بدیل بن ورقاء
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | بُدَیل‌ِ بْن‌ِ وَرْقاء |
| کنیه | ابوعمر، ابوعبدالله |
| زادروز | حدود ۷۵ سال قبل از اسلام |
| زادگاه | مکه |
| محل زندگی | مکه |
| مهاجر/انصار | مهاجر |
| نسب/قبیله | قبیله خزاعه |
| خویشاوندان | نافع، عبدالرحمان و عبدالله بن بدیل |
| درگذشت | پیش از رسول اکرم(ص) |
| مشخصات دینی | |
| حضور در جنگ‌ها | حنین، تبوک، فتح مکه |
| نقش‌های برجسته | از شیوخ قبیله خزاعه، حضور در صلح حدیبیه و حجة الوداع |
| آثار | بدیل در منابع روایی شیعی و اهل سنت، در زمره راویان آمده |
بُدَیل‌ِ بْن‌ِ وَرْقاء، از اصحاب مکی پیامبر اکرم(ص) و از شیوخ قبیله خزاعه بود. وی در ماجرای صلح حدیبیه و حجة الوداع و نیز در جنگ‌های حنین و تبوک و فتح مکه حضور داشته و بنابر روایتی، هنگام فتح مکه ۹۷ سال داشته است.
نسب و کنیه
بُدَیل‌ِ بْن‌ِ وَرْقاء، از اصحاب مکی پیامبر اکرم(ص) و از شیوخ قبیله خزاعه بود. در کهن‌ترین منابع، نام او فقط به صورت بدیل بن ورقاء یا بدیل بن ورقاء خزاعی آمده است؛[۱] اما ظاهراً ابن سعد نخستین کسی است که نام او و اجدادش را به صورتی نسبتاً کامل آورده است،[۲] ولی در مقایسه با آنچه ابن اثیر[۳] آورده، بعضی از اجداد او را از میانه انداخته است.
کنیه‌اش را نیز به اختلاف، ابوعمر و ابوعبدالله گفته‌اند.[۴]
ولادت و وفات
درباره تاریخ تولد و مرگ او نیز اطلاع دقیقی در دست نیست، اما به یقین در حجة الوداع حضور داشت و پیش از رسول اکرم(ص) درگذشت.[۵] بنا بر یک روایت، وی هنگام فتح مکه ۹۷ سال داشته است؛[۶] پس باید حدود سال ۷۵ پیش از ظهور اسلام زاده شده باشد.
منابعی که قتل بدیل را در جنگ صفین دانسته‌اند،[۷] او را با پسرش عبدالله خلط کرده‌اند.
زندگی
بدیل بن ورقاء پیش از ظهور اسلام در مکه از احترام و منزلتی برخوردار بود، ولی از جزئیات حیات او اطلاعی در دست نیست.[۸] نام بدیل از اوایل بعثت پیامبر(ص)، به ویژه از صلح حدیبیه، در تاریخ اسلام کم و بیش مطرح می‌گردد[۹] و یک بار نیز او و خزاعیان همراه او را رازدار پیامبر(ص) و پایدار در دوستی خوانده‌اند.[۱۰]
حضور در صلح حدیبیه
در واقع مطابق مفاد صلح‌‌نامه حدیبیه، خزاعه هم‌‌پیمان مسلمانان بودند و پس از بازگشت پیامبر(ص) از حدیبیه، بیشتر خزاعیان مسلمان شده بودند.[۱۱] بی‌گمان این دوستی و همراهی با هم‌‌پیمانی خزاعه با عبدالمطلب از پیش از اسلام بی‌ارتباط نبود.
به‌هرحال، پیامبر اکرم(ص) در جمادی الاخر سال ۸، طی نامه‌ای که به بدیل بن ورقاء نگاشت، خزاعه را سخت ستود و آنان را کریم ترین اهل تهامه نزد خود معرفی کرد.[۱۲]
اسلام آوردن
در آستانه فتح مکه، بدیل بن ورقاء همراه ابوسفیان و حکیم بن حزام، توسط عباس بن عبدالمطلب نزد پیامبر(ص) راه یافتند و به یک روایت بدیل همانجا مسلمان شد؛[۱۳] در حالی که بنا به بعضی گزارشها، چنین می‌نماید که بدیل پیش از این تاریخ اسلام آورده بوده است. در روز فتح مکه خانه بدیل از خانه‌های امن به شمار می‌رفت که برخی از قریشیان به آنجا پناه بردند.[۱۴]
بدیل همچنین در جنگ حنین به فرمان پیامبر(ص) مأمور گسیل اسیران از حنین به جعرانه بود و گویا وظیفه حراست از غنایم را نیز بر عهده داشت.[۱۵] در تدارک مقدمات جنگ تبوک نیز، بدیل از کسانی بود که به فرمان پیامبر(ص) نزد قبایل رفتند تا آنان را برای جنگ آماده کنند.[۱۶]
فرزندان
از فرزندان بدیل، برخی در حوادث صدر اسلام نقش داشتند. نافع بن بدیل، پیش از پدر، و در نبرد بئرمعونه به شهادت رسید؛[۱۷] عبدالله بن بدیل در غزوات حنین و تبوک و طائف حضور داشت و از فاتحان اصفهان در سال ۳۲ قمری بود[۱۸] و در جنگ صفین در زمره یاران امام علی (ع) به شهادت رسید؛[۱۹] برادر او عبدالرحمان بن بدیل نیز در صفین شهید شد.[۲۰]
نقل روایت
بدیل در منابع روایی شیعی و اهل سنت، در زمره راویان آمده، و چند روایت حدیبیه، فتح و حمل اسیران پس از جنگ حنین، و روایتی درباره خوردن و آشامیدن و روزه نگرفتن در حجة الوداع، از او نقل شده است.[۲۱]
پانویس
- ↑ واقدی، المغازی، ج۱، ص۵۸۱، ص۵۹۳، ج۲، ص۷۴۹، ص۷۵۰، جم؛ ابن هشام، السیره النبویه، ج۴، ص۳۴، ص۳۷؛ طبری، تاریخ؛ ج۲، ص۶۲۵، ص۶۲۶.
- ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۹۴.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۱۷۰.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۱۷۰؛ تستری، قاموس الرجال، ج۲، ص۲۵۴- ۲۵۵؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۲۱، ص۱۱۵؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۲۷۵.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۹۴؛ ابونعیم اصفهانی، معرفه الصحابه، ج۳، ص۱۴۴؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۱۷۰؛ ابن عراقی، ذیل الکاشف، ص۴۹.
- ↑ شیخ طوسی، امالی، ج۱، ص۳۸۶؛ امینی، الغدیر، ج۲، ص۳۶۳؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۲۱، ص۱۱۵.
- ↑ بخاری، التاریخ، الصغیر، ج۱، ص۱۰۲
- ↑ علی، ج۴، ص۱۵
- ↑ واقدی، المغازی، ج۱، ص۵۸۱؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۹۶؛ طبری، تاریخ طبری، ج۲، ص۶۲۵
- ↑ واقدی، المغازی، ج۱، ص۵۹۳؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۹۶؛ طبری، تاریخ طبری، ج۲، ص۶۲۵؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۲، ص۱۷۵.
- ↑ واقدی، المغازی، ج۲، ص۷۴۹.
- ↑ واقدی، المغازی، ج۲، ص۷۴۹؛ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۱۷۰؛ قس: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۹۴؛ابن عبدربه، العقد الفرید، ج۳، ص۳۳۳؛ قلقشندی، نهایة الارب، ص۳۲۳.
- ↑ واقدی، المغازی، ج۲، ص۸۱۵، ص۸۱۷؛ ابن هشام، السیره النبویه، ج۴، ص۴۴؛ مقریزی، امتاع الاسماع، ج۱، ص۳۶۹.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۱۷۰؛؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۱، ص۱۹۱؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۱۵۰.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۹۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۳۶۵؛ ابن حبان، مشاهیر علماء الامصار، ص۶۱؛ ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۲۶۶.
- ↑ واقدی، المغازی، ج۲، ص۸۰۰؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۹۴.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۹۴؛ ابن حزم، جمهره انساب العرب، ص۲۳۹.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ص۴۳۶-۴۳۷؛ صفدی، وفیات الاعیان، ج۱۰، ص۱۰۲.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۴، ص۲۹۴؛ ابن حزم، جمهره انساب العرب، ص۲۳۹؛ شیخ طوسی، رجال، ص۴۶.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ص۱۶۹؛ قس: ابونعیم اصفهانی، معرفه الصحابه، ج۳، ص۱۴۵.
- ↑ شیخ طوسی، امالی، ج۱، ص۳۸۵؛ ابونعیم اصفهانی، معرفه الصحابه، ج۳، ص۱۴۵- ۱۴۶.
منابع
- ابن اثیر، علی، اسد الغابه، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
- ابن اثیر، علی، الکامل.
- ابن حبان، محمد، مشاهیر علماء الامصار، به کوشش مرزوق علی ابراهیم، بیروت، ۱۴۰۸ق.
- ابن حجر عسقلانی، احمد، الاصابه فی تمییز الصحابه، بیروت، ۱۸۳۵م.
- ابن حزم، علی، جمهره انساب العرب، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر.
- ابن عبدالبر، یوسف، الاستیعاب، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق.
- ابن عبدربه، احمد، العقد الفرید، به کوشش عبدالمجید ترحینی، بیروت، دارالکتب العلمیه.
- ابن عراقی، احمد، ذیل الکاشف، به کوشش بوران ضناوی، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- ابن کثیر، البدایه و النهایه، به کوشش احمد ابوملحم و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق.
- ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
- ابونعیم اصفهانی، احمد، معرفه الصحابه، به کوشش محمد راضی ابن حاج عثمان، مدینه، ۱۴۰۸ق.
- امینی، عبدالحسین، الغدیر، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- بخاری، محمد، التاریخ، الصغیر، به کوشش محمد ابراهیم زاید، بیروت، ۱۴۰۶ق.
- بلاذری، احمد، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
- بلاذری، احمد، فتوح البلدان، به کوشش عبدالله انیس طباع، بیروت، ۱۴۰۷ق.
- تستری، محمد تقی، قاموس الرجال، قم، ۱۴۱۰ق.
- خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، ۱۴۰۳ق.
- شیخ طوسی، محمد، امالی، نجف، ۱۳۸۴ق.
- شیخ طوسی، محمد، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق.
- صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش ژاکلین سوبله و دیگران، بیروت، ۱۴۰۰ق.
- طبری، تاریخ؛ علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، ۱۹۷۰م.
- قلقشندی، احمد، نهایة الارب، بیروت، ۱۴۰۵ق.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، نجف، ۱۳۵۰ق.
- مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- مقریزی، احمد، امتاع الاسماع، به کوشش محمود محمد شاکر، قاهره ۱۹۴۱م.
- واقدی، محمد، المغازی، به کوشش مارسدن جونز، تهران، ۱۴۰۵ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی
- دانشنامه جهان اسلام