ارقم بن ابی‌ارقم
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ارقم بن ابی الارقم بن الاسد بن عبدالله بن عمر بن مخزوم |
| کنیه | ابوعبدالله |
| محل زندگی | مکه، مدینه |
| مهاجر/انصار | مهاجر |
| نسب/قبیله | مادرش از خزاعه و پدرش از طایفه بنی مخزوم از قریش |
| درگذشت | ۵۵ق |
| مشخصات دینی | |
| زمان اسلام آوردن | هفتمین مسلمان به نقلی |
| حضور در جنگ‌ها | غزوه بدر، احد و دیگر غزوات |
| هجرت به | مدینه |
| دلیل شهرت | سکونت در نزدیکی کوه صفا(محل تجمع مسلمانان) |
| نقش‌های برجسته | مامور جمع آوری زکات |
اَرْقَم بْن اَبِی الاَرقَم (درگذشت ۵۵ق)، صحابی پیامبر(ص) و از سابقون در اسلام بود. بر اساس نقلی، او هفتمین مسلمان بوده است. پیامبر(ص) پس از هجرت، بین او و زید بن سهل پیمان برادری بست.
وی در غزوه بدر، احد و دیگر غزوات شرکت داشت. در جنگ بدر با اینکه پیامبر به مسلمان گفته غنائم را برگردانند ولی حضرت به او شمشیری داد. شهرت ارقم به خاطر این است که خانه وی در مکه بر دامنه کوه صفا محل تجمع مسلمانان نخستین بود و در آنجا پیامبر(ص) مردم را به اسلام دعوت می‌کرد.
وی از راویان حدیث پیامبر(ص) و از کارگزاران جمع آوری زکات بود و در زمان معاویه در سن هشتاد و چند سالگی درگذشت.
معرفی و جایگاه
پدرش ابوالارقم، عبدمناف بن اسد (ابوجندب) بن عبدالله بن عمرو بن مخزوم از طایفه بنی مخزوم از قریش و مادر ارقم امیمه دختر حرث بن حباله از خزاعه بود.[۱]
بر مبنای روایتی که از فرزندان و نوادگان ارقم نقل شده، وی هفتمین مسلمان بوده است[۲] اما در روایت ابن اسحاق، نام وی پس از ۸ نفری آمده که همگی پس از ابوبکر ایمان آوردند وی به اتفاق ابوسلمه و ابوعبیده جراح و عثمان بن مظعون اسلام آورد.[۳]
بیشترین شهرت ارقم بدان سبب است که خانه وی در مکه بر دامنه کوه صفا محل تجمع مسلمانان نخستین بود و هم در آنجا پیامبر مردم را به اسلام دعوت می‌کرد[۴] و گفته‌اند که گروه بسیاری در همین خانه به اسلام گرویدند.[۵] به گفته ابن اثیر او مأمور جمع آوری زکات در زمان پیامبر(ص) بود.[۶]
شرکت در غزوات پیامبر
وی در بدر، احد[۷] و سریه ابوسلمه عبدالله بن عبدالاسد در محرم سال ۳ هجری قمری شرکت داشت.[۸] در غزوه بدر با آنکه پیامبر(ص) به مسلمانان فرموه بود تا غنایم را بازگردانند، اما به ارقم شمشیر ارزشمندی بخشید[۹]
در مدینه
پس از هجرت، پیامبر(ص) بین ارقم و ابوطلحه زید بن سهل پیمان برادری بست.[۱۰] وی در مدینه در محله بنوزریق، در خانه‌ای که پیامبر(ص) به او اختصاص داد سکنی داشت.[۱۱] ارقم از راویان حدیث پیامبر بود و احادیثی از طریق او نقل شده است.[۱۲]
وفات
ارقم از آخرین اصحاب بدر بود[۱۳] که در هشتاد و چند سالگی در مدینه در زمان معاویه درگذشت.[۱۴] برخی که روز وفات او را با روز درگذشت ابوبکر مصادف دانسته‌اند[۱۵] گویا در این باب او را با پدرش خلط کرده‌اند.[۱۶] با آنکه ارقم وصیت کرده بود تا سعد بن ابی وقاص بر او نماز گذارد ولی مروان بن حکم والی مدینه با استفاده از غیبت سعد قصد اقامه نماز بر پیکر او را داشت که با مخالفت عبدالله بن ارقم و گروهی از بنی مخزوم روبه رو شد و سرانجام سعد از راه رسید و بر پیکر او نماز گزارد.[۱۷]
خانه ارقم
خانه ارقم؛ خانه‌ای که پیامبر اسلام در ابتدای دعوت به اسلام در آنجا، مردم را به اسلام دعوت کرده و مسلمانان را تعلیم می‌داد.[۱۸] پیامبر و مسلمانان، بصورت مخفیانه در آنجا حضور پیدا کرده و خداوند را عبادت می‌کردند تا اینکه تعداد آن‌ها به چهل مرد رسید، از آنجا خارج شده و دین خود را آشکار کردند.[۱۹] این خانه در مکه، کنار کوه صفا قرار داشت.[۲۰]
این خانه در تاریخ اسلام به صورت یک مقطع تاریخی درآمد و حوادث دوران مکه در کتاب‌های سیره با ذکر اینکه قبل از خانه ارقم رخ داده یا بعد از آن، مشخص می‌شود.[۲۱]
پانویس
- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۴۲؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱۰، ص۲۱۴.
- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۴۲، بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱۰، ص۲۱۴
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویة، ج۱، ص ۲۷۰ـ۲۶۹
- ↑ ابن سعد ج۳،ص۲۴۲
- ↑ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ۱۹۸۲م، ص۱۴۳، ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۳۸۰ق، ج۱، ص۱۳۳
- ↑ ابن اثیر، أُسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۴.
- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۴۴، بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۵۵.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص ۳۴۱ـ۳۴۰.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۰۴ـ۱۰۳؛ بخاری، التاریخ الکبیر، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۴۶.
- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۴۴، ابن حبیب، ۷۳، بلاذری، ج۱، ص۲۷۱
- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۴۴، ابن حجر، ج۱، ص۲۸
- ↑ احمد بن حنبل، ج۳، ص۴۱۷ ابن ابی حاتم، ج۱، ص۳۰۹، طبرانی، ج۱، ص۲۸۵
- ↑ حاکم، ج۳، ص۵۰۲
- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۴۴، طبری، ص۵۱۹، قس: ذهبی ج۲، ص ۴۸۰ که از قول عثمان پسر ارقم ۵۳ق را سال وفات وی آورده است
- ↑ ابن حبان، مشاهیر علماء الامصار، ۱۳۷۹ق، ص ۳۲، ابن عبدالبر ج۱، ص ۱۳۲
- ↑ ر.ک: ابن قدامه، ص۳۸۸، ابن حجر، ج۱، ص۲۸
- ↑ ابن سعد، طبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۴۴
- ↑ ابن‌سعد، طبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۸۳-۱۸۴.
- ↑ ابن‌قانع بغدادی، معجم الصحابة، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۴۴۹.
- ↑ ابونعیم اصفهانی، معرفة الصحابة، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۲۹۳.
- ↑ جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۷ش، ص۱۵۷.
منابع
- ابن ابی حاتم، عبدالرحمان، الجرح و التعدیل، حیدر آباد، دکن، ۱۳۷۱ق.
- ابن اثیر، علی، اسدالغابه، قاهره، ۱۲۸۰ق.
- ابن حبان، محمد، مشاهیر علماء الامصار، به کوشش فلایشهمر، قاهره، ۱۳۷۹ق.
- ابن حبیب، محمد، المحتبر، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق.
- ابن حجر عسقلانی، احمد، الاصابه، قاهره، ۱۳۲۸ق.
- ابن حزم، علی، جمهرة انساب العرب، قاهره، ۱۹۸۲م.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۰ق.
- ابن عبدالبر، یوسف، الاستیعاب، قاهره، ۱۳۸۰ق.
- ابن قدامه، عبدالله، التبیین فی انساب القرشیین، به کوشش نایف دلیمی، بیروت، ۱۴۰۸ق.
- ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، ۱۳۵۵ق.
- احمد بن حنبل، مسند، قاهره، ۱۳۱۳ق.
- بخاری، محمد، التاریخ الکبیر، حیدر آباد، دکن، ۱۳۹۸ق.
- بلاذری، أحمد بن يحيی بن جابر (م ۲۷۹)، انساب الاشراف، تحقيق سهيل زكار و رياض زركلى، بيروت، دار الفكر، ط الأولى، ۱۴۱۷ق.
- بلاذری، احمد، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۳۷۹ق.
- حاکم نیشابوری، محمد، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، ۱۳۹۸ق.
- ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنوئط و دیگران، بیروت، ۱۴۰۵ق.
- طبرانی، سلیمان، المعجم الکبیر، به کشش حمدی عبدالمجید سلفی، بغداد ۱۳۹۸ق.
- طبری، منتخب ذیل المذیل، همراه تاریخ طبری، ج ۱۱، به کوشش محمد ابولفضل ابراهیم، بیروت، ۱۳۸۷ق.
- واقدی، محمد بن عمر، كتاب المغازى، تحقيق مارسدن جونس، بيروت، موسسة الأعلمی، ط الثالثة، ۱۴۰۹ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله : دائره المعارف بزرگ اسلامی