حسین بن ابراهیم تنکابنی
 | کتابشناسی یا ارجاعات این مقاله ناقص است. میتوانید با اصلاح نحوهٔ ارجاع به منابع بر طبق شیوهنامهٔ ارجاع به منابع، به ویکیشیعه کمک کنید. |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | حسین بن ابراهیم تنکابنی |
| تاریخ تولد | |
| تاریخ وفات | ۱۱۰۱ یا ۱۱۰۵ |
| محل دفن | ربذه |
| شهر وفات | بین راه مکه و مدینه |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | ملاصدرا و فیاض لاهیجی |
| تألیفات | اثبات حدوث العالم؛ حاشیه بر اثبات الواجب (جدید) جلال الدین دوانی؛ حاشیه بر حاشیة خَفْری بر الاهیات شرح التجرید و... |
حسین بن ابراهیم تنکابنی حکیم اشراقی شیعه در قرن یازدهم قمری. وی از شاگردان ملاصدرا (متوفای ۱۰۵۰ق) و فیاض لاهیجی (متوفای ۱۰۷۲ق) بود.[۱] تنکابنی پس از فراگیری علوم عقلی به تدریس و ترویج آرا و افکار ملاصدرا پرداخت.[۲]
او در ۱۱۰۱ یا ۱۱۰۵ق به حج رفت و در پی مناظره‌ای که در مکه در باره خلافت امام علی (ع) داشت در حین طواف کعبه، به اتهام اهانت به خانه خدا دستگیر و به حکم قاضی، به تعزیر و اخراج از مکه محکوم شد. او بر اثر جراحات ناشی از تعزیر در بین راه مکه و مدینه، درگذشت و ازینرو برخی او را «شهید» دانسته‌اند. مدفن تنکابنی در جوار قبر ابوذر غفاری (متوفای ۳۲) در رَبَذَه (در نزدیکی رابِغ) است.[۳] شیخ ابراهیم، فرزند تنکابنی، نیز از دانشمندان علوم نقلی بوده و با عبدالله افندی اصفهانی، مؤلف ریاض العلماء در اصفهان هم‌درس بوده است.[۴]
آشتیانی آثار تنکابنی را تلخیص یا شرح آرای ملاصدرا دانسته است.[۵] آثار او عبارتند از:
- اثبات حدوث العالم؛ نسخ خطی این رساله در کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی ، کتابخانه مجلس شورای اسلامی و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است و همراه با مشاعر ملاصدرا نیز چاپ شده است.[۶]
- حاشیه بر اثبات الواجب (جدید) جلال‌الدین دوانی؛ نسخه‌ای از آن ـ که در زمان مؤلف استنساخ شده ـ در گنجینه کتب خطی آیت‌اللّه مرعشی موجود است.[۷]
- حاشیه بر حاشیة خَفْری بر الاهیات شرح التجرید[۸]
- شرح گلشن راز شیخ محمود شبستری[۹]
- رسالة فی وحدة الوجود مع کثرة تجلیاته؛ تنکابنی در این رساله از مسلک ملاصدرا پیروی کرده و کوشیده است که میان آرای صوفیه و حکیمان اشراقی و مشائی جمع و تقریب به وجود آورد. افندی اصفهانی[۱۰] این رساله را با عنوان رسالة فی تحقیق وحدة الوجود و تجلیاته و تنزلاته ذکر کرده وسید جلال‌الدین آشتیانی آن را در منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران[۱۱] چاپ کرده است.
- فی صنوف الناس؛ این رساله، خلاصه‌ای از نظر ملاصدرا در باره معاد است[۱۲] و در آن حشر انسان‌ها را، بر حسب درجات علم و عمل، به شش صورت ترسیم کرده که با مراتب عالم (عالم جبروت یا لاهوت و عالم ملکوت یا مثال و عالم مُلک یا ناسوت) مطابقت دارد. این رساله در کتاب منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران چاپ شده است.[۱۳]
- تعلیقاتی بر کتاب شفای ابن سینا[۱۴]
- رسالة فی شبهة الاستلزام و جواب‌ها.[۱۵]
تمام آثار تنکابنی، جز شرح گلشن راز، به زبان عربی است.
پانویس
- ↑ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۳۱ق، ج۲، ص۳۴؛ صدوقی سها، تاریخ حکماء و عرفاء، ۱۳۵۹ش، ص۳۱.
- ↑ آشتیانی، منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، ج۲، ص۳۹۹ـ۴۰۰.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ص۱۹۲؛ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۳۱ق، ج۲، ص۳۴؛ سمامی حائری، بزرگان تنکابن، ۱۳۷۲ش، ص ۹۴.
- ↑ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۳۱ق، ج۲، ص۳۴.
- ↑ آشتیانی، منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، ج۲، ص۳۹۹.
- ↑ حسینی اشکوری، فهرست نسخه‌های خطی، ۱۳۷۶ش، ج۱۱، ص۱۴۰؛ حائری، فهرست کتابخانة مجلس شورای ملی، ۱۳۴۵ش، ج۵، ص۲۰۳؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج ۱، ص ۸۹؛ دانش پژوه، فهرست کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، ۱۳۴۰ش، ج۹، ص ۸۸۱.
- ↑ حسینی اشکوری، فهرست نسخه‌های خطی، ۱۳۷۶ش، ج۱۱، ص۱۳۹.
- ↑ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۳۱ق، ج۲، ص۳۴-۳۵.
- ↑ شاملو، قصص الخاقانی، ۱۳۷۱ـ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۵۰؛ صدوقی سها، تاریخ حکماء و عرفاء، ۱۳۵۹ش، ص۳۲.
- ↑ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۳۱ق، ج۲، ص۳۵.
- ↑ آشتیانی، منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، قم، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۴۰۴ـ۴۰۹.
- ↑ آشتیانی، منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، ج ۲، ص ۳۹۹؛ کوربَن، ص ۶۸
- ↑ آشتیانی، منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، ج۲، ص ۴۰۱ـ۴۰۳؛ حائری، فهرست کتابخانة مجلس شورای ملی، ۱۳۴۵ش، ج۵، ص ۲۰۴.
- ↑ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۳۱ق، ج۲، ص۳۴.
- ↑ دانش‌پژوه، فهرست کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، ۱۳۴۰ش، ج۹، ص۸۸۰.
منابع
- آشتیانی، جلال الدین، منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران: از عصر میرداماد و میرفندرسکی تا زمان حاضر، قم، ۱۳۶۳ش.
- آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، گردآورنده: احمد بن محمد حسينى، بیروت، دار الأضواء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
- آقابزرگ طهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعة، الکواکب المنتشرة فی القرن الثانی بعد العشرة، چاپ علی نقی منزوی، تهران ۱۳۷۲ش.
- احمد حسینی اشکوری، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانة عمومی حضرت آیة اللّه مرعشی نجفی، قم، ۱۳۵۴ـ۱۳۷۶ش.
- افندی، عبدالله بن عیسی بیگ، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، محقق: احمد حسینی اشکوری، اهتمام: محمود مرعشی، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، چاپ اول، ۱۴۳۱ق.
- جورج طرابیشی، معجم الفلاسفة، بیروت ۱۹۸۷؛ هانری کوربن، فلسفه ایرانی و فلسفه تطبیقی، ترجمه جواد طباطبائی، تهران، ۱۳۶۹ش.
- حائری، عبدالحسین، فهرست کتابخانة مجلس شورای ملی، تهران، ۱۳۴۵ش.
- دانش پژوه، محمدتقی و منزوی، علی نقی، فهرست کتابخانه سپهسالار، تهران، ۱۳۵۶ش.
- دانش پژوه، محمدتقی، فهرست کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران، تهران، ۱۳۴۰ش.
- سمامی حائری، محمد، بزرگان تنکابن، قم، ۱۳۷۲ش.
- شاملو، ولی قلی بن داودقلی، قصص الخاقانی، تهران، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ـ۱۳۷۴ش.
- صدوقی سها، منوچهر، تاریخ حکماء و عرفاء متأخر بر صدرالمتألهین، تهران، ۱۳۵۹ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام