عتبه‌بوسی
عَتَبه‌بوسی به‌معنای بوسیدن سطح زمینِ درگاه ورودی حرم پیامبر(ص) و امامان(ع) به نشانه محبت و احترام به آنان است. علامه مجلسی گرچه عتبه‌بوسی را به‌عنوان یکی از آداب زیارت نام برده، ولی چنانکه خود گفته، دلیلی شرعی برای استحباب آن نیافته است. هیچ‌یک از مذاهب چهارگانه اهل سنت، عتبه‌بوسی را حرام نمی‌دانند. با این حال وهابیان با استناد به قول ابن‌تیمیه عتبه‌بوسی را حرام شمرده‌اند.
مفهوم‌شناسی و جایگاه
عتبه به‌معنای آستانه زیرین درگاه ورودی[۱] و عتبه‌بوسی به‌معنای خم شدن، دست‌کشیدن و بوسیدن سطح زمین درگاه ورودی حرم پیامبر(ص) و امامان(ع) است. شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان، عتبه‌بوسی را به‌عنوان یکی از آداب زیارت ذکر کرده است.[۲] در روایات شیعه نقل شده که افراد نه فقط قبر، بلکه حتی منبر پیامبر(ص) را لمس می‌کردند و می‌بوسیدند.[۳]
شیعیان به نشانه محبت و احترام به پیامبر(ص) و امامان(ع)، به آستان و حرم آنها تبرک می‌جویند.[۴] امام خمینی عتبه‌بوسی حرم امام رضا(ع) را یکی از آرزوهای خود عنوان کرده است.[۵]
احکام
علامه مجلسی با استناد به سخن شهید اول، عتبه‌بوسی را به‌عنوان یکی از آداب زیارت نقل کرده ولی گفته است که دلیلی شرعی برای استحباب آن نیافته است.[۶]
هیچ یک از مذاهب چهارگانه اهل‌سنت به حرمت عتبه‌بوسی معتقد نبوده و بین سه قول استحباب، کراهت و جوازِ بدون استحباب با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند.[۷] با این حال وهابیان با پیروی از ابن‌تیمیه عتبه‌بوسی را حرام می‌دانند.[۸]ابن‌تیمیه، عتبه‌بوسی را بدعت دانسته و بوسیدن قبر و حرم را جائز نمی‌داند. به گفته او بوسیدن هیچ‌یک از جمادات مشروع نیست، مگر حجرالاسود که برای آن روایت وجود دارد.[۹]
تک‌نگاری
- اِزاحة الوسوسة عن تقبيل الأعتاب المقدّسة اثر عبدالله مامقانی (درگذشت ۱۲۹۱ق).[۱۰] علی‌اکبر مهدی‌پور این کتاب را با عنوان بوسه بر درگاه دوست: عتبه‌بوسی و پاسخ بداندیشان و منحرفان به زبان فارسی ترجمه شده است.[۱۱]
پانویس
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۵۷۶.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۸۸ش، ص۴۸۱.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۳۱۵ش، ج۴۷، ص۲۸.
- ↑ حسینی‌نسب، شیعه پاسخ می‌دهد، ۱۳۸۳ش، ص۱۱.
- ↑ امام خمینی، صحیفه نور، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۴۵۸.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۷، ص۱۳۴ و ۱۳۶.
- ↑ هزارخوانی، «عتبه‌بوسی در فریقین»، ص۳.
- ↑ هزارخوانی، «عتبه‌بوسی در فریقین»، ص۳.
- ↑ ابن‌تیمیه، مجموع فتاوی، ۱۴۱۸ق، ج۲۷، ص۴۸.
- ↑ إزاحة الوسوسة عن تقبيل الأعتاب المقدّسة، شبکة الفکر للکتب الالکترونیه.
- ↑ «بوسه بر درگاه دوست: عتبه‌بوسی و پاسخ بداندیشان و منحرفان»، شبکه کتاب جامع گیسوم.
منابع
- ابن‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، مجموعة الفتاوی لشیخ الإسلام ابن تیمیة، بیروت، دار الوفاء، ۱۴۱۸ق.
- ابن‌منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت، ۱۴۱۴ق.
- امام خمینی، روح‌الله، صحیفهٔ نور، قم، انتشارات طبع و نشر، ۱۳۷۴ش.
- شفیعی، محمد، شیعه‌شناسی، قم، ناشر بنیاد معارف اسلامی، پاییز ۱۳۸۹ش.
- قمی، عباس، مفاتیح الجنان، قم، انتشارات علویون، ۱۳۹۲ق۰
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- هزارخوانی، مریم، «عتبه‌بوسی فریقین»، در کنفرانس ملی علوم اسلامی و پژوهش‌های دینی، کرج، ۱۳۹۷ش.