سفیان بن عیینه
ابومحمد سُفیان بن عُیینَة بن میمون هلالی (۱۰۷- ۱۹۸ق)، محدث و فقیه کوفی که بیش از هشتاد تن از تابعین را درک کرد و از آنها حدیث شنید. ابن عیینه مورد وثوق رجالیان و محدثان بوده و روایات او در صحاح سته و غیر آن وارد شده است. از نظر مذهب، ابن ندیم او را زیدی می‌داند.
ولادت
سفیان در کوفه زاده شد[۱] و از دوران کودکی به فراگیری علم روی آورد. ابن عیینه همراه پدرش که از کارگزاران خالد بن عبدالله قسری بود، درپی عزل خالد در ۱۱۴ق رهسپار مکه شد.[۲] وی در ۱۲۶ق به کوفه بازگشت.[۳] او سفری نیز به بغداد داشته و در ۱۵۰ و ۱۵۲ق به یمن رفته است.[۴]
شخصیت روایی
ابن عیینه را یکی از آگاه‌ترین محدثان به حدیث اهل حجاز و به‌ویژه به احادیث مربوط به تفسیر شمرده‌اند.[۵] او، مورد وثوق رجالیان و محدثان بوده و روایات او در صحاح سته و غیر آن وارد شده است؛[۶] با این حال در منابع گاه کم دقتی‌هایی چون تدلیس در اسانید[۷] و تلخیص متون[۸] به وی نسبت داده شده است.
وی در جرح و تعدیل راویان، صاحب نظر بوده و ابن ابی حاتم[۹] او را فردی نقاد به شمار آورده و برخی نظرات وی را در امر جرح و تعدیل ذکر نموده است. وی به عنوان زاهدی حکیم شناخته شده و بسیاری کلمات حکیمانه از او نقل شده است.[۱۰]
مشایخ او
ابن عیینه بیش از هشتاد تن از بزرگان تابعین را درک نموده[۱۱] و از آنها حدیث شنیده است که از آن میان مالک بن انس، ایوب سختیانی، آبان بن تغلب، ثور بن یزید حمصی، جابربن یزید جُعفی، حمید بن قیس اعرج، عبدالله ابن کثیر مکی، عاصم بن بهدله، ابوالزناد، عبدالله بن شُبُرمه، عبدالملک ابن عبدالعزیز بن جُریج، ابن مقحَیصِن سهمی، محمد بن سائب کلبی، ابن ابی لیلی و محمد بن مسلم زهری شایان ذکرند.[۱۲] وی را از اصحاب امام صادق(ع) نیز دانسته‌اند.[۱۳]
ناقلان روایات او
افراد بسیاری از او حدیث شنیده‌اند که از مشاهیر آنان سفیان ثوری، عبدالله بن مبارک، محمد بن ادریس شافعی، احمد بن حنبل، علی بن مدینی، یحیی بن معین، سعید بن منصور، احمد بن منیع بغوی، اسحاق بن راهویه، حسن بن صالح بن حی، حسن بن محمد زعفرانی، حماد بن زید، زبیر بن بکار، ابوبکر بن ابی شیبه، عبدالرزاق صنعانی، عثمان بن محمد بن ابی شیبه، ابونعیم فضل بن دکین، محمد بن عمر واقدی و نعیم بن حماد مروزی را می‌توان نام برد.[۱۴]
مذهب، وفات و آثار
از نظر مذهب ابن ندیم[۱۵] او را زیدی می‌شمارد.
ابن عیینه در سال آخر عمر خود و در سال ۱۹۸ق به مکه رفت و سرانجام در ۹۱ سالگی در آنجا درگذشت و در کوه حجون به خاک سپرده شد.[۱۶] مقبره‌ای به نام وی در استانبول وجود دارد که دلیلی بر صحت انتساب آن به وی در دست نیست.[۱۷]
عجلی[۱۸] و ابن ندیم[۱۹] تصریح کرده‌اند که از او اثری شناخته نشده است؛ بنابراین آثاری چون جوابات القرآن[۲۰] که برای او ذکر کرده‌اند، احتمالاً توسط دیگران تدوین شده است. همچنین ابن ندیم[۲۱] از تفسیری که به او نسبت داده شده، یاد کرده و سیوطی در الدر المنثور[۲۲] و به گفته سرگین، ثعلبی در الکشف والبیان از تفسیر او استفاده کرده‌اند. نجاشی[۲۳] نیز نوشته که وی نسخه‌ای را از امام صادق(ع) روایت کرده است. مجموعه‌هایی پراکنده از احادیث گردآوری شده ابن عیینه به صورت خطی در کتابخانه ظاهریه موجود است.[۲۴]
پانویس
- ↑ مشاهیر علماء الامصار، ص۱۴۹
- ↑ المعرفه و التاریخ، ج۱، ص۱۸۶
- ↑ المعرفه و التاریخ، ج۱، ص۱۸۸
- ↑ تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۷۴
- ↑ تقدمة المعرفة، ص۳۲–۳۳
- ↑ به عنوان مثال، نک: صحیح بخاری، ج۱، ص۲۱۱؛ صحیح مسلم، ج۲، ص۱۴۸۳؛ سنن ابوداوود، ج۴، ص۳۵؛ سنن ترمذی، ج۴، ص۱۵۱؛ سنن نسائی، ج۷، ص۱۴۰؛ سنن ابن ماجه، ج۲، ص۷۳۴
- ↑ میزان الاعتدال، ج۲، ص۱۷۰
- ↑ البیان والتبیین، ج۱، ص۱۵۴؛ المعارف، ص۵۰۷
- ↑ تقدمة المعرفة، ص۳۵–۴۹
- ↑ مثلاً حلیه الاولیاء، ج۷، ص۲۷۰–۳۰۴
- ↑ نک: تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۷۴
- ↑ نک: تهذیب الکمال، ج۱۱، ص۱۷۸–۱۸۳
- ↑ رجال برقی، ص۴۱؛ رجال طوسی، ص۲۱۲
- ↑ نک: مسند ابن حنبل، ج ۱، ص۲۵؛ مسند شافعی، ص۸؛ سنن، ج۱، ص۵۴؛ المصنف، ج۱، ص۳۵؛ المغازی، ج۳، ص۱۱۱۳، جاهای مختلف؛ تهذیب الکمال، ج۱۱، ص۱۸۳–۱۸۸
- ↑ الفهرست، ص۲۲۶، ص۲۲۷
- ↑ الطبقات الکبری، ج۵، ص۴۹۸؛ مشاهیر علماء الامصار، ص۱۴۹
- ↑ ایشلی، ص۹۹–۹۵
- ↑ تاریخ الثقات، ص۱۹۵
- ↑ الفهرست، ص۲۸۲
- ↑ نک: الفهرست، ص۳۷
- ↑ الفهرست، ص۳۷
- ↑ ج۱، ص۶۵، جاهای مختلف
- ↑ رجال ص۱۹۰
- ↑ نک: فهرس مجامیع المدرسه العمریه فی دارالکتب الظاهریه، ص۱۸، ص۲۲، جاهای مختلف
منابع
- ابن ابی حاتم، عبدالرحمان، تقدمة المعرفة، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۱ق /۱۹۵۲م.
- ابن ابی شیبه، عبدالله، المصنف، به کوشش عامر عمری اعظمی، بمبئی، الدار السلفیه.
- ابن حبان، محمد، مشاهیر علماء الامصار، به کوشش فلایشهامر، قاهره، ۱۳۷۹ق / ۱۹۵۹م.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
- ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۳۸۸ق /۱۹۶۹م.
- ابن ماجه، محمد، سنن، به کوشش محمد فؤاد عبدالباقی، قاهره، ۱۹۵۴م.
- ابن ندیم، الفهرست، چاپ گوستاو فلوگل، لایپزیک ۱۸۷۱–۱۸۷۲
- ابوداوود، سلیمان، سنن، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، داراحیاء السنه النبویه.
- ابونعیم اصفهانی، احمد، حلیه الاولیاء، قاهره، ۱۳۵۶ق /۱۹۳۷م.
- احمد بن حنبل، مسند، مصر، ۱۳۱۳ق.
- بخاری، محمد، صحیح، استانبول، المکتبه الاسلامیه.
- برقی، احمد، الرجال، به کوشش محدث ارموی، تهران، ۱۳۴۲ش.
- بسوی، یعقوب، المعرفه و التاریخ، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۴ق /۱۹۷۴م.
- ترمذی، محمد، سنن، به کوشش احمد محمد شاکر، مصر.
- جاحظ، عمرو، البیان والتبیین، به کوشش حسن سندوبی، قاهره، ۱۳۵۱ق /۱۹۳۲م.
- خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق.
- ذهبی، محمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق /۱۹۶۳م.
- سعید بن منصور، سنن، به کوشش حبیب الرحمان اعظمی، بمبئی، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۲م.
- سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، بیروت، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۳م.
- شافعی، احمد، مسند، ۱۴۰۰ق /۱۹۸۰م.
- طوسی، محمد، الرجال، به کوشش محمد صادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۱ق /۱۹۶۱م.
- عجلی، احمد، تاریخ الثقات، به کوشش عبدالمعطی قلعجی، بیروت، ۱۴۰۵ق /۱۹۸۴م.
- فهرس مجامیع المدرسه العمریه فی دارالکتب الظاهریه، به کوشش یاسین محمد سواس، کویت، ۱۴۰۸ق /۱۹۸۷م.
- مزی، یوسف، تهذیب الکمال، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۸ق /۱۹۸۷م.
- مسلم بن حجاج، صحیح، به کوشش محمد فؤد عبدالباقی، مصر.
- نجاشی، احمد، الرجال، به کوشش موسی زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.
- نسائی، احمد، سنن، قاهره، ۱۳۴۸ق / ۱۹۳۰م.
- واقدی، محمد، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، لندن، ۱۹۶۶م.
- I s li, Necdet, Istanbul'da sahabe kabir ue makamlari, Ankara, Renk ofset matbaac o l o k.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایرةالمعارف بزرگ اسلامی