سید دلدارعلی نقوی
| از عالمان شیعه هندوستان | |
 عکس منسوب به سید دلدار علی | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| لقب | غفران‌مآب |
| تاریخ تولد | ۱۷ ربیع الثانی ۱۱۶۶ق |
| زادگاه | نصیرآباد هند |
| تاریخ وفات | ۱۹ رجب ۱۲۳۵ق |
| محل دفن | لکهنو |
| خویشاوندان سرشناس | سید محمد نقوی (پدر) • سید مهدی و سید حسین علیین (فرزندان) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | وحید بهبهانی • صاحب ریاض • سید بحر العلوم • سید محمدمهدی خراسانی |
| شاگردان | سید احمدعلی محمدآبادی • سید محمد قلی • میرزا جعفر • سید یاد علی • میر مرتضی |
| محل تحصیل | نجف • مشهد |
| اجازه روایت از | صاحب ریاض • سید بحرالعلوم • سید محمدمهدی خراسانی |
| اجازه اجتهاد از | سید بحرالعلوم |
| اجازه اجتهاد به | سلطان العلماء لکهنوی |
| تألیفات | حاشیه شرح هدایة الحکمه • منتهی الافکار • اساس الاصول: شرح حدیقة المتقین • صوارم الٰهیات |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | تأسیس مسجد و حسینیه در نصیرآباد و لکهنو |
سید دلدارعلی نقوی یا سید علی نقوی (۱۱۶۶ق-۱۲۳۵ق) مجتهد، فقیه و متکلم شیعه اهل هندوستان و ملقب به (غفران مآب). در نجف و مشهد به تحصیل پرداخت و از عالمانی مانند بحرالعلوم، صاحب ریاض، میرزا مهدی شهرستانی و سید محمدمهدی خراسانی، اجازه روایت و اجتهاد کسب نمود. وی در ابتدا اخباری‌مسلک بود، اما پس از چندی به مکتب اصولی گروید. سید نقوی مؤسس مکتب اصولی در هند شناخته شده و کتابی با عنوان «اساس الاصول» نوشته است.
گفته شده وی مورد احترام حاکمان شیعه سلسله اوده در لکهنو بود و با کمک آنها توانست حرم امام حسین(ع) را بازسازی کند و اولین نماز جمعه شیعه در شبه قاره هند را در لکهنو اقامه کند. او حسینیه و مساجدی در هند تأسیس کرد. «مرآة العقول فی علم الاصول»، «منتهی الافکار فی اصول الفقه» و همچنین کتاب‌هایی در نقد تحفه اثناعشریه را تألیف کرده است.
زندگی‌نامه
سید دلدارعلی نقوی فرزند محمدمعین در سال ۱۱۶۶ق در لکهنو هند[۱] در قریه نصیرآباد به‌دنیا آمد.[۲] طبق نقل کتاب ورثة الانبیاء، وی در ۱۷ ربیع الثانی به‌دنیا آمده است.[۳] گفته شده که نسب وی با ۲۲ واسطه به امام هادی(ع)، امام دهم شیعیان می‌رسد.[۴] در ۱۲۳۵ق لقب غفران‌مآب به وی داده شد.[۵] نجم‌الدین از اجداد نقوی، اولین کسی است که از سبزوار در ایران به هندوستان سفر کرد تا به سلطان محمود غزنوی کمک کند و در ۵۰ کیلومتری لکهنو سکونت گزید.[۶]
سید دلدارعلی نقوی در ۱۹ رجب ۱۲۳۵ق مطابق با ۳ مه ۱۸۲۰م در لکهنو درگذشت[۷] و در حسینیه دار التعزیه دفن شد که این مقام، امروزه با نام حسینیه غفران‌مآب شناخته می‌شود.
فرزندان
سید دلدارعلی نقوی پنج فرزند داشت:
- سلطان العلما سید محمد نقوی (۱۱۹۹ - ۱۲۸۴ق): او از عالمان، فقیهان و متکلمان هندوستان بود و در ۱۹ سالگی به اجتهاد رسید.[۸] او تألیفات فراوانی داشت که احیاء الاجتهاد، بضاعة مزجاة، گوهر شاهوار (اصول و فقه) و مناقب ائمه اطهار از آثار اوست.[۹]
- سید علی (۱۲۰۰ - ۱۲۵۹ق): او از قراء برجسته زمان خود بوده و مجموعه مراثی اباعبدالله در آثار او وجود دارد.[۱۰]
- سید حسن (۱۲۰۵ - ۱۲۷۳ق): او از عالمان لکهنو بوده و تألیفاتی همانند باقیات الصالحات، تذکرة الشیوخ، تحریر اقلدیس داشته و در سال ۱۲۷۳ق در هندوستان فوت کرد.[۱۱]
- سید مهدی: او در سن ۲۳ سالگی در حیات پدر فوت کرد.[۱۲]
جایگاه علمی
سید دلدارعلی نقوی تحصیلات خود را نزد پدرش آغاز کرد و سپس از استادان متعددی از هندوستان استفاده کرد.[۱۵] او برای تحصیلات سطوح عالی به عراق سفر کرد و از اساتیدی همانند وحید بهبهانی، سید علی طباطبایی، سید محمدمهدی بحرالعلوم و سید محمدمهدی شهرستانی استفاده کرد.[۱۶]
نقوی در سال ۱۱۹۴ق به مشهد رفت و آنجا در درس سید محمدمهدی خراسانی شرکت کرد و از وی اجازه اجتهاد کسب نمود. او در سال ۱۲۰۰ق به هندوستان برگشت و در نصیرآباد درس اصول فقه را شروع کرد. به‌گفته محسن امین عاملی، وزیر سلطنت اَوَدْه او را از نصیرآباد به لکهنو آورد.[۱۷]
ترویج مکتب اصولی در هند
گفته شده که هنگامی که کتاب الفوائد المدنیه محمدامین استرآبادی به شبه قاره هند رسید، شیعیان هند به اخباریان روی آوردند. سید دلدارعلی نیز در ابتدا اخباری بود، ام در نجف با شیخ جعفر کاشف الغطا و سید محسن بغدادی بحث زیادی در این زمینه داشت و در کربلا نیز هر دو مکتب را مقارنه‌ای بحث نمود و در نتیجه، نظریات امین استرآبادی را رد نمود و به مکتب اصولی روی آورد. او پس از بازگشت به لکهنو، کتابی به‌نام اساس الاصول در رد الفوائد المدنیه نوشت و در حوزه‌های هندوستان، جزو کتب درسی قرار گرفت.[۱۸] نقوی در هندوستان به‌عنوان مجتهد شهرت یافت و مشغول ترویج مکتب اصولی شد.[۱۹] او مؤسس حوزه علمیه هندوستان و مجتهد شیعه این حوزه شناخته می‌شد.[۲۰]
سید احمدعلی محمدآبادی، سید محمد بن محمدحامد کنتوری معروف سید محمدقلی موسوی هندی، امیرسبحان علی‌خان، سید حمایت حسین نیشابوری کنتوری، میرزا زین‌العابدین، سید یادعلی مؤلف تفسیر قرآن (فارسی)، میر مرتضی محمد کشمیری مؤلف اسرار الصلاة و اوزان شرعیه از شاگردان او به‌شمار می‌روند.[۲۱]
سید دلدارعلی نقوی علاوه بر درس و تدریس، کتابخانه، دو مسجد و دو حسینیه در نصیرآباد و لکهنو تاسیس کرد.[۲۲] او توانست توسط نواب سلطنت اوده ، حرم امام حسین(ع) در کربلا را بازسازی کند.[۲۳]
مقام علمی از نگاه دیگران
از سید دلدارعلی نقوی با القابی همانند علامه فائق، خاتم المجتهدین، آیت‌الله‌العظمی فی الاولین و الآخرین یاد می‌کنند.[۲۴] آقا بزرگ تهرانی او را از عالمان بزرگ شیعه و هندوستان می‌داند.[۲۵] همچنین صاحب ریاض و سید بحرالعلوم به کتاب اساس الاصول و کتاب الموعظ الحسینیه تقریظ نوشته‌اند.[۲۶]
اجازه روایت و اجتهاد
نقوی از سید بحرالعلوم[۲۷] و میرزا مهدی شهرستانی (۱۱۳۰-۱۲۱۶ق) اجازه روایت و اجتهاد کسب کرد.[۲۸] طبق نقل اعیان الشیعه، وی برخی تألیفات خود را برای استادان خود در نجف فرستاد و همه آنها به او اجازه دادند.[۲۹]
قیام نماز جمعه
اولین نماز جمعه در شهر لکهنو به امامت نقوی اقامه شد. نقوی پیش از آن، البته قبل از آن، کتابی نیز در زمینه نماز جمعه در عصر غیبت نوشته بود. در همان ایام محمدعلی کشمیری در فضیلت نماز جماعت کتابی نوشته بود که آصف‌الدوله حاکم سلسله اَوَده، به‌همین سبب بر اقامه نماز جماعت توسط شیعیان اصرار کرد و در ۱۳ رجب ۱۲۰۰ق اولین نماز جماعت در کاخ نخست‌وزیری حسن رضاخان اقامه شد. در ۲۷ رجب همان سال اولین نماز جمعه شیعیان، در لکهنو اقامه شد و سید دلدارعلی به‌عنوان اولین امام جمعه لکهنو نماز جمعه را اقامه کرد.[۳۰]
آثار علمی
سید دلدار علی نقوی در حوزۀ کلام، فقه، اصول فقه، فلسفه، منطق و تاریخ تالیفات زیادی داشت که برخی از آنها چاپ شدند و برخی هنوز چاپ نشده‌اند.[۳۱] برخی از تألیفات وی به شرح ذیل است:
- مرآة العقول فی علم الاصول (عمادالاسلام فی علم الکلام): این کتاب در رد کتاب نهایة العقول فی درایة الاصول فخر الدین رازی نوشته شده است که در پنج جلد چاپ شده است.
- در رد کتاب تحفه اثنا عشریه مولوی عبدالعزیر دهلوی برای ابواب مختلف بصورت جداگانه کتاب نوشته است. صوارم الٰهیات در رد باب توحید، حسام الاسلام: در رد باب نبوت، تتمة صوارم الالهیات رد باب امامت، ذوالفقار، در رد باب ۱۲ درباره تولی و تبری، احیاء السنة فی رد مبحث المعاد که در رد بخش های معاد و رجعت نوشته شده است.
- شرح حدیقة المتقین، که ابواب طهارت، صوم و زکات را به زبان فارسی شرح داده است.
- اساس الاصول فی الرد علی الفوائد المدنیة تألیف استرآبادی به زبان عربی نوشته شده است. سید بحرالعلوم و صاحب ریاض بر این کتاب تقریظ نوشتند.
- منتهی الافکار فی اصول الفقه، در نقد برخی مطالب از کتاب قوانین میرزای قمی که به زبان عربی نوشته شده است.[۳۲]
پانویس
- ↑ نقوی، ورثة الانبیاء، ۱۳۸۹ش، ص۲۴۲.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۶، ص۴۲۵.
- ↑ نقوی، ورثة الانبیاء، ۱۳۸۹ش، ص۵۰۰.
- ↑ نقوی، ورثة الانبیاء، ۱۳۸۹ش، ص۳۷.
- ↑ لکهنوی، تاریخ لکهنؤ، کتب پرنٹر اینڈ پبلیشرز کراچی، ۱۳۹۶ش، ص۳۱۹؛ «تاریخ لکهنو»، ویب سایت مرکز احیاء آثار برصغیر.
- ↑ عاملی، اعیان الشیعه، ج۶، ص۴۲۵.
- ↑ صدر الافاضل؛ مطلع انوار؛ احوال دانشوران شیعه پاکستان و هند، ۱۳۷۴ش، ص۲۵۰.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۳، ص۵۹.
- ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۳، ص۵۹.
- ↑ مدرس تبریزی؛ ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۶، ص۲۳۲.
- ↑ مدرس تبریزی؛ ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۶، ص۲۳۳.
- ↑ نقوی، ورثة الانبیاء، ۱۳۸۹ش، ص۹۷.
- ↑ نقوی، ورثة الانبیاء، ۱۳۸۹ش، ص۵۲.
- ↑ نقوی، ورثة الانبیاء، ۱۳۸۹ش، ص۲۰۴و۲۰۵.
- ↑ صدر الافاضل؛ مطلع انوار؛ احوال دانشوران شیعه پاکستان و هند، ۱۳۷۴ش، ص۲۴۶.
- ↑ [۱]پایگاه خبری جامعه المصطفی العالمیه.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۶، ص۴۲۵.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۷، ص۱۶۷.
- ↑ زیدی، نقش دلدارعلی نقوی در گرایش شیعیان شبه قاره هند به مسلک اصولی، ص۲۱۹.
- ↑ زیدی، نقش دلدار علی نقوی در گرایش شیعیان شبه قاره هند به مسلک اصولی، ص۲۲۰.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۶، ص۴۲۵.
- ↑ مطلع الانوار، ص۲۵۰ و ۲۵۱، امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۶، ص۴۲۵.
- ↑ صدر الافاضل؛ مطلع انوار؛ احوال دانشوران شیعه پاکستان و هند؛ مرتضی حسین صدر الافاضل، ۱۳۷۴ش، ص۲۵۰ و ۲۵۱.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۶، ص۴۲۶.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ج۲، ص۵۱۹.
- ↑ زیدی، نقش دلدار علی نقوی در گرایش شیعیان شبه قاره هند به مسلک اصولی، ص۲۲۰.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، إجازات الروایة و الوراثة، ج۱، ص۵۴۲.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ج۱۰، ص۱۶۳ ؛ معارف، ج ۳، ص۸۴؛ موسوعة طبقات الفقهاء، ج ۱۳، ص۶۲۸
- ↑ امین، أعیان الشیعه، ج۶، ص۴۲۵.
- ↑ رجوع کنید به: نقوی، ورثة الانبیاء، ۱۳۸۹ش، ص۲۵۲و۲۵۳.
- ↑ صدر الافاضل؛ مطلع انوار؛ احوال دانشوران شیعه پاکستان و هند، ۱۳۷۴ش، ص۲۵۱.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۶، ص۴۲۶.
منابع
- سید احمد نقوی معروف به علامه هندی، ورثه الانبیاء حصۂ تذکرة العلماء؛ مؤسسه کتاب شناسی شیعه قم، ۱۳۸۹شمسی هجری
- محسن امین عاملی، اعیان الشیعه،دار التعارف للمطبوعات - بیروت - لبنان
- آقا بزرگ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، ناشر:دار الأضواء - بیروت - لبنان
- سید آغا مهدی لکهنوی، تاریخ لکهنؤ، کتب پرنٹر اینڈ پبلیشرز کراچی، ۱۳۹۶ه
- خلیل الرحمان نعمانی، تحفۂ اثنا عشریه
- سید سبط حیدر زیدی، نقش دلدار علی نقوی در گرایش شیعیان شبه قاره هند به مسلک اصولی، مجله سفیر- سال۱۳۸۵- ویژه نامه شماره ۳ ناشر: موسسه فرهنگی قدس، مشهد
- آقا بزرگ تهرانی، الذریعه إلی تصانیف الشیعة، اسماعیلیان قم؛ ۱۴۰۸ه ج۱۷۔
- آقا بزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه: الکرام البررة فی القرن الثالث بعد العشرة،دار المرتضی للنشر، مشهد ایران، ج: ۲،
- مرتضی حسین صدر الافاضل؛ مطلع انوار؛ احوال دانشوران شیعه پاکستان و هند؛ مترجم: محمد هاشم؛ چاپ:بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۳۷۴ هجری شمسی
- محمدعلی مدرس تبریزی؛ ریحانةالادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب؛ کتابفروشی خیام تهران، ۱۳۶۹ هجری شمسی
- مرتضی حسین صدر الافاضل؛ مطلع انوار؛ احوال دانشوران شیعه پاکستان و هند؛ مرتضی حسین صدر الافاضل؛ مترجم: محمد هاشم؛ چاپ: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۳۷۴ هجری شمسی
- سید محسن الامین، اعیان الشیعه، چاپ‌دار التعارف بیروت، ۱۴۰۶ه
- سید سبط حیدر زیدی، نقش دلدار علی نقوی در گرایش شیعیان شبه قاره هند به مسلک اصولی، مجله سفیر- سال۱۳۸۵- ویژه نامه شماره ۳ ناشر: موسسه فرهنگی قدس، مشهد
- فقیهان شیعه قرن ۱۲ (قمری)
- فقیهان شیعه قرن ۱۳ (قمری)
- اصولیان شیعه قرن ۱۲ (قمری)
- اصولیان شیعه قرن ۱۳ (قمری)
- دانشآموختگان حوزه علمیه لکهنو
- دانشآموختگان حوزه علمیه مشهد
- دانشآموختگان حوزه علمیه نجف (پیش از سال ۱۲۰۰ قمری)
- متکلمان شیعه قرن ۱۲ (قمری)
- متکلمان شیعه قرن ۱۳ (قمری)
- مدفونان در هند
- عالمان شیعه اهل هندوستان
- شاگردان وحید بهبهانی