السقیفة و فدک کتابی درباره واقعه سقیفه و ماجرای فدک اثر احمد بن عبدالعزیز جوهری (درگذشت: ۳۲۳ق) از علمای اهل‌سنت به زبان عربی. نسخه اصلی کتاب در دسترس نیست؛ متن موجود بر اساس مطالب جمع‌آوری شده از کتاب شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید معتزلی تنظیم شده است.
محمدهادی امینی این كتاب را تصحیح کرده است همچنین خطبه فدکیه و مطالبى درباره اين خطبه به آن افزوده است.
کتاب السقیفه و فدک در ایران، عراق و لبنان به چاپ رسیده و به زبان فارسی نیز ترجمه شده است.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | احمد بن عبدالعزیز جوهری بصری (درگذشت: ۳۲۳ق) |
| موضوع | سقیفه و فدک |
| زبان | عربی |
| مجموعه | یک جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | شرکة الکتبی للطباعة و النشر |
معرفی اجمالی
کتاب السقیفة و فدک، حاوی مطالبی درباره سقیفه و فدک از وقایع تاریخی صدر اسلام است.[۱] نام اصلی کتاب، «السقیفة» بوده است.[۲] این کتاب اکنون در دسترس نیست؛ کتابى که اکنون به نام السقیفة و فدک شناخته می‌شود، مشتمل بر مطالب جمع‌آورى شده از شرح نهج البلاغه ابن‌ابى‌الحدید است.[۳] ابن‌ابی‌الحدید معتزلی در شرح نهج البلاغه، بخش‌هایی از این کتاب را نقل کرده است.[۴]
جوهرى در کتاب السقیفه و فدک بخش‌هایى از خطبه فدک را به دو طریق با ذکر سلسله اسناد آورده است.[۵] برخی احتمال داده‌اند که جوهری این اخبار را کتاب‌های ابن‌شبّه (درگذشت: ۲۶۲ق) به نام‌های کتاب المدینة[یادداشت ۱] و کتاب امراء المدینة نقل کرده باشد.[۷]
جمع‌آوری و تحقیق این کتاب توسط محمدهادی امینی و باسم‌مجید الساعدی انجام گرفته است. محمدهادی امینی در مقدمه‌ای که بر این کتاب نوشته، به معرفی مؤلف پرداخته است. او همچنین در مقدمه، علل و اهميت تصحيح كتاب و حوادثى كه در گذر زمان بر كتاب گذشته را بازگو كرده است.[۸]
درباره مؤلف
احمد بن عبدالعزیز جوهری بصری (درگذشت: ۳۲۳ق)، از محدثان اهل سنت است،[۹] او راوی اخبار تاریخی و ادبی است. شیخ طوسی در الفهرست از این کتاب با نام السقیفه یاد کرده است.[۱۰] جوهری اهل بصره بوده،[۱۱] و در این شهر نیز درگذشته است.[۱۲] بیشترین فعالیت جوهری، نقل و گردآوری اخبار و روایت‌های تاریخی، به‌ویژه مربوط به مقطع زمانی قرن اول هجری قمری بوده است.[۱۳] مهم‌ترین کسی که جوهری به نحو گسترده‌ای از او روایت نقل کرده، ابن‌شبّه است.[۱۴] جوهری گذشته از اخبـار تـاریخی ـ ادبی، چند حدیث نیز، از حضرت رسول(ص) روایت کرده است؛ از طریق جوهری روایت‌هایی در باب فضائل و سخنـان منسوب بـه حضرت علی(ع) و اخباری مربوط به اهل‌بیت(ع) هم نقل شده است.[۱۵]
محتوا
اصل كتاب از دو قسمت اصلى و يك قسمت فرعى تشكيل شده است؛ كه دو قسمت اصلى ابتدا تحت عنوان سقيفه و سپس فدک گرد آمده است.[۱۶] قسمتى كه محقق کتاب محمدهادی امینی تحت عنوان ملحقات به اصل كتاب افزوده است، شامل خطبه حضرت زهرا(س) و مطالبى ديگر درباره اين خطبه است.[۱۷]
در فصل اول به موضوع واقعه سقیفه بنی‌ساعده پرداخته شده است.[۱۸] در این واقعه، در حالی‌که امام علی(ع) و برخی دیگر از صحابه مشغول تدفین حضرت رسول(ص) بودند، ابوبکر به عنوان خلیفه مسلمانان انتخاب و با او بیعت شد.[۱۹] در فصل دوم کتاب نیز به واقعه گرفتن دهکده فدک از حضرت زهرا(س) پس از وفات پیامبر(ص) توسط ابوبکر می‌پردازد.[۲۰] و در انتها و در قسمت ملحقات کتاب به خطبه حضرت زهرا(س) می‌پردازد.[۲۱]
ترجمه و چاپ‌ها
کتاب السقیفه و فدک بارها توسط انتشارات مختلف به چاپ رسیده است:
- انتشارات مکتبة نینوی الحدیثة؛ با جمع‌آوری و تحقیق محمدهادی امینی که در تهران و به زبان عربی به چاپ رسیده است.[۲۲]
- انتشارات شرکة الکتبی للطباعة والنشر؛ با جمع آوری و تحقیق محمدهادی امینی نجفی که در سال ۱۴۱۳ق در بیروت و به زبان عربی به چاپ رسیده است.[۲۳]
- انتشارات العتبة الحسینیة المقدسة(ع) با جمع‌آوری و تحقیق باسم‌مجید الساعدی در سال ۱۴۳۱ق در کربلا و به زبان عربی به چاپ رسیده است.[۲۴]
- پایان‌نامه «ترجمه و تحقیق کتاب سقیفه و فدک: اثر ابوبکر احمد بن عبدالعزیز جوهری»، که توسط سهراب رضائی در سال ۱۳۷۶ش نوشته شده و در دانشگاه اصفهان به چاپ رسیده است.[۲۵]همچنین نسخه الکترونیکی این کتاب نیز منتشر شده است.[۲۶]
پانویس
- ↑ جوهری، السقیفة و فدک، مکتبة نینوی الحدیثة، ص۵.
- ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ۱۴۲۰ق، ص۸۴.
- ↑ آذربادگان، «نگاهی گذرا به اسناد و منابع مکتوب خطبه فدک»، ص۵۱.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۲۱۰.
- ↑ جوهری، السقیفه و فدک، مکتبة نینوی الحدیثة، ص۹۸.
- ↑ فاتحی‌نژاد، «ابن‌شبه»، ج۴، ص۶۸.
- ↑ بهرامیان، «جوهری، ابوبکر»، ج۱۸، ص۷۴۸.
- ↑ جوهری، السقیفه و فدک، مکتبة نینوی الحدیثة، ص۷-۳۴.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۲۱۰؛ اربلی، كشف الغمة في معرفة الأئمة، ۱۳۸۱ق، ج۱، ص۴۸۰؛ مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ۱۳۸۱ش، ج۶، ص۲۲۸.
- ↑ شیخ طوسی، الفهرست، ۱۴۲۰ق، ص۸۴.
- ↑ عباسی زنجانی، الجامع فی الرجال، ۱۴۳۶ق، ج۱، ص۲۸۹.
- ↑ مهریزی، میراث حدیث شیعه، ۱۳۸۰ش، ج۱۹، ص۳۵۲.
- ↑ بهرامیان، «جوهری، ابوبکر»، ج۱۸، ص۷۴۸.
- ↑ بهرامیان، «جوهری، ابوبکر»، ج۱۸، ص۷۴۸.
- ↑ بهرامیان، «جوهری، ابوبکر»، ج۱۸، ص۷۴۸.
- ↑ جوهری، السقیفه و فدک، مکتبة نینوی الحدیثة، ص۹۸.
- ↑ رضائی، «ترجمه و تحقیق کتاب سقیفه و فدک اثر ابوبکر احمد بن عبدالعزیز جوهری»، سایت پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
- ↑ جوهری، السقیفه و فدک، مكتبة نينوى الحديثة، ص۳۵.
- ↑ جوهری، السقیفه و فدک، مکتبة نینوی الحدیثة، ص۳۵-۹۴.
- ↑ جوهری، السقیفه و فدک، مکتبة نینوی الحدیثة، ص۹۵-۱۳۴.
- ↑ جوهری، السقیفه و فدک، مکتبة نینوی الحدیثة، ص۱۳۵-۱۴۸.
- ↑ جوهری، السقیفه و فدک، مکتبة نینوی الحدیثة، شناسنامه کتاب.
- ↑ جوهری، السقیفه و فدک، ۱۴۱۳ق، شناسنامه کتاب.
- ↑ جوهری، السقیفه و فدک، ۱۴۳۱ق، شناسنامه کتاب.
- ↑ رضائی، «ترجمه و تحقیق کتاب سقیفه و فدک: اثر ابوبکراحمدبن عبدالعزیزجوهری»، سایت پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
- ↑ جوهری، السقیفه و فدک، سایت مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان؛ جوهری، السقیفه و فدک، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.
یادداشت
منابع
- ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحميد، شرح نهج البلاغه، قم، مكتبة آية الله المرعشی النجفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- آذربادگان، حسینعلی، «نگاهی گذرا به اسناد و منابع مکتوب خطبه فدک»، علوم حدیث، ش۲۶، ۱۳۸۱ش.
- اربلی، علی‌بن‌عیسی، كشف الغمة في معرفة الأئمة، تبریز، بنی‌هاشمی، چاپ اول، ۱۳۸۱ق.
- بهرامیان، علی، «جوهری، ابوبکر»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۸، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۹ش.
- جوهری، احمد بن عبدالعزیز، السقیفة و فدک، به تحقیق: محمدهادی امینی، تهران، مکتبة نینوی الحدیثة، چاپ اول، بی‌تا.
- جوهری، احمد بن عبدالعزیز، السقیفة و فدک، به تحقیق: محمدهادی امینی نجفی، بیروت، شرکة الکتبی للطباعة والنشر، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- جوهری، احمد بن عبدالعزیز، السقیفه و فدک، به تحقیق: باسم‌مجید الساعدی، کربلا، العتبة الحسینیة المقدسة(ع)، ۱۴۳۱ق.
- جوهری، احمد بن عبدالعزیز، السقیفه و فدک، سایت مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان، تاریخ درج مطلب: بی‌تا؛ تاریخ بازدید: ۲۶ بهمن ۱۴۰۲.
- جوهری، احمد بن عبدالعزیز، السقیفه و فدک، سایت فروشگاه اینترنتی نور شاپ، تاریخ درج مطلب: بی‌تا؛ تاریخ بازدید: ۲۶ بهمن ۱۴۰۲.
- جوهری، احمد بن عبدالعزیز، السقیفه و فدک، سایت کتابخانه دیجیتال نور، تاریخ درج مطلب: بی‌تا؛ تاریخ بازدید: ۲۶ بهمن ۱۴۰۲.
- رضائی، سهراب، «ترجمه و تحقیق کتاب سقیفه و فدک: اثر ابوبکر احمد بن عبدالعزیز جوهری»، سایت حوزه نت، تاریخ درج مطلب: ۱۷ شهریور ۱۳۸۷ش، تاریخ بازدید: ۱۷ بهمن ۱۴۰۲ش.
- شیخ طوسی، الفهرست، به تحقیق: عبدالعزیز طباطبایی، قم، مکتبة المحقق الطباطبائی، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- عباسی زنجانی، موسی، الجامع فی الرجال، به تحقیق: محمد حسینی قزوینی، قم، مؤسسة ولی العصر علیه السلام للدراسات الإسلامية، چاپ اول، ۱۴۳۶ق.
- فاتحی‌نژاد، عنایت‌الله؛ «ابن‌شبه»، در دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۴، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۰ش.
- مامقانی، عبدالله؛ تنقیح المقال فی علم الرجال؛ به تحقیق: محی‌الدین مامقانی و محمدرضا مامقانی؛ قم؛ ؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث؛ چاپ اول؛ ۱۳۸۱ش.
- مهریزی، مهدی، و علی صدرایی خویی، میراث حدیث شیعه، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.