محمد بن مسلم ثقفی کوفی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| کنیه | ابوجعفر |
| لقب | اوقص، اَعور، حدّاج، قصیر، طحّان |
| نسب | ثقفی |
| وفات | ۱۵۰ق |
| مذهب | شیعه |
| صحابی | امام باقر(ع) • امام صادق(ع) • امام کاظم(ع) |
| اطلاعات حدیثی | |
| راوی از معصوم | امام باقر(ع) و امام صادق(ع) |
| مشایخ | حمران بن اعین • زراره |
| راویان از او | هشام بن سالم • ابان بن عثمان • بُرید بن معاویه • ابن اذینه |
| موضوع روایات | فقه |
| تعداد روایات | ۴۶،۰۰۰ |
| تألیفات | الأربعمائةُ مسألة فی أبواب الحلال و الحرام |
| شهرت | اصحاب اجماع |
محمد بن مُسلِم ثَقَفی کوفی (درگذشت ۱۵۰ق) از اصحاب اجماع که حدود ۴۶،۰۰۰ حدیث از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) روایت کرده است. بر اساس روایتی امام صادق (ع) وی را از احیاگران مکتب امام باقر (ع) به شمار آورده است. شیخ طوسی از او در شمار اصحاب امام کاظم(ع) نیز یاد کرده است.
محمد بن مسلم کتابی با عنوان «الأربعمائةُ مسألة فی أبواب الحلال و الحرام» تألیف کرده است.
نسب و کنیه
محمد بن مسلم بن رباح (ریاح) ثقفی، در کوفه متولد شد و به همین دلیل او را «کوفی» می‌گویند.[۱] از موالی وهم پیمانان قبیله ثقیف و کنیه‌اش ابوجعفر است.
در منابع رجال القاب زیادی به او نسبت داده شده است؛ اوقص، اَعور، حدّاج، قصیر، طحّان، سمّان، طائفی و ثقفی از این جمله‌اند.[۲]
جایگاه علمی
محمد بن مسلم چهار سال در مدینه نزد امام باقر (ع) به کسب دانش و حدیث مشغول بود.[۳] بنابر نقلی، امام صادق (ع)، او را امین امام باقر (ع) در احکام دین و نیز محافظ دین الهی و زنده نگاهدارنده مکتب تشیع معرفی می‌کند.[۴] امام ششم(ع) در زمان حیات خود برخی را که به ایشان دسترسی نداشتند به محمد بن مسلم ارجاع می‌داد.[۵] و در باره جایگاه علمی او فرموده است:
بر اساس گزارش‌های تاریخی، برخی از بزرگان اهل‌سنت مانند ابوحنیفه برای حل مسایل علمی به او رجوع می‌کردند.[۷] برقی او را از اصحاب امام صادق (ع) می‌داند که اهل‌سنت نیز از او روایت کرده‌اند. شیخ مفید محمد بن مسلم را از سرسلسله فقهایی می‌داند که شیعه، حلال و حرام و دیگر احکام را از آنان گرفته است.[۸]
صحابی ائمه
شیخ طوسی وی را یک‌بار در اصحاب امام باقر(ع) و یک‌بار در اصحاب امام صادق(ع) و بار دیگر در اصحاب امام کاظم(ع) برمی‌شمارد.[۹] بنا بر گزارش‌های تاریخی، محمد بن مسلم در سال ۱۵۰ قمری درگذشته است و دو سال از امامت امام کاظم (ع) را درک کرده است.[۱۰]
وثاقت
رجالیان شیعه، محمد بن مسلم را از اصحاب اجماع برشمرده‌اند.[۱۱] نجاشی او را از موثق‌ترین افراد و فقیهی پرهیزگار معرفی می‌کند.[۱۲] شیخ مفید محمد بن مسلم را از فقهایی می‌داند که هیچ‌کس ایرادی به شخصیت وی ندارد.[۱۳]
روایت
محمد بن مسلم به‌طور مستقیم از امام باقر(ع) و امام صادق (ع) روایت کرده است؛ او حدود ۳۰،۰۰۰ حدیث از امام باقر(ع) و حدود ۱۶،۰۰۰ حدیث از امام صادق (ع) نقل کرده است.[۱۴] او همچنین از برخی راویان مانند ابو حمزه ثمالی، حمران بن اعین، زراره بن اعین و محمد بن مسعود طائی روایت نقل کرده است. برخی از راویان از وی عبارت‌اند از:
- هشام بن سالم
- ابان بن عثمان احمر
- ابوایوب ابراهیم بن عثمان خزاز
- برید بن معاویه عجلی
- ثعلبه بن میمون
- جمیل بن دراج
- حریز بن عبدالله
- حماد بن عثمان
- زید شحام
- علاء بن رزین قلاء، (بیشترین نقل را از محمد بن مسلم دارد.)
- علی بن رئاب
- عمر بن اذینه.[۱۵]
آثار
محمد بن مسلم کتابی با عنوان «الأربعمائة مسألة فی أبواب الحلال و الحرام» تالیف کرده است که در آن به بررسی ۴۰۰ مساله در باب احکام شرع پرداخته است.[۱۶]
پانویس
- ↑ نجاشی، رجال، ۱۴۲۴ق، ص۳۲۳.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۳۸۳.
- ↑ مفید، الاختصاص، ص۲۰۳.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۷، ص۲۵۴.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۳۸۳.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۷، ص۳۹۴.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۳۸۶.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۱۸۴.
- ↑ طوسی، الرجال، ص۱۴۴و ۲۹۴ و ۳۴۲.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۱۸۴.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۵۰۷.
- ↑ نجاشی، رجال، ۱۴۲۴ق، ص۳۲۶-۳۲۵.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۱۸۴.
- ↑ طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۱، ص۳۸۶.
- ↑ سبحانی، موسوعه طبقات فقها، ج۲، ص۵۲۲.
- ↑ نجاشی، رجال، ۱۴۲۴ق، ص۳۲۴.
یادداشت
منابع
- خویی، سید ابوالقاسم، معجم الرجال، دارالزهرا، بیروت، ۱۴۰۹ق.
- سبحانی، جعفر، موسوعه طبقات‌الرجال، موسسه امام صادق، قم، ۱۴۱۸ق.
- طوسی، ابی جعفر، اختیار معرفه الرجال (رجال کشی)، موسسه آل البیت لاحیاء التراث.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، مطبعه المرتضویه، نجف اشرف، ۱۳۵۲ق، افست انتشارات جهان، تهران.
- مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، موسسه نشر اسلامی، قم، ۱۴۱۳ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال‌النجاشی، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۲۴ق.