داوود بن فرقد
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام صادق • امام کاظم |
| فعالیت‌ها | نقل روایت |
| مشایخ | مُعَلّی بن خُنَیس، بُرَید بن معاویه، یعقوب بن شعیب |
| شاگردان | ابن ابی عُمَیر، حسن بن محبوب، حسن بن علی بن فَضّال، سیف بن عُمَیره، صفوان بن یحیی، عبدالله بن مُسکان، فَضاله بن ایوب، محمد بن سنان و یونس بن عبدالرحمان |
داوود بن فرقد، راوی امامی قرن دوم. وی از اصحاب امام صادق علیه السلام و نزد ایشان محترم بوده است. بزرگانی چون ابن ابی عُمَیر، حسن بن محبوب، حسن بن علی بن فَضّال، سیف بن عُمَیره، صفوان بن یحیی و ... از او روایت کرده‌اند.
داوود بن فرقد صاحب کتاب بوده و نام او در اسناد قریب به ۱۴۰ روایت در کتب اربعۀ شیعه آمده است و اینکه بزرگان شیعه و مشایخ سرشناس حدیث و راویان مورد اعتماد، کتاب داوود را روایت کرده‌اند، خود گویای جایگاه والای اوست و نشان می‌دهد که روایات داوود، صحیح و پیراسته از هرگونه وهن است.
در اینکه وی با داوود بن ابی‌یزید، یکی باشد، میان رجالیان شیعه اختلافاتی وجود دارد، هرچند متأخرین و معاصرین هر دو را یکی دانسته‌اند.[۱]
اختلاف در اسم
ابن فرقد یا ابن ابی‌یزید
در اینکه داوود بن فرقد، آزادشدۀ آل ابی سمّال[۲] همان داوود بن ابی یزید عطار[۳] باشد، اختلاف هست.
احتمال یکی بودن
نجاشی،[۴] و طوسی[۵] شرح حال داوود بن ابی یزید و داوود بن فرقد را جداگانه و متفاوت با یکدیگر آورده‌اند،[۶] که حاکی از یکی نبودن آنها است، اما شواهدی هم وجود دارد که نشان می‌دهد این دو یک نفرند؛ از جمله:
- کنیۀ فرقد، ابویزید بوده[۷] و کلینی[۸] نیز نام پدر داوود بن ابی یزید را فرقد ذکر کرده است؛[۹]
- هر دو کوفی و از اصحاب امام صادق و امام کاظم علیهما السلام بوده‌اند.[۱۰]
- و در روایات از هر دو با لقب عطار یاد شده است که احتمالا به شغل آنان اشاره دارد.[۱۱]
- ابن بابویه نیز با اینکه هر دو عنوان را در اسناد روایاتش آورده،[۱۲] در مشیخه[۱۳] فقط طریق خود به داوود بن ابی یزید را ذکر کرده[۱۴] که از اعتقاد او به اتحاد این دو حکایت دارد.[۱۵]
- به علاوه طوسی، در مواردی[۱۶] به یکی بودن این دو تصریح کرده است.[۱۷]
نظر متأخرین
رجالیان متأخر و معاصر هم این دو را یکی دانسته‌اند.[۱۸]
دلیل اختلاف اسم
بنابراین، اختلاف در تعبیر از این راوی در سند روایات احتمالاً از آنجا ناشی شده که او نزد عده‌ای به داوود بن فرقد و نزد جمعی به داوود بن ابی یزید شهرت داشته است؛ یا اینکه عده‌ای به رغم شهرت پدرش به کنیه، از او با اسم یاد می‌کردند.[۱۹] به عقیدۀ موحد ابطحی[۲۰] یادکرد پدر داوود با کنیه حاکی از آن است که او اصالتاً عرب نبوده، چنان که نجاشی[۲۱] او را آزادشده خوانده است.
همچنین نسبت‌های اسدی و نَصری برای او[۲۲] جز با پیوند ولاء باهم قابل جمع نیستند.[۲۳]
نسب
دربارۀ نسب داوود در روایات و کتب تراجم مطلبی نیامده است. نام پدرش فرقد و کنیه‌اش ابویزید بود.[۲۴]
استرآبادی احتمال می‌دهد پدر او همان فرقد حجام، از اصحاب امام صادق علیه‌السلام،[۲۵] باشد. داوود پنج برادر به نام‌های یزید، عبدالرحمان، عبدالحمید، عبدالملک و عبدالله داشت[۲۶] که از آنها با عنوان بنوفرقد یاد شده است.[۲۷]
در کنار ائمه علیهم السلام
از سوانح حیات داوود اطلاع چندانی در دست نیست. باتوجه به اینکه از اصحاب امام صادق و امام کاظم علیهما السلام بوده، باید در اواخر قرن نخست یا اوایل قرن دوم به دنیا آمده باشد. مؤید این فرض، روایتی است که داوود از امام صادق علیه‌السلام دربارۀ خواص طبّی هویج نقل کرده و گفته که او در آن زمان فاقد دندان‌های آسیاب بوده است.[۲۸] که از امام کاظم علیه‌السلام نقل شده است.
موحد ابطحی[۲۹] به فرض صحت روایت داوود از شهر بن حَوشَب (متوفی۱۱۲)[۳۰] احتمال می‌دهد که او امام باقر علیه‌السلام (۱۱۴ق) را نیز درک کرده و از ایشان حدیث شنیده باشد.
داوود راوی روایت هایی از ابوالحسن ثالث یعنی امام هادی علیه‌السلام نیز ذکر کرده‌اند، اما داوود از اصحاب امام صادق و امام کاظم علیهما السلام بوده است و نمی‌توانسته از امام هادی علیه السلام نقل حدیث کند.[۳۱] احتمالا راوی این روایت‌ها داوود بن بوزید از اصحاب امام هادی علیه‌السلام بوده که نام پدرش در اسناد روایات به یزید، ابی یزید و فرقد تصحیف شده است.[۳۲]
روایات فراوان داوود از امام صادق علیه‌السلام و مضمون روایتی که او از قرائت سورۀ حمدِ آن حضرت گزارش کرده[۳۳] نشان می‌دهد که داوود از نزدیکان حضرت بوده و بسیار با وی نمازگزارده است.
وثاقت
رجالیان متقدم داوود را توثیق کرده‌اند[۳۴] و نجاشی[۳۵] به نقل از ابن فضّال تعبیر «ثقة ثقة» را برای او آورده است. همچنین کشی[۳۶] روایاتی از داوود بن فرقد از امام صادق علیه‌السلام آورده است که ظاهراً حاوی تأیید آن حضرت و دال بر مدح و جلالت قدر وی است.[۳۷]
روایات وی
روایات داوود در موضوعات مختلف، شامل عقاید و فقه و تفسیر و تاریخ، است. به علاوه، او صاحب کتاب نیز بوده است که اکنون در دست نیست. این کتاب را ابراهیم بن ابی بکر ابن ابی سمّال، صفوان بن یحیی، علی بن حسین طاطری، احمد بن محمد بن ابی نصر و قاسم بن اسماعیل و عبدالله بن محمد حَجّال روایت کرده‌اند.[۳۸]
اینکه بزرگان شیعه و مشایخ سرشناس حدیث و راویان مورد اعتماد، کتاب داوود را روایت کرده‌اند، خود گویای جایگاه والای اوست و نشان می‌دهد که روایات داوود، صحیح و پیراسته از هرگونه وهن است.[۳۹] نام داوود بن فرقد در اسناد قریب به ۱۴۰ روایت در کتب اربعۀ شیعه آمده است[۴۰]
روایات او از بزرگان
داوود علاوه بر روایت از امام صادق علیه‌السلام که بیشتر احادیث اوست، و روایت از امام کاظم علیه‌السلام که ظاهراً یک مورد بیشتر نیست، از بسیاری از راویان و اصحاب سرشناس امامان شیعه نظیر مُعَلّی بن خُنَیس، بُرَید بن معاویه، یعقوب بن شعیب و نیز از پدر و برخی برادران خود روایت کرده است.
روایات بزرگان از او
همچنین به سبب وثاقت و اعتبار داوود، جماعت فراوانی از راویان امامی نیز از او نقل حدیث کرده‌اند، از جمله ابن ابی عُمَیر، حسن بن محبوب، حسن بن علی بن فَضّال، سیف بن عُمَیره، صفوان بن یحیی، عبدالله بن مُسکان، فَضاله بن ایوب، محمد بن سنان و یونس بن عبدالرحمان.[۴۱]
پانویس
- ↑ منبع مقاله: دانشنامۀ جهان اسلام،ج۱۷، صص۲۸۵-۲۸۷، نوشتۀ محمد اصغری نژاد.
- ↑ نجاشی،رجال النجاشی، ص۱۵۸؛ قس علامه حلی، ایضاح الاشتباه، ص۱۷۷، پانویس۴؛ اردبیلی، جامع الرواة، ج۱، ص۳۰۵: مولای آلی ابی سماک.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ص۱۵۸.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ص۱۵۸.
- ↑ طوسی، فهرست کتب الشیعة، صص۱۸۳-۱۸۴؛ همو، رجال الطوسی، ص۲۱۰.
- ↑ نیز رکـ: علامه حلی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، صص۱۴۱، ۱۴۳؛ ابن داوود حلی، کتاب الرجال، ستون ۱۴۲، ۱۴۵.
- ↑ برقی، کتاب الرجال، ص۳۲؛ نجاشی، رجال النجاشی، ص۱۵۸؛ نیز رکـ: علامه حلی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، صص۱۴۱، ۱۴۳؛ ابن داوود حلی، کتاب الرجال، ستون ۱۴۲، ۱۴۵.
- ↑ کلینی، ج۸، صص۲۳۷- ۳۲۸.
- ↑ نیزرکـ: کلینی، ج۳، ص۲۵۷.
- ↑ رکـ: برقی، کتاب الرجال، ص۳۲، ۴۷؛ نجاشی، رجال النجاشی، ص۱۵۸؛ طوسی، رجال الطوسی، ص۲۱۰؛ نیز رکـ: خویی، معجم رجال الحدیث، ج۸، ص۱۲۰.
- ↑ رکـ: کلینی، ج۴، ص۲۳۷، ج۶، ص۹۷، ج۷، ص۴۲۰؛ ابن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص۶۶۶.
- ↑ برای نمونه رکـ: ابن بابویه، کتاب من لایحضره الفقیه، ج۳، صص۲۹۵-۲۹۶، ۴۵۰، ج۴، ص۲۴، ۱۴۵، ۱۷۲، ۲۰۳، ۲۱۱.
- ↑ رکـ: کتاب من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۱۱۱.
- ↑ نیز رکـ: نوری، خاتمة المستدرک الوسائل، ج۴، ص۲۷۷.
- ↑ رکـ: موحد ابطحی، تهذیب المقال، ج۵، ص۴۷۰.
- ↑ رکـ: طوسی، تهذیب الاحکام، ج۱، ص۳۷۱، ج۲، صص۲۵، ۲۸، ۲۸۹.
- ↑ قس خویی، معجم رجال الحدیث، ج۷، صص۱۱۶-۱۱۷ که این دلایل را برای یکی بودن کافی نمی‌داند.
- ↑ رکـ: تفرشی، نقد الرجال، ج۲، ص۲۰۸، اردبیلی، جامع الرواة، ج۱، ص۳۰۲؛ بهبهانی، تعلیقات علی منهج المقال، ص۱۳۶؛ مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۲۶، ص۱۳۱؛ زنجانی، کتاب الجامع فی الرجال، ص۷۳۸؛ شوشتری، قاموس الرجال، ج۴، صص۲۳۱، ۳۰۲.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۲۶، صص۱۳۱، ۱۳۳.
- ↑ موحد ابطحی، تهذیب المقال، ج۵، ص۴۶۶.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ص۱۵۸.
- ↑ رکـ: نجاشی، رجال النجاشی، ص۱۵۸؛ طوسی، رجال الطوسی، ص۲۰۱؛ قس علامه حلی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، ص۱۴۱: ازدی.
- ↑ موحد ابطحی، تهذیب المقال، ج۵، ص۴۷۰.
- ↑ برقی، کتاب الرجال، ص۳۲؛ نجاشی، رجال النجاشی، ص۱۵۸؛ قس طوسی، رجال الطوسی، ص۲۰۱؛ نیز رکـ: الاختصاص، ص۲۸۹؛ ابن داوود حلی، کتاب الرجال، ستون۱۴۵؛ علامه حلی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، ص۱۴۱.
- ↑ رکـ: طوسی، رجال الطوسی، ص۲۷۰؛ همو، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۳۵۴؛ نیز رکـ: موحد ابطحی، تهذیب المقال، ج۵، صص۴۶۶، ۴۷۱.
- ↑ رکـ: برقی، کتاب الرجال، ص۲۲؛ طوسی، رجال الطوسی، ص۲۴۰، ۲۶۴-۲۶۵، ۳۲۴؛ نجاشی، رجال النجاشی، ص۱۵۸؛ قس موحد ابطحی، تهذیب المقال، ج۵، ص۴۷۵ که علی بن فرقد را نیز در شمار برادران داوود ذکر کرده است.
- ↑ رکـ: بحرالعلوم، رجال السید بحرالعلوم، ج۱، ص۳۸۲.
- ↑ کلینی، ج۶، صص۳۷۱-۳۷۱؛ قس برقی، کتاب المحاسن، ج۲، ص۵۲۴؛ کلینی، ج۶، ص۳۷۲.
- ↑ موحد ابطحی، تهذیب المقال، ج۵، صص۴۶۷-۴۶۸.
- ↑ رکـ: کلینی، ج۱، ص۲۹۸.
- ↑ رکـ: ابن شهید ثانی، منتفی الجمان فی الاحادیث الصحاح و الحسان، ج۲، ص۳۸-۳۹؛ زنجانی، کتاب الجامع فی الرجال، ص۷۳۹؛ خویی،معجم رجال الحدیث، ج۷، ص۹۳؛ شوشتری، قاموس الرجال، ج۴، صص۲۲۸، ۲۵۴-۲۵۵.
- ↑ شوشتری، قاموس الرجال، ج۴، صص۲۲۸، ۲۵۴-۲۵۵؛ نیز رکـ: صفار قمی، بصائر الدرجات الکبری فی فضائل آل محمد(ع)، ص۵۴۴؛ ابن بابویه، کتاب من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۲۷۰؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۲، ص۲۳۵، ۳۰۹؛ همو، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص۳۳۴.
- ↑ رکـ: عیاشی، کتاب التفسیر، ج۱، صص۲۲-۲۳.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ص۱۵۸؛ طوسی، رجال الطوسی، ص۳۳۶؛ نیز رکـ: موحد ابطحی، تهذیب المقال، ج۵، ص۴۶۶، ۴۷۳-۴۷۴.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ص۱۵۸.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال، صص۳۴۵-۳۴۶.
- ↑ رکـ: ابن شهید ثانی، التحریر الطاووسی،، صص۱۸۹-۱۹۰؛ مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج۲۶، ص۲۳۹؛ موحد ابطحی، تهذیب المقال، ج۵، ص۴۷۴.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، صص۱۵۸-۱۵۹؛ طوسی، فهرست کتب الشیعة، صص۱۸۴-۱۸۵.
- ↑ رکـ: موحد ابطحی، تهذیب المقال، ج۵، ص۴۷۶.
- ↑ .خویی، معجم رجال الحدیث، ج۷، صص۹۷-۹۸، ۱۲۱-۱۲۲؛ مدرسی طباطبایی، ج۱، ص۲۱۴؛ برای فهرست روایات وی در کتب اربعه حدیثی شیعه رکـ: خویی، معجم رجال الحدیث، ج۷، صص۳۹۸-۳۹۹، ۴۰۴-۴۰۸.
- ↑ رکـ: خویی، معجم رجال الحدیث، ج۷، صص۹۲، ۱۱۷-۱۱۸.
یادداشت
منابع
- ابن بابویه، کتاب من لایحضره الفقیه، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۴۰۴.
- همو، کمال الدین و تمام النعمة، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۳۶۳ش.
- ابن داوود حلی، کتاب الرجال، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهران ۱۳۴۲ش.
- ابن شهید ثانی، التحریر الطاووسی، چاپ فاضل جواهری، قم ۱۴۱۱.
- همو، منتفی الجمان فی الاحادیث الصحاح و الحسان، چاپ علی اکبر غفاری، قم ۱۳۶۲-۱۳۶۵ش.
- الاختصاص، منسوب به محمد بن محمد مفید، چاپ علی اکبر غفاری، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
- اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، ج۱، [قم]، مکتبة المحمدی، [بی تا].
- استرآبادی، محمد بن علی، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال معروف بالرجال الکبیر، چاپ سنگی [تهران] ۱۳۰۷.
- بحرالعلوم، محمد مهدی، رجال السید بحرالعلوم، المعروف بالفوائد الرجالیة، چاپ محمد صادق بحرالعلوم و حسین بحرالعلوم، تهران ۱۳۶۳ش.
- برقی، احمد بن محمد، کتاب الرجال، در ابن داوود حلی، همان منبع.
- همو، کتاب المحاسن، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهران ۱۳۳۰ش.
- بهبهانی، محمدباقر بن محمداکمل، تعلیقات علی منهج المقال، در محمد بن علی استرآبادی، منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال معروف بالرجال الکبیر، چاپ سنگی [تهران] ۱۳۰۷.
- تفرشی، مصطفی، نقد الرجال، قم ۱۴۱۸.
- خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث.
- زنجانی، موسی بن عبدالله، کتاب الجامع فی الرجال، [قم] ۱۳۹۴.
- شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، قم ۱۴۱۰-۱۴۲۴.
- صفار قمی، محمد بن حسن، بصائر الدرجات الکبری فی فضائل آل محمد(ع)، چاپ محسن کوچه باغی تبریزی، تهران ۱۳۶۲ش.
- طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار، چاپ حسن موسوی خرسان، نجف ۱۳۷۵-۱۳۷۶/۱۹۵۶-۱۹۵۷، چاپ افست تهران ۱۳۶۳ش.
- همو، تهذیب الاحکام، چاپ حسن موسوی خرسان، بیروت ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
- همو، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵.
- همو، فهرست کتب الشیعة و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول، چاپ عبدالعزیز طباطبائی، قم ۱۴۲۰.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، ایضاح الاشتباه، چاپ محمد حسون، قم ۱۴۱۵.
- همو، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، چاپ جواد قیومی اصفهانی، [قم] ۱۴۱۷.
- عیاشی، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، چاپ هاشم رسولی محلاتی، قم ۱۳۸۰-۱۳۸۱، چاپ افست تهران [بی تا].
- کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، [تلخیص] محمد بن حسن طوسی، چلپ حسن مصطفوی، مشهد ۱۳۴۸ش.
- کلینی، الکافی.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ محیی الدین مامقانی، قم ۱۴۲۳.
- موحد ابطحی، محمد علی، تهذیب المقال کتاب الرجال للشیخ الجلیل ابی العباس احمد بن علی النجاشی، ج۵، قم ۱۴۱۷.
- نجاشی، احمد بن علی، فهرست اسماء مصنّفی الشیعة المشتهر بـ رجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم ۱۴۰۷.
- نوری، حسید بن محمد تقی، خاتمة المستدرک الوسائل، قم ۱۴۱۵-۱۴۲۰.
- Hossein Modarressi Tabatabai, Tradition and survival: a bibliographical survey early Shi'ite literature, vol.1 Oxford 2003.