محمدجواد باهنر

محمد جواد باهنر (۱۳۱۲-۱۳۶۰ ش) سومین نخست وزیر جمهوری اسلامی ایران و از شاگردان آیت‌الله بروجردی، امام خمینی و علامه طباطبایی بود. باهنر در مبارزات علیه رژیم پهلوی فعالیت داشت. او عضو شورای انقلاب و نخست وزیر محمدعلی رجایی بود. محمد جواد باهنر در شهریور سال ۱۳۶۰ش در حالی‌که در جلسه شورای امنیت کشور شرکت کرده بود، در اثر انفجار بمب، همراه با محمدعلی رجایی، رییس جمهور وقت جمهوری اسلامی ایران به شهادت رسید. محمدرضا باهنر برادر اوست.

محمدجواد باهنر

شناسنامه
زادروز	۱۳ شهریور سال ۱۳۱۲ش
شهر تولد	کرمان
تاریخ درگذشت	شهریور سال ۱۳۶۰ ش
اطلاعات سیاسی
مناصب	سومین نخست‌وزیر جمهوری اسلامی ایران
اطلاعات علمی و مذهبی
اساتید	امام خمینی، آیت‌الله بروجردی و علامه طباطبایی
تألیفات	متون دینی برای مدارس ایران

زندگی‌نامه

محمدجواد باهنر، در سال ۱۳۱۲ش در کرمان متولد شد. او تحصیلات حوزوی را از ۱۱ سالگی در مدرسه معصومیه کرمان آغاز کرد و به موازات آن در مدارس جدید نیز تحصیل کرد. در ۱۳۳۲ش برای ادامه تحصیلات حوزوی به قم رفت و پس از تکمیل درس‌های سطح، در درس خارج فقه آیت‌الله بروجردی به مدت شش سال و در درس فقه و اصول امام خمینی به مدت هفت سال شرکت کرد. او در این ایام در درس‌ اسفار و تفسیر علامه طباطبایی نیز حاضر می‌شد. باهنر مدتی نیز در حوزه علمیه نجف از درس استادان آن حوزه استفاده کرد.

باهنر در قم تحصیلات دبیرستانی را نیز ادامه داد. او در سال ۱۳۳۷ش به دانشکده الهیات دانشگاه تهران راه یافت، دوره کارشناسی این دانشکده را به پایان رساند و دوره کارشناسی ارشد علوم تربیتی را نیز در دانشگاه تهران با موفقیت گذراند. سپس به ادامه تحصیل در دوره دکتری همان دانشکده پرداخت.

سال ۱۳۴۲ به استخدام وزارت آموزش و پرورش در آمد و علاوه بر تدریس با دفتر تحقیقات و برنامه‌ریزی وزارتخانه همکاری داشت و برنامه‌های تعلیمات‌ دینی کلاس‌های مختلف تحت نظر وی تهیه و تنظیم می‌شد. کتاب‌های دینی تألیف وی نقش چشمگیری در آگاه‌سازی جوانان و نوجوانان قبل از انقلاب ایفا نمود. شهید باهنر با سخنرانی‌های خود در مساجد، مجالس روضه، هیئت‌ها و حسینیه‌ها ضمن ابلاغ اندیشه‌های امام خمینی و برنامه‌های نهضت، مقدمات آمادگی اعتقادی مردم ایران را برای مبارزه با حکومت پهلوی فراهم می‌کرد.

شهادت

محمد جواد باهنر در شهریور سال ۱۳۶۰ش در حالی‌که در جلسه شورای امنیت کشور شرکت کرده بود، در اثر انفجار بمب، همراه با محمدعلی رجایی، رییس جمهور وقت جمهوری اسلامی ایران، و چند تن دیگر به شهادت رسید.

مبارزه علیه حکومت پهلوی

یاران امام به روایت اسناد ساواک، شهید حجةالاسلام دکتر محمدجواد باهنر

در پی اظهارات باهنر در سال ۱۳۵۰ در خصوص جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی؛ توسط ساواک احضار و سپس ممنوع‌المنبر گردید.باهنر در دوران ممنوع‌المنبر بودن فعالیت‌های فرهنگی بسیاری از جمله تأسیس دفتر نشر و فرهنگ اسلامی، تأسیس مدرسه راهنمایی مفید، تأسیس و بنای کانون توحید و تأسیس مکتب امیرالمؤمنین(ع) را در کارنامه خود دارد. سال ۱۳۵۶ همزمان با گسترش تظاهرات و مخالفت‌های مردم علیه رژیم پهلوی، باهنرهمگام با روحانیون متعهد دیگر به تلاش‌های خود برای افشای چهره واقعی حکومت افزود و سخنرانی وی در شیراز منجر به دستگیری‌اش شد. تشکیل روحانیت مبارز و سازماندهی تظاهرات و اعتصابات از جمله اقدامات ایشان در آن برهه به شمار می‌رود.

امام خمینی چند ماه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به منظور سازماندهی انقلاب و هدایت نیروها دستور تشکیل شورای انقلاب اسلامی را صادر و شهید مطهری، شهید شهید بهشتی، شهید باهنر، عبدالکریم موسوی اردبیلی، اکبر هاشمی رفسنجانی را به عنوان هسته اولیه آن شورا تعیین نمودند. این شورا در دی ۱۳۵۷ شکل گرفت و با توجه به وضعیت خاص کشور در پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، نقش مهمی در هدایت و برنامه‌ریزی امور انقلاب ایفا نمود. اهداف کلی از تأسیس شورای انقلاب پاسداری از ثمرات مبارزات آزادیخواهانه مردم ایران، اجرای اهداف انقلاب، تأسیس نهادهای سیاسی جدید و ایجاد حکومت جمهوری اسلامی در ایران بود. باهنر در ۲۰/۶/۱۳۵۹ در کنفرانسی خبری و رادیو تلویزیونی گزارش کاملی از عملکرد و فعالیت‌های این شورا ارائه کرد. اعضای شورای انقلاب مانند حلقه‌هایی پیوند قوای سه‌گانه را با شورای انقلاب میسر می‌کردند.

محمدجواد باهنر و سید محمد حسینی ‌بهشتی به همراه جمعی از شخصیت‌های دیگر به تأسیس حزب جمهوری اسلامی در سال ۱۳۵۷ اقدام کردند. نقش باهنر در حزب تعیین‌ کننده بود. پس از شهادت بهشتی، باهنر به دبیرکلی حزب انتخاب شد و این مسئولیت را تا زمان پذیرش پست نخست‌وزیری بر عهده داشت. در پی برکناری بنی صدر از مقام ریاست جمهوری و انتخاب شهید رجایی به عنوان رئیس‌جمهور، در سال ۱۳۶۰ دکتر باهنر به عنوان نخست‌وزیر به مجلس شورای اسلامی معرفی شد. عمر کابینه او بسیار کوتاه بود زیرا هشتم شهریور ۱۳۶۰ دفتر ریاست جمهوری توسط سازمان مجاهدین ایران (منافقین) منفجر شد و محمدعلی رجایی رئیس‌جمهور و باهنر نخست‌وزیر و عده‌ای دیگر به شهادت رسیدند.

فعالیت‌های پس از انقلاب

• عضو گروه مأمور بازگشایی مدارس و تطبیق وضع آموزش و پرورش با مقتضیات پیروزی انقلاب اسلامی
• همکاری با سید محمد حسینی بهشتی و چند نفر از روحانیان مبارز در تأسیس حزب جمهوری اسلامی
• دبیر کلی حزب جمهوری اسلامی پس از شهادت آیت الله بهشتی در انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی
• عضو ستاد انقلاب فرهنگی
• نماینده مردم کرمان در مجلس خبرگان قانون اساسی
• مشارکت در تشکیل نهضت سوادآموزی
• مشارکت در بنیانگذاری فعالیت‌های موسوم به «امور تربیتی» (با همکاری شهید رجایی)
• نماینده مردم تهران در اولین دوره مجلس شورای اسلامی
• وزیر آموزش و پرورش در کابینه محمدعلی رجایی
• آخرین سمت وی پیش از شهادت پست نخست‌وزیری در دولت محمدعلی رجایی

ویژگی‌های محمد جواد باهنر از نگاه
آیت الله خامنه‌ای:

• جهت گیری انقلابی والهی
  *تلاش برای کسب رضای الهی
  *سرسپرده و دل‌سپرده به ارزش‌های انقلاب
  *مدیر تراز انقلاب اسلامی
  * عالم‌ بودن‌، خوش‌ فکری‌، روشنفکری‌، پرکاری‌، جدیت‌ و پیگیری‌ قوی‌

*منبع:https://farsi.khamenei.ir/search-result? دفتر حفظ ونشر آثار آیت الله العظمی خامنه ای

آثار

از محمد جواد باهنر آثار بسیاری برجای مانده است. وی برخی از این آثار را به صورت مستقل و برخی دیگر را با همکاری شهید بهشتی و علی گلزاده غفوری(نویسنده و محقق۱۳۰۲-۱۳۸۸ش) و سیدرضا برقعی (نویسنده ومحقق۱۳۲۷-۱۳۹۴ش)نوشت. برخی از آنها عبارتند از:

• یک دوره تعلیمات دینی برای سال‌های دوم و سوم و چهارم و پنجم ابتدایی؛
• یک دوره تعلیمات دینی برای سال‌های اول و دوم و سوم راهنمایی؛
• یک دوره تعلیمات دینی برای سال‌های اول تا چهارم دبیرستان؛
• کتاب آموزشی «فلسفه دین» برای دانش‌آموزان سال چهارم دبیرستان؛
• شناخت اسلام، مجموعه‌ای از کتاب‌های «تعلیمات دینی» دبیرستانی؛
• یک دوره درس‌هایی از قرآن مجید، با ترجمه و شرح فارسی برای سال‌های سوم تا ششم دبیرستان؛
• یک دوره درس قرآن، برای سال‌های اول و دوم و سوم راهنمایی؛
• تربیت و تعلیم دینی و روش تدریس قرآن و مسائل دینی، برای سال اول دانشسرای راهنمایی مقدماتی؛
• تربیت و تعلیم دینی و روش تدریس دینی و قرآن و مسائل دینی، برای سال اول تربیت معلم دوره راهنمایی و تربیت معلم یکساله و دانشسرای مقدماتی روستایی و عشایری؛
• تعلیمات دینی و روش تدریس آن، برای دانشکده مکاتبه‌ای؛
• خداشناسی با همکاری علی گلزاده غفوری و سیدرضا برقعی؛
• مقاله «جهان در عصر بعثت»، با همکاری اکبر هاشمی رفسنجانی، درکتاب محمّد خاتم پیامبران.

برخی از آثار وی نیز که حاصل مقالات و سخنرانی‌های وی بود پس از شهادتش منتشر شد. برخی از این آثار عبارتند از:

• انسان و خودسازی
• گفتارهای تربیتی
• فرهنگ انقلاب اسلامی
• اسلام برای نوجوانان
• مواضع ما در ولایت و رهبری
• گذرگاه‌های الحاد

منابع

• دانشنامه جهان اسلام.
• موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.

پیوند به بیرون

• مستند شهید باهنر