حدیث ضعیف
حدیث ضعیف حدیثی که خصوصیات حدیث صحیح، حدیث حسن و حدیث موثق را ندارد یا اینکه راویان آن متهم به دروغگویی یا عقائد انحرافی هستند. همچنین به احادیثی که سلسله راویان آن، سند متصل ندارد، نیز حدیث ضعیف گفته می‌شود. درباره عمل به حدیث ضعیف اختلاف وجود دارد.
مفهوم‌شناسی
حدیثی است که بعضی از راویان آن متهم به دروغگویی بوده یا عقیده انحرافی دارند یا سلسله سند آن متصل نیست و خصوصیات حدیث صحیح و حدیث حسن و حدیث موثق را ندارد.[۱] برخی حدیث ضعیف را حدیث مجروح نامیدهاند.[۲]
آیت‌الله سبحانی معتقد است حدیث ضعیف با حدیث جعلی تفاوت دارد. نقل حدیث جعلی جایز نیست اما حدیث ضعیف می‌تواند قرینه‌ای برای فهم حدیث صحیح قرار بگیرد.[۳]
درباره درجات حدیث ضعیف آمده است که هر چقدر حدیث ضعیف از شرایط صحت حدیث دورتر باشد از جمله این که تعداد راویان بیشتر باشند، روایت ضعیف‌تر خواهد بود.[۴]
نمونهای از احادیث ضعیف، روایتی است که در کتاب الغیبه شیخ طوسی آمده و بر اساس آن پس از دوازده امام، دوازده مهدی می‌آید.[۵] عالمان شیعه از جمله فضل بن حسن طبرسی و محمدباقر مجلسی این روایت را ضعیف دانسته‌اند.[۶]
تعریف حدیث ضعیف نزد عالمان اهل سنت تفاوت چندانی با تعریف شیعه ندارد گرچه در روش و مصداق راوی با یکدیگر تفاوت دارند.[۷]
عمل به حدیث ضعیف
درباره عمل به حدیث ضعیف اختلاف نظر وجود دارد. [۸] از نگاه برخی اگر عمل به خبر ضعیف مشهور باشد حدیث مقبول به حساب می‌آید.[۹] از جمله مشهورترین روایات ضعیف مقبول، روایت عمر بن حنظله است.[۱۰] شهید ثانی ضمن نقل نظر اکثر عالمان رجال شیعه، عمل به خبر ضعیف را در صورتی که مربوط به داستانها یا موعظه و یا ارزش برخی اعمال باشد بی‌اشکال میداند.[۱۱]
اقسام حدیث ضعیف
حدیث ضعیف بر اساس شرایط نقل و راویان دارای ویژگیهای متعددی است. برخی از مشهورترین این اوصاف حدیث موقوف و حدیث مرسل است.[۱۲]
پانویس
- ↑ مامقانی، مقباس الهدایة، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۴۶؛عاملی، وصول الأخیار، ۱۳۶۰ش، ج۱، ص۹۸.
- ↑ شهید ثانی، الرعایه، ۱۳۶۷ش، ص۸۶.
- ↑ سبحانی، اصول الحدیث، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۱۲۴.
- ↑ شهید ثانی، الرعایه، ۱۳۶۷ش، ص۸۶؛ مامقانی، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۱۴۸.
- ↑ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۱۵۰.
- ↑ طبرسی، إعلام الورى، ج۲، ص۲۹۵؛ مجلسی، بحار الأنوار، ج۵۳، ص۱۴۸
- ↑ ن ک: سیوطی، تدریب الراوی، دار طیبه، ج۱، ص۱۹۵؛ابن الصلاح، معرفة أنواع علوم الحدیث، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۱۱۲؛صبحی الصالح، علوم الحدیث ومصطلحه، ۱۹۸۴م، ج۱، ص۱۶۵.
- ↑ ن ک: مؤدب، علم الدرایه تطبیقی، ۱۳۹۱ش، ص۸۳.
- ↑ بهائی، الوجیزة، ۱۳۹۰ش، ص۵.
- ↑ الفضلی، اصول الحدیث، ۱۴۲۰ ق، ص ۱۳۱.
- ↑ شهید ثانی، البدایه فی علم الدرایه، ۱۴۲۱ق، ص۲۶.
- ↑ مامقانی، مقباس الهدایة، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۲۴۶؛ سبحانی، اصول الحدیث، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۱۰۱.
منابع
- ابن الصلاح، معرفة أنواع علوم الحدیث، بیجا، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۳ق.
- الفضلی، عبدالهادی، اصول الحدیث، بیروت، مؤسسه ام القری، ۱۴۲۰ق.
- بهائی، محمد بن حسین، الوجیزة فی علم الدرایة، قم، بصیرت، ۱۳۹۰ش.
- سبحانی، جعفر، اصول الحدیث وأحکامه فی علم الدّرایة، قم، موسسه امام صادق(ع)، ۱۴۲۸ق.
- سیوطی، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، بیجا، دار طیبه، بیتا.
- شهید ثانی، زین الدین بن علی، الرعایه فی علم الدرایه، به تحقیق عبدالحسین محمد علی بقال، قم، بهمن، ۱۳۶۷ش.
- شهید ثانی، البدایه فی علم الدرایه، قم، محلاتی، ۱۴۲۱ق.
- صبحی الصالح، علوم الحدیث ومصطلحه، بیروت، دارالعلم، ۱۹۸۴م.
- طوسی، محمد بن حسن، الغیبه للحجه، تصحیح: عبادالله تهرانی و علی‌احمد ناصح، قم، دار المعارف الاسلامیه، ۱۴۱۱ق.
- عاملی، حسین بن عبد الصمد، وصول الأخیار الی اصول الاخبار، قم، مجمع ذخائر الاسلامی، ۱۳۶۰ش.
- مامقانی، عبدالله، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، قم، دلیل ما، ۱۳۸۵ش.
- مؤدب، رضا، علم الدرایه تطبیقی، قم، نشر المصطفی، ۱۳۹۱ش.