داوود بن حصین
| از اصحاب و راویان احادیث امام صادق(ع) | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تولد | قرن دوم قمری |
| محل تولد | کوفه |
| مذهب | اختلاف در تشیع و واقفی بودن |
| صحابی | امام صادق(ع) • امام کاظم(ع) |
| اطلاعات حدیثی | |
| راوی از معصوم | امام صادق(ع) |
| مشایخ | فضل بن عبدالملک بقباق • عمر بن حنظله، عبید بن زراره • منصور بن حازم و ... |
| راویان از او | احمد بن ابی نصر بزنطی • صفوان بن یحیی • جعفر بن بشیر بجلی و ... |
| موضوع روایات | روایات فقهی |
داوود بن حُصَین راوی امامی سدۀ دوم هجری. در مورد وثاقت او، میان علمای رجال اختلاف است. نجاشی او را ثقه ذکر کرده اما شیخ طوسی و ابن عقده، از او به عنوان واقفی مذهب نام برده‌اند. با این حال وی همنشینِ ابوالعباس فضل بن عبدالملک بقباق، از اصحاب سرشناس امام صادق(ع)، و راوی کتاب او بوده است.
نسب
وی به اعتبار پیوند ولاء با قبیلۀ بنی اسد به اسدی[۱] و به اعتبار سکونت خود و خانواده‌اش در کوفه به کوفی مشهور است.[۲] موحد ابطحی[۳] احتمال داده که حصین بن منصور اسدی کوفی مذکور در کتاب‌های رجالی اهل سنت که او را ثقه دانسته‌اند، پدر همین داوود باشد،[۴] هرچند در کتاب‌های رجالی شیعه سخنی از وی (حصین بن منصور) نیست.
در خلاصة الاقوال علامه حلی[۵] نام پدر داوود، حسین ضبط شده که ظاهراً تصحیف حصین است.[۶]
در منابع رجالی اهل سنت از راوی دیگری با نام داوود بن حصین یاد شده[۷] که بی‌شک غیر از داوود بن حصین است.[۸]
وثاقت
داوود در شمار اصحاب امام صادق و امام کاظم علیهما السلام ذکر شده[۹] اما روایتی از امام کاظم علیه‌السلام نقل نکرده است.[۱۰]
نظر متفاوت شیخ طوسی و نجاشی
در حالی که نجاشی[۱۱] او را ثقه دانسته است، ابن عقده[۱۲] و طوسی[۱۳] از او با عنوان واقفی یاد کرده‌اند[۱۴] که به اختلاف نظر رجالیان متأخر دربارۀ وثاقت داوود انجامیده است.
اختلاف میان رجالیان
ابن داوود حلی یک بار با نقل قول نجاشی، او را در شمار ممدوحان آورده[۱۵] و بار دیگر به اعتبار سخن طوسی، او را در قسم دوم کتاب، در شمار کسانی آورده است که جرح شده‌اند.[۱۶] علامه حلی[۱۷] نیز او را در بخش دوم کتاب و در شمار ضعفاء آورده و به توقف در قبول روایات وی حکم کرده است.
هرچند میر داماد[۱۸] معتقد است که علامه در جای دیگر[۱۹] روایت وی را صحیح دانسته، اما در آنجا نیز علامه حلی طریق روایت تا داوود را صحیح شمرده است نه خود روایت را.[۲۰]
ترجیح قول شیخ
برخی جرح شیخ را بر توثیق نجاشی ترجیح داده و روایات داوود را ضعیف دانسته‌اند.[۲۱] در مقابل، برخی دیگر اقوال نجاشی و طوسی را متعارض ندانسته و با جمع میان این دو قول، او را غیرامامی موثق خوانده‌اند.[۲۲]
ترجیح قول نجاشی
برخی دیگر هم قول نجاشی را به دلیل قوی‌تر بودنش ترجیح داده‌اند.[۲۳] به علاوه، وحید بهبهانی[۲۴] روایت راویان ثقه‌ای چون صفوان و جعفر بن بشیر از او مؤید دیگری بر ترجیح قول نجاشی دانسته است.[۲۵] در واقفی بودن داوود تشکیک کرده و قول طوسی را برگرفته از نظر ابن عقده و فاقد اعتبار برشمرده است.[۲۶] اما این سخن پذیرفته نیست چه بدان معنا است که طوسی بدون اطلاع و صرفا از روی تقلید نظر داده، به علاوه ابن عقده خود ثقه و آرای او معتبر است.[۲۷]
افزون بر این، موسوی عاملی در جای دیگر[۲۸] به استناد واقفی بودن داوود، به ضعف روایت وی حکم کرده است. در این میان، میرداماد[۲۹] دربارۀ توثیق داوود مدعی اجماع شده و اظهار داشته که واقفی بودن او ثابت نشده است.
داوود بن حصین کتابی داشته است که نجاشی[۳۰] یک طریق و طوسی[۳۱] دو طریق به آن ذکر کرده‌اند.
هم نشینی با اصحاب امام صادق علیه‌السلام
داوود هم نشینِ ابوالعباس فضل بن عبدالملک بَقباق، از اصحاب سرشناس امام صادق علیه‌السلام، و راوی کتاب او بوده[۳۲] و روایات فراوانی نیز از او نقل کرده است.[۳۳]
همچنین نام او در سندهای قریب به نود حدیث از کتب اربعۀ شیعه آمده است. وی علاوه بر روایت بی‌واسطه از امام صادق علیه‌السلام،[۳۴]
از روایان سرشناسی چون عمر بن حنظله، عبید بن زراره و منصور بن حازم روایت کرده است. همچنین راویان ثقه‌ای نظیر احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی، صفوان بن یحیی و ابومحمد جعفر بن بشیر بجلی از وی روایت کرده‌اند.[۳۵]
روایات فقهی او و حدیث مشهور عمر بن حنظله
بیشتر روایاتی که از داوود نقل شده در ابواب مختلف فقهی از جمله روزه،[۳۶] حج،[۳۷] نکاح،[۳۸] و طلاق[۳۹] است؛
روایاتی در موضوعاتی چون حق مؤمن بر مؤمن،[۴۰] غیبت امام زمان(عج)[۴۱] و یک روایت در تفسیر آیه‌ای از قرآن[۴۲] از او نقل شده است. همچنین حدیث مشهور عمر بن حنظله دربارۀ رفع اختلاف حدیث را همو نقل کرده است.[۴۳]
پانویس
- ↑ صدوق، کتاب من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۴۶۶؛ نجاشی، رجال، ص۱۵۹.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ص۲۰۲.
- ↑ موحد ابطحی، تهذیب المقال، ج۵، صص۴۹۰- ۴۹۱.
- ↑ مزی، تهذیب الکمال، ج۶، صص۵۴۳-۵۴۵.
- ↑ علامه حلی، خلاصة الاقوال، ص۳۴۵.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ص۱۷۸.
- ↑ مزی، تهذیب الکمال، ج۶، صص۳۷۹-۳۸۲.
- ↑ شوشتری، قاموس الرجال، ج۴، ص۲۳۷.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ص۱۵۹؛ طوسی، رجال الطوسی، صص۲۰۲، ۳۳۶.
- ↑ موحد ابطحی، تهذیب المقال، ج۵، ص۴۹۳.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ص۱۵۹.
- ↑ علامه حلی، خلاصة الاقوال، ص۳۴۵.
- ↑ طوسی، رجال الطوسی، ص۳۳۶.
- ↑ ابن داوود حلی، کتاب الرجال، ص۲۴۵.
- ↑ ابن داوود حلی، کتاب الرجال، ص۹۰.
- ↑ ابن داوود حلی، کتاب الرجال، ص۲۴۵.
- ↑ علامه حلی، خلاصة الاقوال، ص۳۴۵.
- ↑ میرداماد، التعلیقه علی اصول الکافی، ص۱۵۲؛ همو، الرواشح السماویة، ص۲۴۴.
- ↑ علامه حلی، کتاب المنتهی المطلب فی تحقیق المذهب، ج۱، ص۳۳۷، ذیل بحث قنوت نمازجمعه.
- ↑ مازندرانی حائری، منتهی المقال، ج۳، ص۱۹۷؛ شوشتری، قاموس الرجال، ج۴، صص۲۳۶-۲۳۷.
- ↑ آبی، کشف الرموز، ج۱، صص۴۷۶- ۴۷۷؛ شهید ثانی، البدایة فی علم الدرایة، ص۱۹۲.
- ↑ مقدس اردبیلی، مجمع الفائدة و البرهان، ج۳، ص۲۶۲؛ کاظمی، هدایة المحدثین، ص۵۸، مجلسی، الوجیزة فی الرجال، ص۷۶، کاظمی، تکمله الرجال، ج۱، ص۴۹۱؛ شبیری زنجانی، کتاب الجامع فی الرجال، ص۷۴۱.
- ↑ کرباسی، اکلیل المنهج، ص۲۴۲؛ بهبهانی، تعلیقات علی منهج المقال، ص۱۳۵؛ کلباسی، سماء المقال، ج۲، ص۴۴۵؛ مامقانی، تنقیح المقال، ج۲۶، ص۱۵۷؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۷، ص۹۸.
- ↑ بهبهانی، تعلیقات علی منهج المقال، ص۱۳۴.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۲۶، ص۱۶۰، پانویس؛ موحد ابطحی، تهذیب المقال، ج۵، ص۴۹۲؛ موسوی عاملی، مدارک الاحکام، ج۴، ص۳۶۴.
- ↑ میرداماد، التعلیقه علی اصول الکافی، ص۱۵۴.
- ↑ بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۱۱، ص۱۵۵؛ عبدالنبی کاظمی، تکمله الرجال، ج۱، ص۴۹۱؛ مامقانی، تنقیح المقال، ج۲۶، صص۱۵۶- ۱۵۷.
- ↑ موسوی عاملی، نهایة المرام، ج۱، ص۱۱۳.
- ↑ میرداماد، التعلیقه علی اصول الکافی، صص۱۵۲-۱۵۳؛ میرداماد، الرواشح السماویة، ص۲۴۴.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ص۱۶۰.
- ↑ طوسی، الفهرست، ص۱۸۱.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، صص۱۵۹، ۳۰۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۶، ص۹۴، ج۴، صص۱۷۵-۱۷۶، ج۵، ص۳۷۶، ۳۹۶، ۴۷۹، ج۶، ص۹۹، ۴۷۶، ج۷، صص۱۴۰، ۲۷۹.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۲، ص۶۵۴، ج۶، ص۴۵، ۴۰۲؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۴، ص۳۲۸، ج۵، صص۷۵، ۴۰۲.
- ↑ اردبیلی، جامع الرواة، ج۱، ص۳۰۳؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۷، صص۹۹، ۳۹۹-۴۰۲.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۴، صص۸۳، ۱۷۵-۱۷۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۴، ص۳۴۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۵، صص۳۷۶، ۳۹۶، ۴۷۹.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۶، صص۹۹-۱۰۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۲، ص۶۵۴.
- ↑ صدوق، الامامه و التبصره، صص۱۱۹-۱۲۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۲، ص۹۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ج۱، صص۶۷- ۶۸.
یادداشت
منابع
- آبی، حسن بن ابی طالب، کشف الرموز فی شرح المختصر النافع، چاپ علی پناه اشتهاردی و حسین یزدی، قم، ۱۴۰۸-۱۴۱۰ق.
- ابن بابویه، حسین بن علی، الامامه و التبصره من الحیره، قم، ۱۳۶۳ش.
- ابن بابویه، محمد بن علی، کتاب من لایحضره الفقیه، چاپ علی اکبر غفاری، قم، ۱۴۰۴ق.
- ابن داوود حلی، کتاب الرجال، چاپ محمد صادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۹۲/۱۹۷۲، چاپ افست قم، بی‌تا.
- اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، بیروت، ۱۴۰۳/۱۰۸۳.
- بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، قم، ۱۳۶۳-۱۳۶۷ش.
- بهبهانی، محمد باقر بن محمد اکمل، تعلیقات علی منهج المقال، در محمد بن علی استرآبادی، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال المعروف بالرجال الکبیر، چاپ سنگی [تهران]، ۱۳۰۷ش.
- خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث.
- زنجانی، موسی بن عبدالله، کتاب الجامع فی الرجال، [قم]، ۱۳۹۴ق.
- شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال.
- شهید ثانی، البدایة فی علم الدرایة، چاپ غلام حسین قیصریه‌ها، در رسائل فی درایة الحدیث، چاپ ابوالفضل حافظیان بابلی، ج۱، قم: دارالحدیث، ۱۳۸۲ش.
- طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت، ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
- همو، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۱۵ق.
- همو، فهرست کتب الشیعه و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم، ۱۴۲۰ق.
- علامه حلی، ایضاح الاشتباه، چاپ محمد حسون، قم، ۱۴۱۵ق.
- همو، خلاصه الاقوال، فی معرفة الرجال، چاپ جواد قیومی، قم، ۱۴۱۷ق.
- همو، کتاب المنتهی المطلب فی تحقیق المذهب، چاپ سنگی تبریز [۱۳۱۶-]۱۳۳۳، چاپ افست بی‌تا، بی‌جا.
- کاظمی، عبدالنبی، تکمله الرجال، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، قم، ۱۴۲۵ق.
- کاظمی محمد امین بن محمد علی، هدایة المحدثین الی طریقة المحمدین، چاپ مهدی رجائی، قم، ۱۴۰۵ق.
- کرباسی، محمدجعفر بن محمدطاهر، اکلیل المنهج فی تحقیق المطلب، چاپ جعفر حسینی اشکوری، قم، ۱۳۸۲ش.
- کلباسی، ابوالهدی، سماء القول فی علم الرجال، چاپ محمد حسینی قزوینی، قم، ۱۴۱۹ق.
- کلینی، الکافی.
- مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال فی احوال الرجال، قم، ۱۴۱۶ق.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ محیی الدین مامقانی، قم، ۱۴۲۳ق.
- مجلسی، محمدباقر، الوجیزة فی الرجال، چاپ محمد کاظم رحمان ستایش، تهران، ۱۳۷۸ش.
- مزی، یوسف بن عبدالرحمان، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
- مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، چاپ مجتبی عراقی، علی پناه اشتهاردی، و حسین یزدی اصفهانی، ج۳، قم، ۱۳۶۲ش.
- موحد ابطحی، محمد علی، تهذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال للشیخ الجلیل ابی العباس احمد بن علی النجاشی، ج۵، قم، ۱۴۱۷ق.
- موسوی عاملی، محمد بن علی، مدارک الاحکام فی شرح مختصر شرائع الاسلام، قم، ۱۴۱۰ق.
- همو، نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الاسلام، چاپ مجتبی عراقی، علی پناه اشتهاردی، و حسین یزدی اصفهانی، قم، ۱۴۱۳ق.
- میرداماد، محمد باقر بن محمد، التعلیقه علی اصول الکافی، تهران: خیام، بی‌تا.
- همو، الرواشح السماویة، چاپ غلامحسین قیصیریه‌ها و نعمت الله جلیلی، قم، ۱۳۸۰ش.
- نجاشی، فهرست اسماء مصنفی الشیعة ب رجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.