عدة من اصحابنا
عِدَّةٌ مِنْ اَصْحَابِنَا (تعدادی از شیعیان) یا جَماعَةٌ مِنْ اَصْحابِنا (گروهی از شیعیان) اصطلاحی در علوم حدیث است که به منظور اختصار در نقل سند، به جای ذکر نامِ تمام راویان به کار میرود. این عبارت از ابداعات کُلینی بوده و در اسناد بیش از چهار هزار روایت در کتاب الکافی مورد استفاده قرار گرفته است.
عدة من اصحابنا به گروهی از راویان اشاره دارد که نام برخی از آنان مانند ابراهیم بن هاشم در منابع رجالی ثبت شده است. با این حال، در مواردی که اسامی این راویان مشخص نیست، روایت در زمره روایات مُرْسَل طبقهبندی میشود.
این روش، توسط محدثانی مانند شیخ صدوق و شیخ طوسی نیز الگوبرداری شده و در منابع اهلسنت نیز با عبارات مشابهی به کار رفته است.
جایگاه و اهمیت
عدة من اصحابنا، اصطلاحی در علوم حدیث است[۱] و به گروهی از راویان اشاره دارد که مؤلفان کتب حدیثی برای اختصار در ذکر سند، از آوردن نام آنان خودداری کردهاند.[۲] این عبارت که از نوآوریهای کُلینی در کتاب الکافی محسوب میشود، بعدها توسط محدثانی چون شیخ صدوق و شیخ طوسی نیز الگوبرداری شد.[۳]
کلینی به جای ذکر اسامی تکتک راویان و نقل چندین سند، از این عبارت استفاده کرده است؛[۴] به گونهای که در صورت شناسایی اسامی «عِدّه»، سند حدیث در برخی موارد به حداقل چهار سند تفکیک میشود.[۵] به گفته حسن انصاری نویسنده مقاله «روش و شیوه کلینی در الکافی»، این تعبیر نشان میدهد که کلینی برای دسترسی به احادیثِ راویان طبقات بالاتر، اسناد و منابع متعددی در اختیار داشته است.[۶]
عبارت «عدة من أصحابنا» در بیش از چهار هزار سند روایات الکافی به کار رفته[۷] و عمدتاً در آغاز اسناد قرار گرفته است.[۸] گاهی نیز عبارات مشابهی مانند «جماعة من اَصحابنا»[۹] و «غیر واحد من اَصحابنا»[۱۰] در این کتاب دیده میشود. برخی وهابیها، وجود این اصطلاح را موجب انقطاع سند میدانند،[۱۱] اما مشابه این تعبیر در منابع اهلسنت نیز با عباراتی چون «بعض اَصحابنا»[۱۲] و «غیر واحد من اَصحابنا»[۱۳] به کار رفته است.
عدة من اصحابنا چه کسانی هستند؟
شناسایی راویان در عبارت عدة من اَصحابنا در منابع فقهی و حدیثی مورد بررسی قرار گرفته است.[۱۴]
راویان شناختهشده
کلینی عمدتاً این عبارت را در اسناد منسوب به احمد بن محمد بن عیسی، احمد بن محمد بَرقی و سهل بن زیاد به کار برده است.[۱۵] نام برخی از این راویان مانند ابراهیم بن هاشم در منابع رجالی مانند کتاب علامه حلی به نقل از کلینی ذکر شده[۱۶] و حضور آنان موجب اعتبار سند میشود.[۱۷] البته جعفر سبحانی از محقق شوشتری رجالی شیعه نقل کرده که در برخی اسامی عدة» که توسط سهل بن زیاد نقل شده، تحریفی صورت گرفته است.[۱۸]
همچنین در مواردی که کلینی اسامی راویان را همراه با این عبارت آورده مانند «عدة من اَصحابنا منهم محمد بن یحیی العطار»، آنان در زمره راویان شناختهشده قرار میگیرند.[۱۹]
راویان ناشناخته
مواردی نیز وجود دارد که نام راویان مشخص نیست، مانند:
- عدة من اصحابنا عن جعفر بن محمد
- عدة من اصحابنا عن عبدالله بن البَزاز
- عدة من اصحابنا عن سعد بن عبدالله
- عدة من اصحابنا عن محمد بن عيسی.[۲۰]
در چنین مواردی، برخی علمای رجال، این روایات را در زمره روایات مرسل طبقهبندی میکنند،[۲۱] هرچند شیخ حر عاملی با این دیدگاه مخالف است.[۲۲] به اعتقاد اکبر ترابی شهرضایی پژوهشگر رجال، اگر این عبارت در وسط یا انتهای سند قرار گیرد و مقصود کلینی به وضوح مشخص نباشد، به دلیل عدم احراز وثاقت راویان، روایت مُرسل محسوب میشود.[۲۳]
پانویس
- ↑ مجتهدی و جلالی، «روششناسی تدوین احادیث کلینی در کافی»، ص۴۵۲۳.
- ↑ قنبری، شناختنامه کلینی و الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۴۰۳.
- ↑ مجتهدی و جلالی، «روششناسی تدوین احادیث کلینی در کافی»، ص۴۵۲۳.
- ↑ عدة من اصحابنا در اسناد کافی، مدرسه فقهی امام محمد باقر(ع).
- ↑ عدة من اصحابنا در اسناد کافی، مدرسه فقهی امام محمد باقر(ع)؛ ترابی شهرضایی، پژوهشی در علم رجال، ۱۳۷۸ش، ص۴۰۲-۴۰۶.
- ↑ انصاری، «روش و شیوه کلینی در الکافی».
- ↑ ترابی شهرضایی، پژوهشی در علم رجال، ۱۳۷۸ش، ص۴۰۱.
- ↑ ترابی شهرضایی، پژوهشی در علم رجال، ۱۳۷۸ش، ص۴۰۱-۴۰۷.
- ↑ ترابی شهرضایی، پژوهشی در علم رجال، ۱۳۷۸ش، ص۴۰۱.
- ↑ سبحانی، کلیات فی علم الرجال، ۱۴۲۵ق، ص۴۴۹.
- ↑ یزدانی، «عدة من أصحابنا» در کتاب کافی و مشابه آن در بخاری و مسلم.
- ↑ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۱۰۰.
- ↑ النیسابوری، صحیح مسلم، بیروت، ج۳، ص۱۱۹۱.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۲۱، ص۵۰۷-۵۳۴؛ سبحانی، کلیات فی علم الرجال، ۱۴۲۵ق، ص۴۴۴؛ ترابی شهرضایی، پژوهشی در علم رجال، ۱۳۷۸ش، ص۴۰۱؛ «جلسه سیزدهم-کتاب کافی».
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۷۸؛ علامه حلی، رجال العلامة الحلی، ۱۴۱۱ق، ص۲۷۱-۲۷۲؛ ترابی شهرضایی، پژوهشی در علم رجال، ۱۳۷۸ش، ص۴۰۲ - ۴۰۶.
- ↑ علامه حلی، رجال العلامه الحلی، ۱۴۱۱ق، ص۲۷۱.
- ↑ ترابی شهرضایی، پژوهشی در علم رجال، ۱۳۷۸ش، ص۴۰۲ - ۴۰۶؛ نورمفیدی، «جلسه سیزدهم-کتاب کافی».
- ↑ سبحانی، کلیات فی علم الرجال، ۱۴۲۵ق، ص۴۴۵.
- ↑ سبحانی، کلیات فی علم الرجال، ۱۴۲۵ق، ص۴۴۴.
- ↑ عدة من اصحابنا در اسناد کافی، مدرسه فقهی امام محمد باقر(ع).
- ↑ عدة من اصحابنا در اسناد کافی، مدرسه فقهی امام محمد باقر(ع)؛ ترابی شهرضایی، پژوهشی در علم رجال، ۱۳۷۸ش، ص۴۰۶.
- ↑ ربانی، «روششناسی تدوین حدیث در وسائل الشیعه»، ص۱۹۶.
- ↑ ترابی شهرضایی، پژوهشی در علم رجال، ۱۳۷۸ش، ص۴۰۶.
منابع
- انصاری، حسن، «روش و شیوه کلینی در الکافی»، تارنمای بررسیهای تاریخی. تاریخ مراجعه ۹ مهر ۱۴۰۴ش.
- ترابی شهرضایی، اکبر، پژوهشی در علم رجال، قم، اسوه، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
- ربانی، سید حسن، «روششناسی تدوین حدیث در وسائل الشیعه»، فصلنامه فقه، شماره ۶۲، زمستان ۱۳۸۸ش.
- سبحانی، جعفر، کلیات فی علم الرجال، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ ششم،۱۴۲۵ق.
- «عدة من اصحابنا در اسناد کافی»، مدرسه فقهی امام محمد باقر(ع). تاریخ درج مطلب: ۹ اسفند ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۴ش.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، رجال العلامه الحلی، مصحح: محمدصادق بحرالعلوم، نجف اشرف، دار الذخایر، ۱۴۱۱ق.
- قنبری، محمد، شناختنامه کلینی و الکافی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث، ۱۳۸۷ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علیاکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- کنی تهرانی، علی، توضیح المقال فی علم الرجال، دار الحدیث، قم، ۱۴۲۱ق.
- مجتهدی، هاشم و مجتبی جلالی، «روششناسی تدوین احادیث کلینی در کافی»، مجله جامعهشناسی سیاسی ایران، شماره ۲۷، بهمن ۱۴۰۱.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۳۶۵ش.
- نورمفیدی، سیدمجتبی، «جلسه سیزدهم-کتاب کافی»، پایگاه اطلاع رسانی آیت الله سید مجتبی نورمفیدی، تاریخ درج مطلب: ۱۳دی ۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۴ش.
- نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مسنتط المسائل، مؤسسة آل البیت، قم، ۱۴۰۸ق.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، محقق: محمد زهیر بن ناصر الناصر، دار طوق النجاة، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
- النیسابوری، مسلم بن الحجاج، صحیح مسلم (المسند الصحيح المختصر بنقل العدل عن العدل إلى رسول الله(ص))، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بیتا.
- یزدانی، سیدمحمد، ««عدة من أصحابنا» در کتاب کافی و مشابه آن در بخاری و مسلم»، تاریخ درج مطلب: ۲۷ فروردین ۱۳۸۷ش، تاریخ بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۴ش.