کاربر:M.noormohammadi/صفحه تمرین 2
امامزاده زینب اصفهان
 امامزاده زینب اصفهان | |
| نام | زینب |
|---|---|
| نقش | امامزاده و خواهر امام رضا(ع) |
| مدفن | اصفهان |
| پدر | امام موسی بن جعفر(ع) |
| امامزادگان مشهور | |
| عباس بن علی • زینب کبری • فاطمه معصومه • سید محمد • شاهچراغ • سیده نفیسه سایر امامزادگان | |
امامزاده زینبیه اصفهان بنا بر مشهور زینب دختر امام کاظم(ع) است. منابع برای حضرت موسی بن جعفر(ع) سه دختر به نام‌های زینب با القاب کبری، صغری و یا بدون لقب ثبت کرده‌اند. به صورتی نامشخص حداقل یکی از این دختران ساکن مدینه، یکی محدث و یکی از آنها به مصر مهاجرت کرده و در آنجا درگذشته است.
زینبیه اصفهان تا پیش از سال ۱۳۵۱ق/۱۳۱۱ش یک مقبره کوچک در روستای ارزنان اصفهان و به «بچه زینب» یا «بی‌بی زینب» یا «بیجه زینب» مشهور بود. پس از این سال و به دنبال انتشار نقل قولی منسوب به یکی از نسب‌شناسان بزرگ شیعی مبنی بر «دفن یکی از دختران بلاواسطه موسی بن جعفر(ع) در روستای ارزنان اصفهان»، این امامزاده شهرت فراوانی یافت. در آن سال حرم حضرت زینب تاسیس و روز به روز از نظر دینی و فرهنگی گسترش یافت.
درباره درستی انتساب حرم زینبیه اصفهان به زینب دختر امام کاظم(ع) دیدگاه‌های گوناگونی وجود دارد. از جمله آنکه برخی محققان با نظر به دیدگاه‌ها و شواهد نَسَبی و تاریخی، بر این باورند که زینبیه اصفهان آرامگاه زینب دختر هارون بن موسی بن جعفر(ع) است.
زندگینامه
زینب نام سه تن از دختران امام کاظم(ع) است که در منابع گوناگون با القاب کبری، صغری و بدون لقب از یکدیگر متمایز شده‌اند.[۱] منابعی که از زینب یاد کرده‌اند، عبارتند از: تاریخ اهل البیت،[۲] الارشاد،[۳] تاریخ قم،[۴] المَجدی فی انساب الطالبیین،[۵] دلائل الامامه،[۶] تاج المَوالید،[۷] لُباب الانساب،[۸] تاریخ مَوالید الائمه(ع)،[۹] تذکره الخواص،[۱۰] کشف الغُمه،[۱۱] الفصول المُهمه.[۱۲] منابعی که از زینب صغری یاد کرده‌اند، عبارتند از: المجدی فی انساب الطالبیین،[۱۳] تاریخ موالید الائمه(ع)،[۱۴] المناقب،[۱۵] تذکره الخواص،[۱۶] کشف الغمه.[۱۷] تنها المجدی فی انساب الطالبیین از زینب کبری یاد کرده است.[۱۸]
از تاریخ تولد، وفات، ازدواج و دیگر مسایل خصوصی هیچ یک از زینب‌های موسی بن جعفر(ع) اطلاع دقیقی در دست نیست ولی حداقل یکی از آنها به احتمال زیاد در مدینه زندگی می‌کرده است.[۱۹] همچنین به صورت نامشخص یکی از زینب‌ها همراه همسر خواهرش به مصر مهاجرت کرده است.[۲۰]
جایگاه علمی
علامه مجلسی (درگذشت ۱۱۱۰ق) حدیثی را در بحارالانوار نقل کرده که زینب دختر امام کاظم(ع) در سلسله سند آن قرار گرفته است.[۲۱] در این حدیث بُکَیر بن اَحنَف از فاطمه دختر امام رضا(ع) و او از قول فاطمه، ام کلثوم و زینب دختران امام کاظم(ع) مطالبی درباره منزلت امیرمومنان(ع) و شیعیانش نقل کرده است.[۲۲] شش تن از دختران ائمه(ع) به نام فاطمه از فاطمه دختر رسول خدا(ص) و ایشان از پدرش این حدیث را نقل کرده‌اند و از این رو به حدیث فاطمیات مشهور است.[۲۳] بنا بر این حدیث، زینب دختر موسی بن جعفر(ع) از راویان احادیث بوده ولی مشخص نیست که کدام یک از زینب‌های امام کاظم(ع) بوده است.[۲۴]
بررسی انتساب زینبیه
زینبیه اصفهان تا سال ۱۳۵۲ق/۱۳۱۲ش شناخته شده نبود و بدون انتساب به هیچ یک از ائمه(ع) تنها به «بچه زینب» یا «بیجه زینب» شهرت داشت تا اینکه در ذی الحجه ۱۳۵۱ق مشهور شد.[۲۵]
معلم حبیب‌آبادی (درگذشت ۱۳۹۶ق)؛ نویسنده نخستین کتاب درباره زینبیه، دلیل شهرت را انتشار جمله‌ای از ابن‌صوفی (درگذشت ۴۶۶ق)؛ نسب‌شناس بزرگ شیعی، دانسته که ترجمه آن چنین است: شنیدم از امیر محمد هادی فرزند امیر لوحی مورخ که زینبِ مدفون در روستای ارزنان از روستاهای اصفهان، دختر بلاواسطه موسی کاظم(ع) است.[۲۶]
هر چند این جمله در یکی از نسخه‌های کتاب المجدی متعلق به ابن‌صوفی دیده شده[۲۷] ولی حبیب‌آبادی خود در صفحات بعد با چند دلیل، صحت انتساب جمله یادشده به ابن‌صوفی را رد می‌کند.[۲۸] از جمله دلایل او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- جمله یادشده در نسخه‌های دیگر المجدی وجود ندارد.[۲۹]
- کتاب عمدة الطالب که بسیاری از مطالب المجدی را نقل می‌کند و به جای برخی قبور فرزندان امام کاظم(ع) اشاره دارد، به این مطلب اشاره نکرده است.[۳۰]
- میرمحمدهادی فرزند میرلوحی در سال ۱۱۱۳ق درگذشته است و امکان نقلِ ابن‌صوفی از او وجود ندارد.[۳۱] حبیب آبادی از مجموع این دلایل نتیجه می‌گیرد که این جمله از اضافات نویسنده نسخه بوده که به متن اصلی راه پیدا کرده است.[۳۲]
زینبیه اصفهان، به دلیل دیگری نیز مشهور شد. مصلح‌الدین مهدوی (درگذشت ۱۳۷۴ش)؛ محقق معاصر، دلیل شهرت زینبیه را آن دانسته که شیخ عباس قمی با دیدن جمله یادشده در کتاب المجدی، نماینده خود را برای تحقیق به اصفهان می‌فرستد.[۳۳] نماینده ایشان وجود روستای ارزنان و مقبره‌ای به نام «بچه زینب» و منسوب به یک امامزاده موسوی را تایید می‌کند و این امر موجب تایید شیخ عباس قمی و برخی عالمان و شهرت زینبیه می‌شود.[۳۴]
مهدوی نیز در صفحات بعدی تصریح کرده که آن جمله در حاشیه یکی از نسخه‌های المجدی بوده و به اشتباه به متن منتقل شده است.[۳۵] وی پس از جمع همه شواهد نتیجه گرفته که مقبره بی‌بی زینب یا بچه زینب یا زینب صغری متعلق به یک امامزاده موسوی نسب است ولی تعداد واسطه‌ها تا امام کاظم(ع) را ذکر نمی‌کند.[۳۶] ضمن آنکه معلم حبیب‌آبادی با شیخ عباس قمی مکاتبه کرده و قمی تصریح کرده که همان نسخه مخدوش را دیده است.[۳۷]
بحرالعلوم نسب‌پژوه معاصر پس از ذکر آرای گوناگون درباره قبر زینب در اصفهان،[۳۸] آرامگاه زینب دختر موسی بن جعفر(ع) را به احتمال قوی در مصر می‌داند.[۳۹] همچنین وی ادعای اهل هرات مبنی بر ازدواج و درگذشت زینب در هرات را نقل کرده و آن را رد می‌کند.[۴۰] فقیه بحرالعلوم همچنان بر وجود قبر زینب در مصر پای فشرده و به نقل از محققی دیگر، نقل می‌کند که زینب مورد ادعای اهل هرات، در مهاجرتی به خراسان، در روستای کاهی از دنیا رفته است.[۴۱] فقیه بحرالعلوم پس از ذکر دیدگاه‌ها و جمع‌بندی شواهد، به این نتیجه می‌رسد که مقبره زینبیه اصفهان به احتمال فراوان متعلق به زینب دختر هارون بن موسی بن جعفر(ع) است.[۴۲]
تاریخچه توسعه حرم زینبیه
مقبره زینبیه در چهار دوره مراحل عمران و آبادانی را طی کرد. دو دوره آن پیش از انقلاب اسلامی ایران (۱۳۵۷ش) و دو دوره پس از تاریخ یادشده بود.[۴۳] زینبیه در هر دوره نسبت به دوره قبل از گستردگی و امکانات بیشتری برخوردار شد.[۴۴] در آخرین مرحله، طرح توسعه زینبیه با هدف محرومیت‌زدایی از منطقه زینبیه، ایجاد قطب پنجم زیارتی کشور و تاسیس یکی از بزرگترین قطب‌های فرهنگی استان اصفهان، جهت پاسخگویی کلیه نیازهای فرهنگی با رویکرد دینی، برای اقشار مختلف جامعه و زوار داخلی و خارجی اجرا شد.[۴۵]
زینبیه اصفهان محل دفن برخی از عالمان برجسته اصفهانی از جمله سید ابوالقاسم دهکردی اصفهانی (درگذشت ۱۳۱۳ش) و فرزندش سیدحسین (درگذشت ۱۳۳۷ش)، کمال‌الدین خوانساری (درگذشت ۱۳۲۰ش)، سیدضیاء الدین تجویدی (درگذشت ۱۳۶۶ش)، محمدباقر موسیوی آسیاب‌پری (درگذشت ۱۳۶۷ش) و سیدمحمدحسین مهدوی اردکانی (درگذشت ۱۳۶۷ش) است.[۴۶] آداب زیارت امامزاده زینب همان آداب عمومی زیارت امامزادگان، مومنان و اولیای الهی است.[۴۷]
زینبیه در فضای مجازی
- وبگاه: http://www.haramzeinabie.ir
- ایتا: https://eitaa.com/haramzeinabie
- آپارات: https://www.aparat.com/haramzeinabie
- اینستاگرام: http://instagram.com/haramzeinabieh
پانویس
- ↑ برای نمونه، ر.ک: ابن صوفی، المجدی فی انساب الطالبیین، ص۱۰۶-۱۰۷.
- ↑ ابن ابی الثلج، تاریخ اهل البیت، ص۱۰۶-۱۰۸.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، شیخ مفید، ج۲، ص۲۴۴.
- ↑ قمی، تاریخ قم، ص۱۹۹.
- ↑ ابن صوفی، المجدی فی انساب الطالبیین، ص۱۰۶-۱۰۷.
- ↑ طبری، دلائل الامامه، ص۳۰۹.
- ↑ طبرسی، تاج الموالید، ص۹۶.
- ↑ ابن فندق، لباب الانساب، ج۱، ص۳۹۴.
- ↑ ابن خشاب، تاریخ موالید الائمه، ص۳۴-۳۵.
- ↑ ابن الجوزی، تذکره الخواص، ص۳۱۴-۳۱۵.
- ↑ اربلی، کشف الغمه، ج۲، ص۲۳۶.
- ↑ ابن صباغ، الفصول المهمه، ص۹۶۱.
- ↑ ابن صوفی، المجدی فی انساب الطالبیین، ص۱۰۶-۱۰۷.
- ↑ ابن خشاب، تاریخ موالید الائمه، ص۳۴-۳۵.
- ↑ ابن شهرآشوب، المناقب، ج۴، ص۳۲۴.
- ↑ ابن الجوزی، تذکره الخواص، ص۳۱۴-۳۱۵.
- ↑ اربلی، کشف الغمه، ج۲، ص۲۳۶.
- ↑ ابن صوفی، المجدی فی انساب الطالبیین، ص۱۰۶-۱۰۷.
- ↑ فقیه بحرالعلوم، زینب دختر امام موسی کاظم(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۱۳.
- ↑ السیده زینب و اخبار الزینبیات، ص۲۱-۲۲.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۶۵، ص۷۶-۷۷.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۶۵، ص۷۶-۷۷.
- ↑ فقیه بحرالعلوم، زینب دختر امام موسی کاظم(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۱۳-۱۶.
- ↑ فقیه بحرالعلوم، زینب دختر امام موسی کاظم(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۱۳-۱۶.
- ↑ معلم حبیب‌آبادی، کشف الخبیه عن مقبرة الزینبیه، ۱۳۵۲ق، ص۲۸.
- ↑ معلم حبیب‌آبادی، کشف الخبیه عن مقبرة الزینبیه، ۱۳۵۲ق، ص۲۸-۲۹.
- ↑ معلم حبیب‌آبادی، کشف الخبیه عن مقبرة الزینبیه، ۱۳۵۲ق، ص۳۰-۳۱.
- ↑ معلم حبیب‌آبادی، کشف الخبیه عن مقبرة الزینبیه، ۱۳۵۲ق، ص۳۰-۳۲، ۳۴-۳۵.
- ↑ معلم حبیب‌آبادی، کشف الخبیه عن مقبره الزینبیه، ص۳۴.
- ↑ معلم حبیب‌آبادی، کشف الخبیه عن مقبره الزینبیه، ص۳۴-۳۵.
- ↑ معلم حبیب‌آبادی، کشف الخبیه عن مقبره الزینبیه، ص۳۵.
- ↑ معلم حبیب‌آبادی، کشف الخبیه عن مقبره الزینبیه، ص۳۷.
- ↑ مهدوی، تاریخچه ارزنان، ۱۳۷۵ش، ص۲-۳.
- ↑ مهدوی، تاریخچه ارزنان، ۱۳۷۵ش، ص۲-۳.
- ↑ مهدوی، تاریخچه ارزنان، ۱۳۷۵ش، ص۵.
- ↑ مهدوی، تاریخچه ارزنان، ۱۳۷۵ش، ص۷.
- ↑ معلم حبیب‌آبادی، کشف الخبیه عن مقبره الزینبیه، ص۳۷.
- ↑ فقیه بحرالعلوم، زینب دختر امام موسی کاظم(ع)، ۱۳۹۳ش، ص۲۱-۳۱.
- ↑ فقیه بحرالعلوم، زینب دختر امام موسی کاظم(ع)،۱۳۹۳ش، ص۱۷.
- ↑ الشجره المبارکه، ص۱۹۲.
- ↑ فقیه بحرالعلوم، زینب دختر امام موسی کاظم(ع)، ص۱۸.
- ↑ فقیه بحرالعلوم، زینب دختر امام موسی کاظم(ع)، ص۳۱-۳۲.
- ↑ مهدوی، تاریخچه ارزنان، ۱۳۷۵ش، ص۳۴.
- ↑ مهدوی، تاریخچه ارزنان، ۱۳۷۵ش، ص۳۵-۴۰.
- ↑ «توسعه و بازسازی حرم مطهر حضرت زینب بنت موسی ابن جعفر(س)»
- ↑ مهدوی، تاریخچه ارزنان، ۱۳۷۵ش، ص۴۱-۴۵.
- ↑ مهدوی، تاریخچه ارزنان، ۱۳۷۵ش، ص۴۷-۵۴.
منابع
- ابن‌صوفی نسابه، علی بن محمد علوی عمری، المجدی فی انساب الطالبیین، به تحقیق احمد مهدوی دامغانی، قم، مطبعه سیدالشهداء (ع)، ۱۴۰۹ق.
- معلم حبیب‌آبادی، میرزا محمد علی، کشف الخبیه عن مقبره الزینبیه، اصفهان، مطبعه محمدی و مطبعه نور، ۱۳۵۲ق.
- مهدوی، سید مصلح‌الدین، تایخچه ارزنان و مقبره علیا جناب زینب خاتون معروف به زینبیه دختر گرامی حضرت موسی بن جعفر علیهاالسلام، اصفهان، اداره کل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان، ۱۳۷۵ش.
- فقیه بحرالعلوم، محمد مهدی، زینب دختر امام موسی کاظم(ع)، تهران، نشر مشعر، ۱۳۹۳ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، الوفاء، ۱۴۰۴ق.
- «توسعه و بازسازی حرم مطهر حضرت زینب بنت موسی ابن جعفر(س)»، در تارنمای شرکت بین المللی توسعه و سرمایه گذاری ساختمان انتخاب.