهنگ اسلامی

مطهری معتقد بود اصول عقاید و جهان بینی اسلامی باید در تمام صحنه های زندگی و در تمام کارها و فعالیت های فردی و اجتماعی، فکری و علمی نمایان شود

فرهنگی غربی

به گفته برخی نویسندگان مطهری به فرهنگ غربی و رشته‌های مختلف آن مثل فلسفه، روانشناسی، جامعه شناسی و اقتصاد آشنا بود به همین علت تمام شبهات را جواب می‌داد.

تحریفات عاشورا

مطهری کتاب حماسه حسینی را با نگاهی انتقادی به باورهای رایج درباره عاشورا و عزاداری‌ها و حتی تاریخ عاشورا منتشر کرد. او در کتاب خود برخی از نقل‌های تاریخی معروف مثل عروسی قاسم بن حسن در کربلا را نفی کرد؛ و نیز وجود دختری به نام رقیه را تحریف شمرد.

مساله حجاب

برخی از محققان می‌گویند مطهری موضوع پوشش زن را به عنوان یک مسئله بررسی کرده است. مطهری گفته است مسأله پوشش زن فراتر از حضور او در اجتماع است، بلکه مربوط به این است که آیا مردان حق دارند از زنان بدون هیچ قید و شرطی استفاده کنند یا نه؟ اسلام تاکید دارد که مردان فقط باید در چهارچوب خانواده و با تعهدات قانونی از زنان به عنوان همسران خود لذت ببرند و استفاده از زنان بیگانه در اجتماع ممنوع است، همچنین، زنان نیز نباید به مردان در خارج از خانواده کمک کنند.

اختلاف با شریعتی

همچنین ببینید: علی شریعتی

سید هادی خسروشاهی تاریخ نگار شیعه‌؛ گفته است مهمترین اختلاف مطهری و شریعتی در مورد فلسفه تاریخ بوده است. به نقل از علی احمدی میانجی فقیه شیعه؛ مطهری گفته است آمریکا برای ترویج اسلام منهای روحانیت کسی بهتر از شریعتی را پیدا نکرده است.

آثار مکتوب

مقالهٔ اصلی: مجموعه آثار مرتضی مطهری

مرتضی مطهری، از سال ۱۳۲۵ش آغاز به تألیف آثاری در زمینه‌های مختلف فلسفی، اجتماعی، اخلاقی، فقهی و تاریخی کرد و بیش از ۷۰ اثر از او انتشار یافته است. او در مورد نوشته‌های خود گفته است من در ابتدای جوانی تا حال، حتی یک سطر هم ننوشته‌ام که بعداً ببینم که غلط بود. بحمدالله هر چه از همان روزهای اول تا حالا نوشته‌ام و اندیشیده‌ام، هنوز هم بر همان عقیده‌ام. ... من این را یکی از الطاف بزرگ الاهی به خودم می‌دانم.

در سال ۱۳۴۴ش به خاطر انتشار کتاب داستان راستان موفق به دریافت جایزه از یونسكو شد.

برخی از آثار او در زمان حیات و برخی دیگر پس از درگذشت وی توسط انتشارات صدرا چاپ شده است. سخنرانی‌ها و درس‌های مطهری هم در مجلد‌های مختلف چاپ و منتشر شده است. علاوه بر موارد ذکر شده، نزدیک به سی هزار برگ یادداشت و فیش تحقیقی نیز از مطهری باقی مانده است. «مجموعه آثار مرتضی مطهری»، مجموعه‌ای ۲۸ جلدی حاوی تمامی آثار منتشر شده از وی است که کتاب‌های با موضوعات مشابه، در مجلدات پیاپی جمع‌آوری شده است. این آثار به تفکیک موضوع عبارتند از:

تصویر روی جلد اول از مجموعه آثار شهید مطهری

• اصول عقاید، از جلد یک تا چهار: حاوی آثاری مانند عدل الهی، علل گرایش به مادیگری، جهان‌بینی توحیدی، جامعه و تاریخ، ولاها و ولایت‌ها، مدیریت و رهبری در اسلام، و توحید.
• فلسفه، از جلد پنج تا ۱۳: حاوی آثاری مانند سیر فلسفه در اسلام، شرح منظومه، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مسئله شناخت، و نقدی بر مارکسیسم.
• تاریخ، جلد ۱۴ و ۱۵: حاوی کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران، و همچنین فلسفه تاریخ.
• سیره معصومین، از جلد ۱۶ تا ۱۸: حاوی آثاری از جمله سیری در سیره نبوی، جاذبه و دافعه علی(ع)، سیری در نهج‌البلاغه، صلح امام حسن(ع)، حماسه حسینی، و داستان راستان.
• فقه و حقوق، از جلد ۱۹ تا ۲۱: حاوی آثاری از جمله نظام حقوق زن در اسلام، مسئله حجاب، اخلاق جنسی، امر به معروف و نهی از منکر، نظری به نظام اقتصادی اسلام، و اسلام و نیازهای زمان.
• اخلاق و عرفان، جلد ۲۲ و ۲۳: حاوی آثاری از جمله حکمت عملی،‌ فلسفه اخلاق، تعلیم و تربیت در اسلام، آزادی معنوی، احترام حقوق و تحقیر دنیا، و دعا.
• اجتماعی-سیاسی، جلد ۲۴ و ۲۵: حاوی آثاری از جمله نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، آینده انقلاب اسلامی ایران، آزادی عقیده، مشکل اساسی در سازمان روحانیت، رهبری نسل جوان، و روابط بین‌الملل اسلامی.
• تفسیر، جلد ۲۶ تا ۲۸: حاوی کتاب آشنایی با قرآن.

ایجاد تحول در نوشته‌های مذهبی

پیش از وقوع انقلاب اسلامی در ایران، نویسندگان مذهبی، اندک بودند و آنان نیز به سبک قدیم و با بیانی پیچیده و دور از سلیقه و فهم مخاطبان جدید می‌نوشتند. غالب این نویسندگان نیز چندان نگاهی به نیازهای روز مخاطبان خود نداشتند. همچنین، نوشتن در موضوعات مذهبی با قلم ساده، روان و محسوس دور از‌ شأن علمای دینی محسوب می‌‌شد. مطهری، با شناختی که بخشی از آن ناشی از حضور او در جامعه و فضای دانشگاه‌ها بود، کوشید تا فضایی نو در عرصه نویسندگی مذهبی بگشاید.

او با نوشتن کتاب‌هایی مثل داستان راستان، روایات اخلاقی و دینی را در قالب داستان‌های فارسی پرجاذبه‌ای در اختیار مخاطبان قرار داد. از سوی دیگر، علوم اسلامی مانند فقه، عرفان و فلسفه اسلامی را به زبان ساده و همه‌فهم، در کتاب‌هایی مانند «آشنایی با علوم اسلامی» در اختیار قشر تحصیل‌کرده و دانش‌پژوه نهاد.

کتاب داستان راستان مطهری، با شمارگان بالا منتشر می‌شد و این نشان داد که روایات دینی و تاریخی را می‌توان به زبان روز جامعه و ساده و دور از پیچیدگی‌های مصطلح بازنوشت و با استقبال نیز رو به رو شد. سبک ساده‌نویسی مطهری در موضوعات مذهبی و تبیین آموزه‌های دینی به زبان فارسی و آسان‌یاب، الگویی برای نویسندگان پس از انقلاب گشت.

نرم‌افزار مجموعه آثار

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نرم افزار مجموعه آثار شهید مطهری را به سفارش انتشارات صدرا (مرکز نشر آثار استاد شهید مطهری) به زبان فارسی تولید و عرضه کرده است. این مرکز، همچنین نرم افزار یادداشت‌های شهید مطهری را در موضوعات گوناگون تولید کرده است.

از نگاه دیگران

توصیف مرتضی مطهری از زبان علامه طباطبایی

شخصیت‌هایی مانند امام خمینی، علامه طباطبایی و آیت الله خامنه‌ای، از شخصیت مرتضی مطهری تجلیل کرده‌اند. برخی از این موارد عبارتند از:

امام خمینی مطهری را پشتوانه‌ای محکم و درختی ثمربخش برای حوزه‌های دینی، علمی و اسلامی دانسته که همه آثارش خوب است. امام خمینی، مطهری را حاصل عمر خود دانسته است.

آیت الله سید علی خامنه‌ای معتقد است مطهری با نیت خالص و درک نیازهای زمان خود به فعالیت‌های علمی و اجتماعی می‌پرداخت. و آثار او را از مبانی فکری نظام جمهوری اسلامی ایران برشمرده است.

علامه طباطبائی مطهری دانشمندی متفکر و محقق بود که هوشی سرشار، فکری روشن و ذهنی واقع بین داشت.

علامه طهرانی مطهری پس از سال‌ها تلاش علمی و تدریس، در سال‌های پایانی عمر خود به ارتباط عمیق با خدا و انجام مناجات و ذکر مشغول بود و از دنیای مادی فاصله گرفت.

آثاری درباره شهید مطهری

مرتضی مطهری درباره اهمیت دادن به نماز:
نمازی که انسان به استقبالش می‌رود؛ اول ظهر که می‌شود با آرامش کامل می‌رود وضو می‌گیرد، وضوی با آدابی، بعد می‌آید در مصلّای خود اذان و اقامه می‌گوید و با خیال راحت و فراغ خاطر نماز می‌خواند. «السّلام علیکم» را که گفت فوراً در نمی‌رود، مدتی بعد از نمازْ با آرامش قلب تعقیب می‌خواند و ذکر خدا می‌گوید. این علامت این است که نماز در این خانه احترام دارد. نمازخوان‏‌هایی که خودشان نماز را استخفاف می‌کنند یعنی کوچک می‌شمارند (نماز صبحشان آن دم آفتاب است، نماز ظهر و عصرشان آن دم غروب است، نماز مغرب و عشاشان چهار ساعت از شب گذشته است و نماز را با عجله و شتاب می‌خوانند) تجربه نشان داده که بچه‌های اینها اصلًا نماز نمی‌خوانند.

*منبع: https://lms.motahari.ir/book-page/4/آزادی%20معنوی?page=86؛ مطهری، ازادی معنوی، ص۸۶

جایگاه مطهری چندان ویژه است که بعد از او صدها کتاب، پایان نامه، مقاله درباره زندگی و آثار او نوشته شده است. همایش‌های متعددی برای بررسی ابعاد اندیشه‌های او برگزار شده و کتاب‌های او موضوع مسابقات کتاب خوانی قرار گرفته است.

کتاب‌ها

مجموعه چلچراغ حکمت

انتشار کتاب درباره مطهری و آثار او همچنان در فضای فکری و علمی ایران ادامه دارد. بنابر این تهیه فهرست کاملی از این آثار کاری است مشکل. در کتابی که با نام کتابشناسی توصیفی استاد شهید مطهری منتشر شده است، ۲۱۴ کتاب معرفی شده است. این کتاب در سال ۱۳۸۳ ه‍.ش منتشر شده است. در سال‌های بعد نیز کتاب‌های متعددی منتشر شده است.

مجموعه چهل جلدی «چلچراغ حکمت» تلاش کرده است تفکرات مطهری را به صورت موضوعی و تفکیک شده ارائه کند.

پایان‌نامه‌ها

در پایگاه جامع استاد شهید مطهری حدود ۱۲۰ پایان‌نامه با موضوع بررسی افکار شهید مطهری ثبت شده است.

مقاله‌ها

در پایگاه جامع استاد شهید مطهری بیش از ۹۰۰ مقاله با محوریت بررسی تفکرات و نظرات شهید مطهری فهرست شده است. به نظر می‌رسد مقالات منتشر شده در این زمینه بیش از این مقدار باشد.

همایش‌ها

تا کنون همایش‌ها و مراسم بزرگداشت متعددی برای معرفی مطهری برگزار شده است. مهم‌ترین این همایش‌ها همایش حکمت مطهر است که از سوی موسسه صدرا و سیمای جمهوری اسلامی ایران برگزار شده است.

خانه یادبود مطهری

شهید مطهری در سال ۱۳۴۶ش به خانه‌ای در قلهک نقل مکان کرد که ۹ سال در آن سکونت داشت و بیشترین آثار خود را در آن تالیف کرد. این خانه در سال ۱۳۸۶ش به موزه شهید مطهری تبدیل شد و آثار، دست‌نوشته‌ها و کتاب‌هایش در آن به نمایش درآمده است. این موزه فضایی مناسب برای پژوهشگران و برگزاری نشست‌های مرتبط با آثار استاد فراهم کرده است.

منابع

• امام خمینی، روح‌الله، صحيفه امام‏، تهران، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى(ره)، ۱۳۸۹ش‏.
• حسینی طهرانی، محمدحسین، رساله لب اللباب در سیر و سلوک، مشهد، ناشر علامه طباطبایی، ۱۴۲۶ق.
• مطهری، مرتضی، سیری در زندگانی استاد مطهری، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۷۶ش.
• سیدنژاد، میرصادق، «حکمت مطهَّر ویژه سالروز شهادت استاد مرتضی مطهری»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۸ آبان ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۲۹ آذر ۱۴۰۳ش.
• سیدناصری، حمیدرضا، امیررضا ستوده، پاره‌ای از خورشید (گفته‌ها و ناگفته‌ها از زندگی استاد مطهری)، تهران، ذکر، ۱۳۷۷ش.
• شفیعی دارابی، حسین، یادواره شهید مطهری، قم، اداره اوقاف و امور خيريه، ۱۳۶۰ش.
• «گاه‌شمار زندگی استاد شهید مطهری»، در سایت مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، تاریخ درج مطلب: ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۰ش.
• گلی زواره، غلامرضا، «قله پارسایی (شرح حال شیخ محمد حسین مطهری، پدر شهید مطهری)»، مبلغان، ، شماره۹۲،خرداد و تیر ۱۳۸۶ش.
• مروارید، علی اصغر، «مطهری انقلابی حقیقی بود...»، در مجله شاهد یاران، ، شماره ۵ و ۶، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۵ش.
• روحانی، عالیه، «مطهری در قامت همسر: هر کس احساس می‌کرد تنها فرد زندگی آقاست»، در مجله شاهد یاران، شماره ۵ و ۶، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۵ش.
• مطهری، مرتضی، مجموعه آثار(ج۱)، تهران، انتشارات صدرا، چاپ هجدهم، ۱۳۹۰ش.
• مطهرى، مرتضى، يادداشت‌هاى استاد مطهرى، (١٥ج)، انتشارات صدرا، تهران، ١٣٧٨ش.
• نصری، عبدالله٬ حاصل عمر: سیری در اندیشه‌های استاد مطهری، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۶ش.
• خانه موزه مطهری، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ بهمن ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲ دی ۱۴۰۳ش.

نگار خانه

شهید مطهری، محمدتقی شریعتی، پدرش شیخ محمدحسین و استادش علامه طباطبایی

مطهری و شریعتی(نفر سوم از چپ)

مطهری و استادش علامه طباطبائی

سخنرانی در حسینیه ارشاد

پیوند به بیرون

• بنیاد علمی و فرهنگی استاد شهید مرتضی مطهری
• مطالعه و دانلود آثار شهید مطهری