معروف بن خربوذ
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | مَعروفِ بنِ خَرَّبوذ مکی |
| لقب | قرشی |
| ولادت | اواخر قرن اول قمری مکه |
| وفات | بین سال‌های ۱۴۱ - ۱۶۰ قمری |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام باقر(ع)، امام صادق(ع) |
مَعروفِ بنِ خَرَّبوذ از یاران امام باقر(ع) و امام صادق(ع)، از اصحاب اجماع و از اولین فقهای شیعه بود. او چون در مکه ولادت یافت، به مکّی اشتهار دارد. وی از راویانی است که هم نزد شیعه و هم اهل سنت توثیق شده است.
نسب
مَعروفِ بنِ خَرَّبوذ مکی از موالی آل عثمان بن عفان بود[۱] که از همین روی او را قرشی نیز خوانده‌اند.[۲] سفیان بن عیینه نام پدر وی را مُسکان ذکر کرده؛ ولی مِزّی این نظر را درست نمی‌داند.[۳]
معروف در نیمه دوم سده اوّل هجری در شهر مکه متولد[۴] و دوران نوجوانی و جوانی را در همان شهر گذراند.
شیخ طوسی در کتاب رجالش یک‌بار او را از اصحاب امام سجاد(ع) و گاهی امام باقر (ع) و امام صادق(ع) دانسته است[۵] و بنابر تحقیق سید ابوالقاسم خویی چنین چیزی بعید نیست و سخن شیخ دقیق‌تر از دیگران است؛ به این معنا که معروف بن خربوذ زمان امام سجاد(ع) را درک کرده است؛ ولی در آن زمان جایگاه علمی‌اش در عصر امام باقر(ع) و امام صادق(ع) را نداشته است.[۶]
جایگاه رجالی
معروف بن خربوذ از اصحاب اجماع و از آن دست راویانی است که بین شیعه و اهل سنت بر وثاقت او اتفاق است. رجال‌شناسان شیعه نظیر برقی، کشی،[۷] شیخ طوسی،[۸] مامقانی،[۹] و خویی [۱۰] و بسیاری از دیگر علما در کتاب‌های خود بر ثقه بودن وی تاکید کرده‌اند؛ به همین ترتیب نیز عالمان رجال اهل سنت مانند ابن حجر،[۱۱] ابن حبان و ذهبی [۱۲] نیز او را توثیق کرده‌اند.
کشی در کتاب رجالی اختیار معرفه الرجال، معروف بن خربوذ را در شمار گروهی از یاران امام باقر (ع) و حضرت صادق (ع) می‌داند که همه فقیهان و عالمان شیعی، بر بزرگی و فقاهت آنان اجماع و اتفاق دارند و همه به والایی و منزلت آنان احترام میگذارند؛[۱۳]در عین حال کشی در مذمت وی روایتی نقل کرده است که البته بسیاری از علما مانند احمد بن موسی آل طاووس، مامقانی و سید ابوالقاسم خویی، یا از لحاظ سندی به آن اشکال کرده[۱۴] و یا آن را از نظر دلالت بر تضعیف معروف بن خربوذ ناکارآمد می‌دانند.[۱۵] فضل بن شاذان نیشابوری به نقل از جمیل بن دراج سجده های طولانی، معروف بن خربوذ را ستوده است. [۱۶]
مشایخ و راویان
نام معروف بن خربوذ در سند بیش از ۱۱ روایت آمده است، وی به‌طور مستقیم از امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق (ع) و علاوه بر این از ابوالطفیل عامر بن واثله، حکم بن مستورد[۱۷] و نیز بشیر بن تیم و محمد بن عمرو بن عتبه، روایت نقل کرده است. افراد بسیاری نیز از وی روایت نقل کرده‌اند که برخی از آنان عبارتند از:
درگذشت
درباره تاریخ، مکان و نحوه وفات معروف بن خربوذ اطلاعاتی در منابع تاریخی و رجالی وجود ندارد و نویسندگان به آن نپرداخته‌اند؛ تنها ذهبی در کتاب (تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام)، تاریخ وفات وی را بین سال‌های ۱۴۱-۱۶۰ قمری ذکر می‌کند؛[۱۹] از گزارش‌های کشی درباره معروف نیز استنباط می‌شود که وی تا سال‌های پس از دستگیری عبدالله محض در سال ۱۴۴ ق، زنده بوده است.[۲۰]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ابن حجر، تهذیب التهذیب، دار صادر، ج۱۰، ص۲۳۰.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص۳۱۱.
- ↑ عزیزی و دیگران، راویان مشترک، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۸۷۱.
- ↑ غضنفری، علوم حدیث، ۱۳۹۶ش، ص۲۰۰.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص ۳۱۱، ۱۴۵، ۱۲۰.
- ↑ خویی، معجم‌الرجال، دار الزهرا، ج۱۸، ص۲۳۰.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، قم، ج۲، ص۴۷۱.
- ↑ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص ۳۱۱، ۱۴۵، ۱۲۰.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۲۲۷.
- ↑ خویی، معجم‌الرجال، دارالزهرا، ج۱۸، ص۲۲۸.
- ↑ ابن حجر، تهذیب التهذیب، دار صادر، ج۱۰، ص۲۳۰.
- ↑ ذهبی، میزان الاعتدال، دار المعرفة، ج۴، ص۱۴۴.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، قم، ج۲، ص۵۰۷.
- ↑ حسن بن زین الدین (صاحب معالم)، التحریر الطاووسی، ص۵۶۱.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۲۲۸؛ خویی، معجم‌الرجال، دار الزهرا، ج۱۸، ص۲۲۸.
- ↑ قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ص ۱۰۱۶، نشر آیین دانش، ۱۳۹۰ش
- ↑ خویی، معجم‌الرجال، دار الزهرا، ج۱۸، ص۲۳۱-۲۳۰.
- ↑ سبحانی، موسوعه الطبقات الفقها، ج۱، ص۵۳۱
- ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۹ (حوادث وفیات ۱۴۱-۱۶۰ق)، ص۶۲۴.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، قم، ج۲، ص۴۷۲.
منابع
- ابن حجر، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
- ابومنصور، حسن بن زین الدین (صاحب معالم)، التحریر الطاووسی، مکتبه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، قم، ۱۴۱۱ق.
- خویی، ابوالقاسم، معجم الرجال الحدیث، بیروت، دار الزهرا، بی‌تا.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۱ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.
- سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الرجال، قم، مؤسسه امام صادق، ۱۴۱۸ق.
- طوسی، ابی جعفر، اختیار معرفة الرجال (رجال کشی)، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، بی‌تا.
- طوسی، ابی جعفر، رجال الطوسی، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۵ق.
- عزیزی، حسین و پرویز رستگار و یوسف بیات، راویان مشترک، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۰ش.
- غضنفری، علی، علوم حدیث، تهران، نشر لاهیجی، ۱۳۹۶ش.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، مطبعة المرتضویة، نجف اشرف، ۱۳۵۲ق، افست انتشارات جهان، تهران.